Met de escalatie van de oorlog in het oosten van Congo is het zeker nuttig te wijzen op de rol die de exploitatie van de natuurlijke rijkdommen van Noord- en Zuid-Kivu speelt in het voortduren van de oorlog en de massale schending van de mensenrechten. Vorige vrijdag kwam de Britse NGO Global Witness met een reeks nieuwe dringende aanbevelingen op de proppen voor alle handelaars en bedrijven die zaken doen in het conflictgebied. Volgens Global Witness is de verantwoordelijkheid van opkopers, handelaars en bedrijven verpletterend.
Maar ook de overheden van de landen waar deze bedrijven hun hoofdzetel hebben, gaan niet vrijuit. In Groot-Brittannië werd onlangs het import- en exportbedrijf Afrimex publiekelijk op de vingers getikt omdat het de OESO-gedragsregels voor multinationale bedrijven flagrant aan zijn laars had gelapt. Maar dat blijven veeleer uitzonderingen.
Door de controle over de lucratieve handel in zeldzame mineralen (het gaat dan vooral om tinerts, goud, coltan en wolfram) kunnen de diverse oorlogvoerende partijen de oorlog in stand houden en hebben ze er alle belang bij dat de chaotische situatie blijft bestaan. Bedrijven die zonder veel scrupules grondstoffen opkopen waarvan ze kunnen vermoeden dat ze uit mijnen komen die door milities worden gecontroleerd, zijn mee verantwoordelijk voor de ellende waarin de bevolking van het oosten van Congo zich momenteel bevindt, zegt Global Witness.
Zolang de milities - maar ook bepaalde generaals van het Congolese regeringsleger maken zich aan deze praktijken schuldig - afzetmarkten vinden voor hun illegaal geëxploiteerde grondstoffen, zal ook de toestroom van wapens en munitie blijven duren. Vaak gebruiken bedrijven het argument dat het niet mogelijk is om de precieze herkomst van grondstoffen na te gaan. Global Witness verwerpt dit argument en zegt dat vele bedrijven niet eens de moeite doen om de herkomst na te trekken of gewoon de ogen sluiten voor de realiteit door te werken met lokale tussenpersonen of comptoirs. In dat geval kan een bedrijf zelfs verantwoordelijk worden gesteld voor zware mensenrechtenschendingen, zoals al in april aangekondigd door de speciale VN-vertegenwoordiger.
Met zijn aanbevelingen wil Global Witness de bronnen van de oorlogsprofiteurs droogleggen en de band tussen grondstoffenhandel en oorlog doorknippen. Die aanbevelingen gelden voor alle schakels die bij de grondstoffenhandel betrokken zijn: van de lokale opkoper tot de multinationale bedrijven die de mineralen verwerken in consumentenelektronica. Ten eerste moet de exacte mijn van oorsprong worden gelokaliseerd en moet worden nagegaan onder welke omstandigheden de mijnwerkers er moeten werken. Als die informatie ontbreekt of er bestaat nog maar een vermoeden dat de exploitatie in handen is van milities, mogen er geen zaken worden gedaan. In alle geval moeten ook de betrokken tussenhandelaars bekend zijn, vindt Global Witness. Regelmatige controles dringen zich op. De federaties van handelaars en comptoirs in het oosten van Congo zouden een sluitend controlemechanisme moeten ontwikkelen en malafide leden uitsluiten. De overheden van de betrokken bedrijven zouden hen moeten waarschuwen voor de mogelijke gevolgen (o.a. juridische vervolging) en mechanismen uitwerken die de handel in grondstoffen beter controleert. Niet alleen de export uit Congo zelf, maar ook uit de oostelijke buurlanden Rwanda, Burundi, Oeganda en Tanzania verdient verscherpte controle. Vele illegale grondstoffen worden immers via de buurlanden naar de wereldmarkt verscheept.
De Congolese prof. Ernest Wamba dia Wamba noemde Kivu onlangs in een interview de zwakste schakel in de globaliseringsketting. Het ontbreken van een functionerende staat zou volgens hem de agenten van de wereldeconomie van de misdaad vrij spel geven ten koste van het leven van duizenden Congolezen. (JVC)
Global Witness-aanbevelingen voor handelaars, bedrijven en de overheden van die bedrijven - zie globalwitness.org
Standpunt van prof. Ernest Wamba dia Wamba over het conflict in het oosten van Congo - zie pambazuka.org/en/category/features/51788
Red Flags: Liability risks for companies operating in high-risk zones - zie
redflags.info
