In nogal wat rijke landen is het al een tijdje de gewoonte om veel vragen te stellen bij de betaalbaarheid van onze gezondheidszorg. Niet dat er geen overconsumptie zou zijn van geneesmiddelen, of geen onterechte verrijking door farmaceutische multinationals of door specialisten van machinegeneeskunde. Maar daarover discussiëren is nog wat anders dan er simpelweg van uitgaan dat ons gezondheidssysteem onbetaalbaar zou moeten zijn. Nog erger is wanneer dit ertoe leidt dat het recht op gezondheidszorg in het gedrang komt voor financieel zwakkeren.
Zulk uitgangspunt van onbetaalbaarheid hanteren, is ronduit vreemd voor wie weet dat gratis gezondheidszorg zelfs kan in heel arme landen. Vorsers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen onderzochten in zes Afrikaanse landen of het mogelijk is om mensen niets te laten betalen voor de verleende zorgen. Let wel, niet in theorie, wel in praktijk, in landen waar regeringen er echt toe zijn overgegaan om de toegang tot gezondheidszorg geheel of gedeeltelijk vrij te maken. Bv. in Oeganda blijkt dan dat meer mensen er gebruik van maken, en dat vooral de armsten voordeel halen uit zulke aanpak.
Essentieel is dat de politiek hier expliciet voor kiest. En op dit ogenblik vertonen een aantal Afrikaanse politieke leiders de sterke wil om de financiële barrières weg te nemen die voor kwetsbare groepen de toegang tot gezondheidzorg onbereikbaar maakt. Zoals altijd lukt het op de ene plaats beter dan op de andere. De studie geeft meteen mee wat landen best wel en niet doen wanneer ze de gezondheidszorg gratis maken. Het lijkt voor de hand te liggen om zulke maatregelen goed voor te bereiden, om bv. te zorgen dat er voldoende medisch aanbod en budget is, dat er een goed functionerend vergoedingssysteem is voor de gezondheidswerkers, dat iedereen is ingelicht over wat komt of dat de hulporganisaties zich op de beste wijze inschakelen. In werkelijkheid loopt het op al die terreinen wel eens fout.
De meest belangrijke les is echter dat gratis gezondheidszorg echt wel mogelijk is in arme landen.
Meer nog, dat is ook zo in crisistijden, zo valt te lezen in een bijdrage in het gereputeerde medische tijdschrift The Lancet. Cuba bewijst dat het zelfs na twintig jaar economische crisis nog altijd een sterk presterend systeem van volksgezondheid bezit. Essentieel is de voorrang die gaat naar de eerstelijnsgezondheidszorg en de centrale rol voor de huisarts. (Dirk Barrez)
Klik voor studie van Instituut voor Tropische Geneeskunde, in opdracht van Unicef Removing User Fees in the Health Sector in Low-Income Countries. A Multi-Country Review
Klik voor artikel uit The Lancet The right to health in times of economic crisis: Cuba's way