PALA Woordenboek

De opvatting dat technologie alle problemen die samenlevingen ontmoeten, wel tijdig zal weten op te lossen. Het betreft dus een ongebreideld technologisch vooruitgangsoptimisme.

Lees meer in hoofdstuk 19 van Transitie. Onze welvaart van morgen

zie De grenzen aan de groei

De jongste decennia hebben de financiële markten veel meer vrijheid gekregen. Die financiële globalisering zorgt voor een spectaculaire aangroei van het zogenaamde flipperkapitaal dat de wereld rondflitst op zoek naar snelle en hoge winsten. Meer dan eens heeft dit geleid tot financiële crises die ontzettend veel mensen hun werk en inkomen kosten.
James Tobin, Amerikaans econoom en Nobelprijswinnaar, stelde al in 1978 voor om een kleine belasting van bijvoorbeeld 0,1 procent te heffen op munt- of valutatransacties. Grote voordeel daarvan is dat het de speculatie door flitskapitaal zal afremmen: speculanten moeten immers bij elke wisseloperatie deze taks ophoesten.
Als tweede voordeel is er de fikse opbrengst. Zo kan deze mondiale belasting mee de middelen verschaffen om de grote wereldproblemen aan te pakken.
Nadelen voor de gewone economie zijn er niet. Zulke éénmalige minieme belasting vormt geen hinderpaal voor wie internationaal goederen of diensten verhandelt of investeert.
De Duitse hoogleraar Paul Bernd Spahn stelt later voor om de taks laag of zelfs op nul te houden in normale tijden op de financiële markten. Maar wanneer munten sterk gaan schommelen en er financieel onweer opduikt, zou het tarief sterk kunnen verhogen tot maximum 80 procent of nog meer. Dan dam je de speculatie werkelijk af.
De Tobin-Spahn taks is geadopteerd door de andersglobalistische beweging als één van hun hoofdeisen.
Nogal wat landen, waaronder India en Duitsland, zijn voorstander van deze belasting. Frankrijk en België zijn nog verder gegaan en hebben de Tobin-Spahn taks in een wet gegoten. Die treedt in werking zodra alle landen van de Eurozone zulke wet hebben gestemd.

Klik voor studie van Paul Bernd Spahn

zie ook Attac, Aziatische crisis

Het Trade Union Advisory Committee (TUAC) is het overleg- en adviescomité van de vakbonden bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling of OESO. De OESO verzamelt de rijkste landen van de wereld en speelt een belangrijke rol in de ontwikkelingen wereldwijd. De organisaties van werknemers en van de werkgevers kunnen advies geven. Voor de werknemers gebeurt dit dus via het syndicaal adviescomité of TUAC.

zie ook Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

De mondiale visserij illustreert als geen ander het probleem van onze gemeenschappelijke hulpbronnen. Ze zijn vrij beschikbaar, iedereen mag er vrij gebruik van maken. En iedereen gaat tewerk alsof ze onuitputtelijk zijn. Iedereen gelukkig dus?

Ja, zolang we in een wereld leven waar de economie binnen de biofysische grenzen van de Aarde blijft en haar draagkracht niet overschrijdt. Maar wanneer de economie overmatig groeit, en vooral wanneer ze vergeet dat ze deel uitmaakt van het ecosysteem Aarde en de ecologische grenzen doorboort, komen de problemen. Steeds meer en grotere vissersboten zorgen eerst voor recordvangsten. Maar dan is snel het mooie liedje uit, niet omdat er niet genoeg boten zouden zijn, wel omdat er geen voldoende vis meer is.

Doordat iedereen vrij gebruik mag maken van het gemeenschappelijke of publieke goed, in dit geval de zeeën en oceanen met hun visvoorraden, voelt niemand zich verantwoordelijk voor het instandhouden van dat goed. Het resultaat is dat iedereen er bij verliest, niemand heeft nog genoeg vis. Vandaar de tragedie van de commons.

uit het boek Barrez Dirk, Koe 80 heeft een probleem. Boer, consument, agro-industrie en grootdistributie - klik hier voor info en bestellen

zie ook commons | overbevissing

Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.

Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.

Haar ecologische dimensie is dat zij onze welvaart moet voortbrengen binnen de grenzen van het ecosysteem Aarde en van al haar ecosystemen.
Haar sociale dimensie is dat zij voor de nodige welvaart zal zorgen om aan de gerechtvaardigde behoeften van alle wereldburgers te voldoen.
Haar democratische dimensie is dat burgers en samenlevingen, van lokaal tot globaal, greep krijgen op hun nieuwe sociaalecologische economie, dat ze er zeggenschap over hebben.

Die omschakeling moet uiteindelijk gebeuren in AL haar systemen: energie, water, voedsel, mobiliteit, geld, werk, inkomen, wonen, onderwijs, democratie, reizen, informatie, biodiversiteit, veiligheid, kennis, fiscaliteit, gezondheidsvoorzieningen, sociale zekerheid, cultuur…

De transities zullen zich afspelen en moeten doorzetten op drie niveaus. Ze wortelen in het niche- of microniveau en stoten door naar het regime- of mesoniveau. Ze vervangen gaandeweg de heersende regimes en forceren zogenaamde regimeveranderingen. Uiteindelijk veranderen ze samen op macroniveau het landschap om van een algehele transitie te kunnen spreken.

Bron: Barrez Dirk, TRANSITIE. Onze welvaart van morgen , 2016, 160 p., voor info en bestellen klik hier

Lees ook
Als ratten in de val. De rol van transitie
De toekomst is ecologisch, sociaal, democratisch - inleiding van het boek TRANSITIE. Onze welvaart van morgen
Hoe van klein verzet naar groot verzet van duurzame economie?

Een transitiearena verzamelt voor een welbepaalde uitdaging of probleem, bijvoorbeeld duurzaam wonen of hernieuwbare energie of leefbare voedselketens, zowel pioniers als leden met invloed. Die laatste hebben een zekere greep op de dominante systemen en kunnen er invloed op uitoefenen. Ze zijn dus meer wel dan niet verbonden met regimespelers.

De mix van voldoende visionaire vernieuwers met ook zwaargewichten is hard nodig. Door hun combinatie en samenspel kunnen ze de betrokken sector grondig analyseren, om vervolgens een diepgaande confrontatie te stimuleren over de duurzaamheidsproblemen ervan.

Belangrijk is tot een gezamenlijke probleemformulering te komen. Nog belangrijker is om daaruit een duurzaam toekomstbeeld te puren, dat daarna ook een meer concrete invulling krijgt.

Lees meer in hoofdstuk 21 van Transitie. Onze welvaart van morgen

Engelse afkorting van een verdrag uit 1994 dat vanaf 1 januari 1995 de intellectuele eigendomsrechten regelt in het internationale verkeer. Voluit luidt de Engelse benaming Trade Related Intellectual Property Rights. Het TRIPS-verdrag geeft de bezitter van een patent minstens 20 jaar om dat recht uit te oefenen. Voor auteursrechten is dat 50 jaar.

Farmaceutische, biotechnologische, software- en vele andere kennisbedrijven halen daar hun voordeel uit. Want natuurlijk is het waar dat patenten economisch zinvol zijn omdat bedrijven hun investeringen in onderzoek en ontwikkeling moeten kunnen terugverdienen. Maar 20 jaar is wel een veel te lange tijd en creëert in feite monopoliesituaties.

TRIPS horen thuis bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Het is opvallend hoe de tenoren van de internationale vrijhandel erin slagen om heel strikte en afdwingbare regels uit te vaardigen voor intellectuele rechten zodat er jarenlang ongestoord reuzenwinsten kunnen worden gemaakt. En aan de andere kant acht de WTO het ondenkbaar om werknemersrechten of milieurechten hun rechtmatige plaats te geven.

De vrijheid op de vrije wereldmarkt en in de internationale vrijhandel is overduidelijk op maat gesneden van de sterken. TRIPS dringt de beschermingsnormen van de industrielanden op aan alle andere landen, ook al is de wetgeving daar dikwijls veel minder streng. Bij schending ervan riskeren landen voortaan handelssancties opgelegd te krijgen.

Er komt al snel kritiek, o.a. op al te dure geneesmiddelen die efficiënte bestrijding van aids in Afrika onmogelijk maken. In 2001 leidt het tot een bijsturing. De WTO beslist dat het TRIPS akkoord landen niet mag verhinderen om hun gezondheidzorg te beschermen en om de beschikbaarheid van essentiële geneesmiddelen voor iedereen te waarborgen. Daarvoor moeten patentrechten wijken.

Zie ook biopiraterij, brevet, WTO