Onze voedselvoorziening is al tijden uitgegroeid tot een rampzalig systeem, allerminst milieuvriendelijk en al evenmin sociaal rechtvaardig. Zo leerden we in een eerste artikel. In deze tweede bijdrage licht Guus Geurts toe hoe het in de Europese landbouwi van kwaad naar erger is gegaan.
Afschaffing van de quota was een historische vergissing
Om boeren tegemoet te komen met een stabiele kostendekkende prijs, laag gehouden kosten voor voorraadbeheer en het zoveel mogelijk voorkomen van dumping van overschotten op de wereldmarkt, werden er eerder Europese productiequota voor melk en suiker ingesteld op basis van de actuele vraag. Als boeren meer produceerden, kregen zij een grote heffing.
Onder druk van exporterende multinationals en boerenorganisatie LTO Nederland, die grote exportmogelijkheden zagen, werden de melkquota in 2015 afgeschaft. Gevolg was dat een groot deel van de melkveehouders hun veestapel uitbreidde en dat de melkprijs vervolgens in elkaar stortte toen er toch onvoldoende vraag bleek te zijn. Bovendien moest het ministerie van Landbouwi ingrijpen omdat er grote overbemesting dreigde.
Vervolgens kwam er fosfaatquotum, waarvan ook boeren die níet hadden uitgebreid slachtoffer werden. Na 2017 zorgde de afschaffing van de suikerquota tot een vergelijkbare scherpe daling van de suikerprijs aan akkerbouwers.
Veel economen en politieke partijen zeggen dat vrijhandeli vooral winnaars oplevert. Ze hebben echter te weinig oog voor de specifieke kenmerken van de landbouwsector.
Het is een misvatting dat er goede milieu-, dierenwelzijns- en arbeidsstandaarden kunnen worden afgesproken binnen de vrijhandelsverdragen tussen de EUi en landen als Canada, de Verenigde Staten, Oekraïne en Brazilië. De realiteit is dat alleen aan de voedselveiligheid (het product zelf) – beperkte – eisen kunnen worden gesteld, maar niet aan de wijze van productie van importproducten.
Zo komen er legbatterij-eieren uit de Oekraïne Europa binnen, terwijl legbatterijen in de EUi verboden zijn. Uit de VS, Canada en Brazilië wordt veel rundvlees geïmporteerd, terwijl dierenwelzijnseisen daar niet bestaan, of een stuk lager liggen. Ook worden er in deze landen pesticiden gebruikt die in de EUi al lang verboden zijn.
Vrijhandelsverdragen leiden dus tot oneerlijke concurrentiei voor de Europese boeren, die (terecht) aan hogere eisen moeten voldoen. Bovendien maken deze deals de noodzakelijke aanscherping van het Europese milieu- en dierenwelzijnsbeleid vrijwel onmogelijk. Boeren zullen zich verzetten tegen de hiermee gepaard gaande kosten, terwijl hun inkomsten laag en onstabiel zijn.
Ook worden er producten geïmporteerd waarin de EUi al meer dan zelfvoorzienend is. Ze leiden dus tot onnodig mondiaal transport, waarbij de zeevaart berucht is om haar vervuilende uitstoot. Nu al leidt met name de massale –sinds de jaren 60 importheffingsvrije- import van soja en palmolie tot overbemesting, via de import van extra mineralen.
De door minister Schouten zo gewenste kringlooplandbouw heeft op deze manier geen enkele kans van slagen, er wordt namelijk gedweild met de kraan open.
Helemaal schrijnend zijn de effecten van het in juli afgesloten vrijhandelsverdrag tussen de EUi met de Mercosur-landen waaronder Brazilië. Deze deal zal leiden tot nog meer import van rundvlees en biobrandstoffen. Europa vergroot zo haar medeplichtigheid aan de boskap en mensenrechtenschendingen die gepaard gaan met deze exportproductie, en die onder de rechts-extremistische president Bolsonaro een grote vlucht hebben genomen.
Europese overschotten, mede mogelijk gemaakt door Europese landbouwsubsidies, worden vervolgens weer gedumpt in de Global South. Dit pakt zeer negatief uit voor de lokale boeren en dus de voedselzekerheid. Toch erkent de WTOi en de Nederlandse regering niet dat deze landbouwsubsidies ´handelsverstorend´ zijn.
Ondertussen dringt de EUi landen in Afrikai haar eigen vrijhandelsverdragen op, de zogenaamde Economic Partnership Agreements. Door de dalende marktbescherming, wordt hierdoor niet alleen de lokale voedselvoorziening bedreigt, maar wordt ook de beginnende industriële ontwikkelingi blijvend onmogelijk gemaakt. Eerder hadden veel ontwikkelingslanden hun importbescherming al deels moeten afbreken als onderdeel van neoliberale programma´s van de Wereldbanki en het IMFi.
De negatieve effecten voor de werkgelegenheid laten zich raden. Zo veroorzaakt het westerse vrijhandelsbeleid de migratiei naar het Noorden. Die migratiei wordt nog vergroot door de klimaatcrisis en de landroof. Maar in plaats van het beleid dat daarvoor verantwoordelijk is drastisch te hervormen, wordt Fort Europa gebouwd.
In Amerika is iets soortgelijks aan de hand. Door een vrijhandelsverdrag met de VS en Canada (NAFTA) stopten miljoenen Mexicaanse maïsboeren met hun bedrijf omdat gesubsidieerde Amerikaanse maïs hun lokale markteni overstroomde.
Daarbij wordt het meest vruchtbare land in landen als Guatemala ingenomen door grootgrondbezitters met plantages waarop bananen, suikerriet en palmolie worden verbouwd voor de export. De kleine maïsboeren op de minder vruchtbare heuvels hebben ondertussen te maken met de ernstigste droogte in decennia.
De relatie met de huidige migratiei laat zich raden…
Ga naar landbouw en voedseli voor een overzicht van artikels over dit onderwerp op de Palai website
Guus Geurts is ook initiatiefnemer van een petitie voor voedselsoevereiniteit en klimaatrechtvaardigheid. In de bijlagen hieronder vindt u een update daarvan en ook een document met naast de petitie ook de begeleidende brief aan de politiek, het verloop van de acties en de mediai-aandacht. Wie de petitie wil ondertekenen – als organisatie of burger – vindt daarin de nodige gegevens.
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd? Dan kan Palai misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Palai vzw – Leuven. Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel?Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Palai nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
Veerkracht is het vermogen van elk systeem om grote veranderingen of schokken op te vangen zonder zijn kwaliteiten te verliezen of zelfs in te storten. Dit begrip van veerkracht is allereerst van toepassing op ecosystemen. Even belangrijk is het om de veerkracht van onze sociale, economische en culturele systemen te bewaken. Want grote veranderingen, schokken of crises kunnen ook hun weerbaarheid aantasten.
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
Al te makkelijk krijgt een mens te horen dat landbouw een steeds kleiner deel is van onze economie, versta, een verwaarloosbaar deel. Feit blijft dat het de landbouw is die zorgt voor de energie die de mens broodnodig heeft, we moeten namelijk allemaal eten om te leven. Voldoende en gevarieerd eten is ook cruciaal voor onze gezondheid.
Al te makkelijk krijgt een mens te horen dat landbouw een steeds kleiner deel is van onze economie, versta, een verwaarloosbaar deel. Feit blijft dat het de landbouw is die zorgt voor de energie die de mens broodnodig heeft, we moeten namelijk allemaal eten om te leven. Voldoende en gevarieerd eten is ook cruciaal voor onze gezondheid.
voor velen een vanzelfsprekend goede zaak want perfecte concurrentie op een volledig vrije markt bevordert economische efficiëntie en leidt tot lagere prijzen. Die ideale mededinging is echter bedreigd wanneer er maar één (monopolie) of enkele (oligopolie) aanbieders zijn, door prijsafspraken of door fusies tussen concurrenten. Velen vrezen dat in een steeds vrijere wereldmarkt onbegrensde concurrentie ons zuur zal opbreken als ze niet samen gaat met afdwingbare mondiale sociale en milieunormen. Anders leidt die concurrentie tot slechtere loon- en arbeidsvoorwaarden, sociale achteruitgang, afbraak van de welvaartsstaat, milieuverloedering en ondermijning van de democratie. In arme landen zoals Bangladesh, India en Sri Lanka zijn door de toegenomen concurrentie de lonen in de kledingindustrie sinds het eind van vorige eeuw zelfs gedaald. Werkweken van zeventig uur zijn geen uitzondering en talrijk zijn de inbreuken tegen de vakbondsvrijheid. Nog altijd is er kinder- en dwangarbeid. De druk die van de economische globalisering uitgaat vernietigt werkgelegenheid in het formele circuit om die te vervangen door niet-gereglementeerd thuiswerk en productie in illegale ateliers. Natuurlijk is dat werk slechter betaald, zijn contracten ver te zoeken en is er geen sprake van sociale bescherming of controle op veiligheid en gezondheid.
Over de hele wereld trekken mensen naar de rijke gebieden: Mexicanen en Salvadoranen naar de Verenigde Staten, Argentijnen naar Italië en Spanje, Egyptenaren en Pakistani naar het Midden-Oosten, Zuidoost-Aziaten naar Zuid-Korea en Japan. Wereldwijd is de allergrootste migratie die van platteland naar stad, meestal binnenin landen.
Wanneer de internationale handel geen enkele rem krijgt opgelegd - geen douanerechten, geen belastingen en geen wettelijke beperkingen - spreekt men van vrijhandel. Dat is vanzelfsprekend een theoretische situatie die nooit helemaal in praktijk raakt omgezet. Alle landen hebben altijd hun economie op één of andere wijze in bescherming genomen. En zowat alle welvaartstaten en opkomende economieën hebben hun industrialisering en hun ontwikkeling verwezenlijkt achter grotendeels gesloten grenzen.
zie Europese Uniezie ook Europees model
zie Europese Uniezie ook Europees model
zie Europese Uniezie ook Europees model
voor velen een vanzelfsprekend goede zaak want perfecte concurrentie op een volledig vrije markt bevordert economische efficiëntie en leidt tot lagere prijzen. Die ideale mededinging is echter bedreigd wanneer er maar één (monopolie) of enkele (oligopolie) aanbieders zijn, door prijsafspraken of door fusies tussen concurrenten. Velen vrezen dat in een steeds vrijere wereldmarkt onbegrensde concurrentie ons zuur zal opbreken als ze niet samen gaat met afdwingbare mondiale sociale en milieunormen. Anders leidt die concurrentie tot slechtere loon- en arbeidsvoorwaarden, sociale achteruitgang, afbraak van de welvaartsstaat, milieuverloedering en ondermijning van de democratie. In arme landen zoals Bangladesh, India en Sri Lanka zijn door de toegenomen concurrentie de lonen in de kledingindustrie sinds het eind van vorige eeuw zelfs gedaald. Werkweken van zeventig uur zijn geen uitzondering en talrijk zijn de inbreuken tegen de vakbondsvrijheid. Nog altijd is er kinder- en dwangarbeid. De druk die van de economische globalisering uitgaat vernietigt werkgelegenheid in het formele circuit om die te vervangen door niet-gereglementeerd thuiswerk en productie in illegale ateliers. Natuurlijk is dat werk slechter betaald, zijn contracten ver te zoeken en is er geen sprake van sociale bescherming of controle op veiligheid en gezondheid.
zie Europese Uniezie ook Europees model
zie Europese Uniezie ook Europees model
zie Wereldhandelsorganisatie
zie Europese Uniezie ook Europees model
Het armste continent, dat weten we allemaal. Maar in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is Afrika tevens het meest geglobaliseerde continent: de Afrikanen halen drie maal meer van hun povere inkomen uit internationale handel dan Europeanen of Amerikanen. Zij zijn dus veel meer ingeschakeld in de wereldeconomie dan andere continenten. Maar zij worden van de export van hun grondstoffen en landbouwgewassen niet rijker, zij verarmen er zelfs van. Dan spreken we beter van uitbuiting en niet van handel.
De begrippen transitie en ontwikkeling lijken nu vaak tot heel aparte werelden te behoren. Maar voor wie begaan is met duurzaamheid, leunen ze net heel dicht tegen elkaar aan. Want zowel bij ontwikkeling als bij transitie gaat het erom hoe een situatie die niet duurzaam is, te ontwikkelen of een overgang te laten maken richting (meer) duurzaamheid. Ze zijn dus ten onrechte uit elkaar geslagen.
Is samen met het IMF opgericht in 1944 in Bretton Woods (zie ook daar).Ze bestaat uit de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling en de Internationale Associatie voor Ontwikkeling. De Wereldbank telt 185 landen-aandeelhouders. Met 16,45 procent van de stemmen bezit de VS – de grootste aandeelhouder – als enige een blokkeringsminderheid. Erg democratisch functioneert de Bank dus niet.Samen vormen IMF en Wereldbank zowat het mondiale ministerie van financiën. Terwijl het IMF zich concentreert op het monetaire en budgettaire beleid van landen, verschaft de Wereldbank leningen om hun ontwikkeling te financieren. In het begin leent zij aan het verwoeste naoorlogse Europa, later aan ontwikkelingslanden.In de praktijk vormt de Wereldbank één as met het IMF en wendt zij haar financiële macht aan in het kader van het gezamenlijk voorgestane beleid van structurele aanpassing. Die benaming mag dan na kritiek in onbruik geraken, daarom is de doelstelling van IMF en Wereldbank om economieën open te gooien, om ze te liberaliseren en te privatiseren, nog niet veranderd.De gevolgen voor de betrokken samenlevingen blijven al even dikwijls asociaal en zelfs dramatisch. Uit onvrede over dat beleid neemt de vice-voorzitter van de Wereldbank, Joseph Stiglitz, in 2001 ontslag. Hij schrijf zijn kritiek neer in het boek Perverse globalisering (zie ook onder structureel aanpassingsprogramma).
zie Internationaal Monetair Fonds
Over de hele wereld trekken mensen naar de rijke gebieden: Mexicanen en Salvadoranen naar de Verenigde Staten, Argentijnen naar Italië en Spanje, Egyptenaren en Pakistani naar het Midden-Oosten, Zuidoost-Aziaten naar Zuid-Korea en Japan. Wereldwijd is de allergrootste migratie die van platteland naar stad, meestal binnenin landen.
Over de hele wereld trekken mensen naar de rijke gebieden: Mexicanen en Salvadoranen naar de Verenigde Staten, Argentijnen naar Italië en Spanje, Egyptenaren en Pakistani naar het Midden-Oosten, Zuidoost-Aziaten naar Zuid-Korea en Japan. Wereldwijd is de allergrootste migratie die van platteland naar stad, meestal binnenin landen.
Natuurlijk voeren we veel olie en gas in, en ook heel wat goederen uit China en Oost-Azië. Maar de groeiende aandacht voor de wereldmarkt doet velen vergeten dat de lokale en regionale markten, de Europese b.v., economisch veel belangrijker zijn dan de wereldmarkt. Negen tienden van de Europese welvaart brengen de Europeanen zelf voort, amper tien procent halen we via handel uit andere werelddelen. Het belang van onze lokale en regionale economie kan dus moeilijk worden overschat. Bedenk dat o.a. gezondheidszorg, onderwijs, woningbouw, wegenbouw, cultuur- en sportactiviteiten, horeca en zoveel andere diensten, dat het allemaal welvaart is die we hier voortbrengen en waar we ook hier van genieten.
Over de hele wereld trekken mensen naar de rijke gebieden: Mexicanen en Salvadoranen naar de Verenigde Staten, Argentijnen naar Italië en Spanje, Egyptenaren en Pakistani naar het Midden-Oosten, Zuidoost-Aziaten naar Zuid-Korea en Japan. Wereldwijd is de allergrootste migratie die van platteland naar stad, meestal binnenin landen.
De landbouw is belangrijker dan we denken: we moeten allemaal eten en voor enkele miljarden mensen is het zowat hun hele bestaan... al laten wereldmarkt en voedselindustrie hen zwaar in de steek. Eigenlijk beleven we zowat permanent een wereldwijde voedselcrisis die nochtans al die tijd vermijdbaar is. De aangename waarheid dat familiale boeren de wereld kunnen voeden dringt maar niet door.Over eten, al wat ermee samenhangt en al wie erbij betrokken is, heeft de Pala website veel te bieden. Vind de links die u snel verder brengen.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
'Van wie zijn de media? De media zijn van ons'; 'Een democratische samenleving koestert betrouwbare media'; 'De mediatoekomst is aan encyclopedische journalistiek'; 'Een goede publieke omroep is best voor iedereen'; 'De openbare omroep moet dan wel de best mogelijke informatie garanderen'Vind deze artikels en nog andere over media en het belang van een goede publieke omroep op Pala.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.