Duurzame landbouwproductie en de maatschappelijke uitdagingen

In hun visietekst tonen Leuvense professoren overtuigend aan hoe ons voedselsysteem in zowat alle opzichten onduurzaam is. Ze geven ook aan wat prioritair moet gebeuren. Zo kan iedereen weten wat veel te weinig, amper of zelfs niet gebeurt.

De vorige maal dat we een metaforum visietekst van de KU Leuven bespraken – over duurzame energievoorziening - bleek die meer dan ontgoochelend, een ongelooflijke opeenstapeling van ‘meta’ nonsens. Dat is gelukkig anders met de bijdrage over Duurzame landbouwproductie en de maatschappelijke uitdagingen.

De hete aardappels

Wie amper tijd heeft, kan terecht bij vijf pagina’s met stand van zaken, conclusies en aanbevelingen (vanaf p.5). De hete aardappels mankeren niet, o.a. minder dierlijke eiwitten consumeren en produceren, afbouw van de veestapel, overbemesting, verdwijnende of zelfs helemaal verdwenen biodiversiteit i… onevenwichtige Europese doelstellingen. Van het Vlaamse beleid wordt onderkoeld vastgesteld dat het op quasi alle gebieden voor verbetering vatbaar is. In klare taal: zo geraken we nooit aan een duurzaam voedselsysteem.

Economische leefbaarheid

De economische leefbaarheid of duurzaamheid i van de landbouw i - een moeilijk verhaal, zo ervaren dag in dag uit honderden en honderden miljoenen boerinnen en boeren - is niet vergeten, althans niet voor de lotgenoten in Vlaanderen. Toch verdiende dit meer uitgewerkt, o.a. over grenzen aan mondiale prijszetting, minimumprijzen, het belang van (publieke) voedselvoorraden en van voedselsoevereiniteit… allemaal nauw verweven met primaire voedselproductie, de focus van deze tekst.

Futureproof

Neem zeker p.16 nog zes krachtlijnen mee om de landbouw i futureproof te maken, onder andere de noodzaak van een grondig veranderd, vooral vleesarmer, dieet. 

Loodzware gezondheids- en milieukosten

Deze krachtlijnen volgen na essentiële vaststellingen over consumptie – 800 miljoen ondervoede mensen en nog veel meer met overgewicht -  en over de druk op de omgeving door de landbouw i.

Die druk vormt de grootste bedreiging voor biodiversiteit i (p.15) en is verantwoordelijk voor een kwart tot een derde van de door de mens veroorzaakte broeikasgasuitstoot (p.13) en dus klimaatverandering i. Fundamenteel speelt hier dat maar liefst vier vijfde van het totale landbouwareaal dient voor de productie van veevoeder (p.12). Die uitbreiding van grond is nu de belangrijkste oorzaak van broeikasgasemissies van het voedselsysteem (p.14).

De eiwitshift

Het is wellicht geen toeval dat het hoofdstuk over de mondiale overproductie en overconsumptie van dierlijke eiwitten meest uitgebreid is (p.37-51). 

Het rund in de kamer

Naar aanleiding van de teleurstellende Cali en Bakoe conferenties eind vorig jaar over biodiversiteit i en klimaat, allebei extreem belangrijke planetaire grenzen i, wees Pala i in onverbloemde taal op Het rund in de kamer waar de wereld blijft mee zitten: een monocultuur van 3 miljard runderen en schapen is ronduit dodelijk voor de biodiversiteit i en brengt een immense klimaatkost mee.

Het Leuvense metaforum schrijft: wegens de klimaatimpact, het verlies aan biodiversiteit i en de impact op de menselijke gezondheid zou de productie van dierlijk eiwit moeten verminderen en de consumptie van andere eiwitvormen toenemen.

Moeilijke dialoog

Het is vooral hier dat de dialoog en het overleg met veel landbouwers/sters heel moeilijk verloopt… zelfs bij velen die geen runderen of schapen houden.

Nochtans, zo stelt Het rund in de kamer, hebben landbouw i, tuinbouw en veeteelt tal van andere producten te bieden waarvan de klimaatimpact vele tot zelfs tientallen malen kleiner is. Daar schuilen evenveel veel kansen voor een veel duurzamer, dus uitdrukkelijk ook veel leefbaarder landbouw i waarbij boerinnen en boeren zeker zijn van een behoorlijk inkomen.

Waar naartoe? Drie soorten landschappen 

Aandachtige lectuur verdient zeker het pleidooi voor een model van drie soorten landschappen (hoofdstuk 10). De klassieke tweedeling van natuur en hoogproductieve landbouw i (wel duurzamer dan vandaag) wordt aangevuld met een landschap van natuurinclusieve, d.i. zeer extensieve laagproductieve landbouw i. 

Meteen wordt het grote pijnpunt benadrukt: er bestaat nu geen manier voor landbouwers om in dat derde landschap hun brood te verdienen (n.v.d.r.: al geldt dat in belangrijke mate ook voor de zogenaamde hoogproductieve landbouw i, vooral wanneer onleefbaar lage marktprijzen hun tol eisen). De tekst pleit voor de nodige overheidsmaatregelen of aangepaste marktmechanismen. (p.84)

Medeverantwoordelijkheid van milieubeweging en samenleving

Pala i is al langer van oordeel dat hier kansen liggen voor een alerte milieubeweging, en ook voor klaar kijkende sociale organisaties en maatschappelijk gedreven bedrijven i. Voor doelgerichte natuurorganisaties zou het een evidente prioriteit moeten zijn om natuurinclusieve voedselproductie in volle vaart van de grond te krijgen en systemisch te maken. Met die aanpak geraken ze ook uit het defensief… en zouden milieubeweging en boeren (of alvast een aanzienlijk deel van beide) elkaar echt versterken. 

Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala i.be | auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden

Bron
Duurzame landbouwproductie en de maatschappelijke uitdagingen. Visietekst door een Metaforum-werkgroep voorgesteld op 30 september 2024

Zie ook
De ‘meta’ nonsens van een metaforum | Pala i 14-1-2025