Transitie gaat niet vanzelf. Een gids voor transitie
vrijdag, 21 oktober 2016 - 12:02
Nu iedereen de mond vol heeft van de noodzaak van een ‘transitiei’ van onze samenleving, is het leerzaam om dit containerbegrip kritisch van naderbij te bekijken. Daarbij kan het boek van Dirk Barrez, die mee aan de wieg stond van het Transitiei Netwerk Middenveldi (TNM) waartoe ook de Gezinsbond behoort, een goede gids zijn.
Voormalig tv-journalist en reportagemaker voor de VRT Dirk Barrez stelt vast dat er momenteel tal van interessante initiatieven ontstaan, zowel op sociaal vlak – denk maar aan de repaircafés of cohousing – als op ecologisch vlak, van energiecoöperaties tot stadsboerderijen. Barrez hanteert hiervoor het begrip ‘emergentiei’ dat verwijst naar hoe los van elkaar ontstane initiatieven steeds meer een netwerk vormen en zo uiteindelijk de oude structuur verdringen. Zoals de gangbare stroomopwekking met fossiele brandstoffen meer en meer het veld moet ruimen voor koolstofarme zon- en windenergie. Hij voegt daar ook nog aan toe dat het ‘foutvriendelijke’ energie moet zijn, geen ‘foutonvriendelijke’ zoals in het geval van kernenergie, waar fouten zeer zware gevolgen kunnen hebben zoals Tsjernobyl en Fukushima overduidelijk hebben aangetoond.
Transitiei gebeurt echter niet vanzelf. Zoals de wereldwinkels die al een halve eeuw bestaan, er blijkbaar niet in geslaagd zijn om ‘fairtrade’ tot norm voor alle internationale handel te maken. Zo vormt de som van alle repaircafés nog geen circulaire economiei. Of het autodelen, dat nog onvoldoende tegengewicht biedt voor individueel autobezit en mee een overgang naar ‘autoarme’ mobiliteit ondersteunt.
Anders meten
Deze kritische kijk op transitiei vormt eigenlijk het vierde en laatste deel van Transitiei. Onze welvaart van morgen. Barrez’ transitieboek opent met een inventaris van de fundamentele problemen van onze postindustriële samenleving. Die blijft koppig lineair denken en ziet productie van goederen als een naadloze opeenvolging van winning van grondstoffeni, gebruiksfase van producten en de uiteindelijke verwijdering ervan als afval. Deze visie veronderstelt ook onbeperkte groei, maar botst steeds meer op ecologische en sociale grenzen.
De maatstaf voor onze welvaartsgroei – het bruto nationaal inkomen – beschouwt echter als ‘winst’ wat eigenlijk de facto opruimen van vervuilingi of compenseren van verloren biodiversiteiti betekent. Daarom moet er dringend anders gemeten worden, zoals met ISEW, een index voor duurzame economische welvaart en welzijn. ISEW maakt onderscheid tussen positieve en negatieve economische bedrijvigheden, brengt welvaartsverhogende informele activiteiten – denk maar aan alle onbetaalde thuis- en vrijwilligerswerk of mantelzorg – in rekening. Verder heeft ISEW oog voor de ongelijkheid van de inkomensverdeling en ook het verlies van natuurlijk kapitaali wordt verrekend.
Barrez houdt een stevig pleidooi voor dematerialisatie (met een factor 10i!), voor nultolerantie voor alles wat niet-hernieuwbaar is, voor koolstofvrije energieopwekking alsook voor meer democratie en een universeel basisloon. Na een periode van groei tijdens de transitiei naar een duurzame samenleving moet dit uitmonden in een ‘stationaire’ economie. Wat deze kringloopeconomie inhoudt, vormt het tweede deel met als titel ‘toekomstbeelden’. Het derde deel van Transitieigaat verder in op de kern van de overgang naar een circulaire economiei. Daarvan is “de theorie nog onaf en de praktijk heel onaf”, zoals de auteur het bondig samenvat.
Afbeelding
Schrijf in op de PALA nieuwsbrief
verschijnt maximaal 2 maal per maand
een journalistieke kijk op onze globaliserende wereld Hoe is de wereld eraan toe? Waar moet het naartoe? Hoe geraken we daar?
PALA zoekt met haar nieuwsbrief, website en boeken de antwoorden voor een meer sociale, ecologische en democratische samenleving en economie
Meer dan een andere technologie
Volgens Barrez is technologische innovatie bij de realisatie van een echte circulaire economiei erg belangrijk. Echter nóg belangrijker is de maatschappelijk-politieke inbedding ervan. Hij waarschuwt voor een louter ecologische duurzaamheidi die vooral door de grote bedrijveni wordt gestuurd. Dergelijke transitiei dreigt voorbij te gaan aan de sociale dimensie van duurzaamheidi en nog meer aan democratische inspraak. Juist daarom moet de overheid ‘duurzaamheidi’ in wetten vastleggen om te beletten dat bedrijveni onder de duurzaamheidslat door lopen. Vrijwillige duurzaamheidslabels kunnen hooguit helpen om die lat steeds hoger te leggen.
Barrez meent dat we momenteel op een ramkoers met de natuur zitten en er ons nog weinig tijd rest om het roer om te gooien. Hij verwoordt het krachtig als “de klimaatveranderingi grijpt ons bij het nekvel”. Toch is die nieuwe, duurzame koers zowel uitdagend als boeiend. Het gaat immers over leefbare voedselketens, duurzaam wonen, hernieuwbare en koolstofarme energieopwekking, duurzaam transport en meer democratie, van lokaal tot mondiaal niveau.
Eerst en vooral moet echter het gevecht worden aangegaan met de opvatting dat het nu eenmaal niet anders kan. Barrez verwijt ons immobiliteit in denken en handelen. Nochtans is de mondiale transitie al volop bezig in de energiesector. Van 2004 tot 2011 lag de jaarlijkse groei van de windenergie tussen twintig en dertig procent en ze staat nu voor 432 gigawatt, negen keer meer dan in 2014. De cijfers voor zonne-energie ogen nog spectaculairder: van 3,7 gigawatt in 2004 naar 233 gigawatt eind 2015 of 63 keer meer capaciteit op amper elf jaar tijd. Barrez is ervan overtuigd dat de transitiei ook mogelijk is in andere maatschappelijke sectoren en dat slechts een sociaalecologische samenleving toekomst heeft.
Chris Dutry verschenen in gezinskrant DE BOND op 21 oktober 2016
Hoe geraken we van experiment en klein verzet in het grote verzet van een duurzame economie en samenleving? Dat was de kernvraag bij de voorstelling van het Transitie boek op het Transitiefestival aan organisaties uit de samenleving. ABVV en beweging.net vonden zich alvast in het idee van een sociaalecologisch pact.
Laten we onszelf niets wijsmaken, de professionele NGO wereld is niet in staat om de belangrijkste globale trends die ons toenemend in crises dompelen te keren. Dat schrijft Barbara Unmüssig van de Heinrich Böll Stiftung. Reden genoeg dus voor de Reimagining Activism Conference in Berlijn begin november.
Wat was zeker essentieel aan 2023? En bleef vaak on(der)belicht? Cruciale sociale conflicten bij o.a. Tesla en in Hollywood, een tech gedomineerde revolutie, wereld in terra incognita, verdeeldheid en geweld in opmars, democratie in nood en soms verrassend weerwerk.
Lessen trekken begint bij de erkenning van wat slecht loopt om zo volop de beste oplossingen te kunnen ontdekken. Een toekomst die duurzaam welvaart en welzijn brengt, is alleen mogelijk als we onze belangrijkste crises echt onder ogen zien en vooral grondig aanpakken.
Maatschappelijke polarisering neemt toe en houdt sociale en klassieke media in de ban. In die conflictueuze wereld blijkt Wikipedia een steeds belangrijker neutrale scheidsrechter. Waar blijft de erkenning als mondiaal cultureel erfgoed?
Engelse afkorting van een verdrag uit 1994 dat vanaf 1 januari 1995 de intellectuele eigendomsrechten regelt in het internationale verkeer. Voluit luidt de Engelse benaming Trade Related Intellectual Property Rights. Het TRIPS-verdrag geeft de bezitter van een patent minstens 20 jaar om dat recht uit te oefenen. Voor auteursrechten is dat 50 jaar.
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Het loopt niet altijd even vlot, maar overal ter wereld geven steeds meer mensen uiting aan hun emancipatiedrang. Werknemers, boeren, vrouwen, landlozen, consumenten, minderheden, activisten voor milieu, mensenrechten, cultuur... ze verenigen zich in tal van organisaties. Op dat maatschappelijke middenveld tussen individu en overheid - de civiele samenleving dus - wordt het gelukkig alsmaar drukker. Daar is er met andere woorden veel sociale beweging.
Wanneer, los van elkaar, nieuwe initiatieven ontstaan die zich vervolgens verbinden tot een netwerk en uitgroeien tot sterke praktijken, kunnen daaruit plots nieuwe systemen ontstaan met een heel eigen kracht. Dat proces heet emergentie.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Verzamelterm voor zowel fossiele brandstoffen (olie, gas), andere delfstoffen (ertsen) als voor wat veld of bos opleveren (katoen, hout, rubber). Probleem is dat de delfstoffen eens op zullen geraken en we ze dus best hergebruiken. Extra vervelend is de verbranding van fossiele brandstoffen die sneller nog dan de uitputting ervan klimaatverandering voor elkaar krijgt. Voor de hernieuwbare grondstoffen is het opletten geblazen de natuurlijke productiecapaciteit van de Aarde niet te overschrijden of uit te putten.
Vervuiling of verontreiniging zadelt het milieu op met een verhoogde concentratie van stoffen die schadelijk is voor mens en natuur.Denk maar aan de bijna klassieke water-, lucht- of bodemvervuiling.
Dieren en planten waren nooit veilig voor de mens maar hun uitstervingsritme ligt veel hoger dan ooit, een rijkdom die wellicht voor altijd verloren gaat.
Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.
Voor welvarende landen betekent de transitie dat de milieu-impact van hun economie in 2050 met een factor 10 moet zijn teruggedrongen.Dat wil zeggen dat we in Nederland of België een vergelijkbare welvaart en vergelijkbaar welzijn zullen creëren met tienmaal minder materiaaldoorstroming, negentig procent minder gebruik van materialen dus. Ook zal er tegen dan tienmaal minder uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen zijn.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Een circulaire economie is ontworpen voor hergebruik en herstel. Ze beoogt altijd het behoud van de hoogst mogelijke nuttigheidswaarde van producten, componenten en materialen. Daarbij maakt ze onderscheidt tussen biologische en technische levenscycli. Het doel is te komen tot een voortdurende positieve kringloopontwikkeling: die behoudt of verbetert natuurlijk kapitaal, optimaliseert de opbrengsten en minimaliseert de systeemrisico’s door de eindige voorraden en de hernieuwbare stromen te beheren. Dat zijn meteen de principes van deze economie.
Een circulaire economie is ontworpen voor hergebruik en herstel. Ze beoogt altijd het behoud van de hoogst mogelijke nuttigheidswaarde van producten, componenten en materialen. Daarbij maakt ze onderscheidt tussen biologische en technische levenscycli. Het doel is te komen tot een voortdurende positieve kringloopontwikkeling: die behoudt of verbetert natuurlijk kapitaal, optimaliseert de opbrengsten en minimaliseert de systeemrisico’s door de eindige voorraden en de hernieuwbare stromen te beheren. Dat zijn meteen de principes van deze economie.
Duurzaamheid is op een efficiënte wijze de gerechtvaardigde materiële behoeften kunnen invullen van alle nu levende wereldburgers, zonder het vermogen van de komende generaties aan te tasten om in hun behoeften te voorzien. Dat is de vrijwel perfecte definitie van duurzaamheid, en ze is in grote mate schatplichtig aan het VN rapport Our Common Future uit 1987.
vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Duurzaamheid is op een efficiënte wijze de gerechtvaardigde materiële behoeften kunnen invullen van alle nu levende wereldburgers, zonder het vermogen van de komende generaties aan te tasten om in hun behoeften te voorzien. Dat is de vrijwel perfecte definitie van duurzaamheid, en ze is in grote mate schatplichtig aan het VN rapport Our Common Future uit 1987.
Duurzaamheid is op een efficiënte wijze de gerechtvaardigde materiële behoeften kunnen invullen van alle nu levende wereldburgers, zonder het vermogen van de komende generaties aan te tasten om in hun behoeften te voorzien. Dat is de vrijwel perfecte definitie van duurzaamheid, en ze is in grote mate schatplichtig aan het VN rapport Our Common Future uit 1987.
vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.
Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor de door de mens veroorzaakte extra opwarming en klimaatverandering. Ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones. Vind meer uitleg en een overzicht van belangrijke Pala artikels over klimaatverandering met links naar bronnen
Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor de door de mens veroorzaakte extra opwarming en klimaatverandering. Ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones. Vind meer uitleg en een overzicht van belangrijke Pala artikels over klimaatverandering met links naar bronnen
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.