Welke rol voor burgercoöperaties in de energietransitie?
maandag, 27 september 2021 - 10:44
Afbeelding
Nieuwe wind- en zonmultinationals eisen wereldwijd een grote plek op in het tijdperk van de elektriciteit. Tonen burgers en hun energiecoöperaties zich even dynamisch?
“De opkomst van hernieuwbare energiemultinationals als Orsted, Enel of Iberdrola is zeker ecologisch en ook sociaal te verantwoorden… Maar die evolutie vloekt met de maatschappelijke ambitie om de wind voor iedereen te laten waaien en ze daarom door burgercoöperaties te laten uitbaten. Zijn die coöperatiesi echter opgewassen tegen de nieuwe multinationals? Kunnen zij een vergelijkbare dynamiek ontplooien?” Zo eindigde vorige Pala bijdrage.
Er speelt zich een belangrijke tegenstrijdigheid af in het revolutionair veranderende energielandschap. Hernieuwbare energie laat toe om de energieproductie fundamenteel te veranderen van een dominant mondiale activiteit – vertrekkend van waar olie, gas en steenkool zich bevinden – naar een veel meer gelokaliseerde activiteit. Er zijn immers zowat overal mogelijkheden om hernieuwbare energiecapaciteit uit te bouwen.
Hernieuwbare energie in principe ideaal voor eigendom samenlevingen
In principe biedt dit uitstekende kansen voor samenlevingen en burgers om de productie van die hernieuwbare energie veel meer in handen te nemen. Het ideale instrument daarvoor is de coöperatieve ondernemingsvorm. En inderdaad laat het begin van de 21ste eeuw een sterke opbloei zijn van energiecoöperaties in nogal wat landen, zeker in Denemarken en Duitsland.
Toch lijkt het er sterk op dat hun transitiekracht niet opgewassen is tegen die van de nieuwe energiemajors. Kijk bv. naar de evolutie in Duitsland, een voorloper in coöperatieve energie met maar liefst 896 energiecoöperaties eind 2020. Samen investeerden ze reeds 3,2 miljard euro in hernieuwbare energie. Ter vergelijking, de Belgische burgercoöperaties zitten aan 100 miljoen euro kapitaali.
Maar al vanaf 2013-2014 vertraagt de groei van het aantal Duitse coöperatiesi sterk. De jongste jaren komen er maar mondjesmaat bij. Belangrijker nog is dat hun gezamenlijke plannen voor het installeren van nieuwe zonne-energiecapaciteit in drie jaar, van 2018 tot 2021, vrijwel zijn gehalveerd.
Toch lijken coöperatiesi niet opgewassen tegen nieuwe energiemultinationals
In de snelle energietransitie die we beleven heeft die vertraging grote gevolgen. Alleen al Orsted investeert nu elk jaar ruim de helft meer dan alle Duitse coöperatiesi in de voorbije 15 jaar. Het aandeel van de Duitse hernieuwbare energie dat coöperatiesi in handen hebben, daalt de jongste jaren fel. Eind 2020 hebben de energiecoöperaties naar eigen zeggen amper 3,5 procent van de hernieuwbare elektriciteitsproductie. Natuurlijk groeien ze nog maar veel minder snel dan de privéproductie van energiemultinationals.
Zo laten burgers en samenleving de hernieuwbare energie vooral over aan marktspelers. Ze lijken het pleit te verliezen om een relevant deel van de productie zelf in handen te nemen. Of schaart de politiek zich effectief aan de zijde van de samenleving?
Afbeelding
Schrijf in op de PALA nieuwsbrief
verschijnt maximaal 2 maal per maand
een journalistieke kijk op onze globaliserende wereld Hoe is de wereld eraan toe? Waar moet het naartoe? Hoe geraken we daar?
PALA zoekt met haar nieuwsbrief, website en boeken de antwoorden voor een meer sociale, ecologische en democratische samenleving en economie
Doet politiek het tij keren?
Misschien keert het tij opnieuw. Al in 2015 ziet de Europese Uniei een rol voor energiegemeenschappen en dus burgerinitiatieven om de energietransitie voluit te laten slagen. Nederland vertaalt dit in 2019 in verplichte burgerparticipatie (tot de helft) voor nieuwe zonne- en windenergieprojecten op land.
Ook België voorziet in 2019 het principe van burgerparticipatie. Half 2021 komt er zicht op een concrete invulling als de burgers via hun energiecoöperaties uitgenodigd worden om te participeren in de nieuw te bouwen windmolens op zee.
Principes, intenties en uitnodigingen vanwege de politiek zijn mooi maar de geschiedenis leert hoe weinig daarvoor wordt gekocht. Veel beter en echt relevant is de omzetting ervan in verwezenlijkingen. Er blijft immers grote onzekerheid hangen boven het initiatief Burgerwind op Zee. Samen met één of meer consortia kunnen de verzamelde coöperatiesi dan wel meedoen aan de tenderprocedure voor windconcessies – die is voorzien voor 2023 – daarom zijn ze nog niet bij de winnaars. Dat zou wel het geval zijn indien burgerparticipatie verplicht wordt voor elk consortium … aan de politiek om alsnog die stap te zetten.
Als die stap niet wordt gezet, kan er enkel burgerparticipatie komen indien Burgerwind op Zee aansluiting vindt bij één of meer van de winnende consortia.
En er zijn nog wel wat stappen te zetten, zoals hoe hoog moet of kan het aandeel van de burgers dan wel zijn? Is het bijvoorbeeld 5, 20 of 50 procent van het nieuwe energievermogen? Het persbericht bij de lancering van Burgerwind op Zee verstrekt daarover geen informatie. De overheid heeft er (nog) niets over bepaald.
Belgische coöperatiesi mikken op 20 procent nieuwe windmolens op zee
Contact met REScoop Vlaanderen leert Palai dat de verzamelde burgercoöperaties mikken op twintig procent van het nieuwe vermogen van in totaal 2,1 GW. Dat is een forse maar geen onmogelijke ambitie. Om dat financieel waar te maken zouden de Belgische burgers zowat 250 miljoen euro aan kapitaali moeten investeren in Burgerwind op Zee.
Mits een goed aangepakte campagne en voluit steunend op hun 100.000 leden en een actief middenveldi zou dat laatste niet de zwaarste uitdaging mogen zijn.
Of de burgercoöperaties die kans krijgen of afdwingen … en of die kapitalisering vervolgens lukt? Dat verhaal wordt in de nabije toekomst geschreven. Zeker is dat privébedrijven volop zullen lobbyen om de wind zoveel mogelijk en liefst uitsluitend voor hen te laten waaien. Attente samenlevingen en coöperatiesi zullen zich zo goed mogelijk verweren. Beslissend zal de opstelling van de politiek zijn.
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd? Dan kan Palai misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Palai vzw – Leuven. Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel?Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Palai nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
Het begrip transitie haalt volop de media, meestal in combinatie met klimaat. Ook fundamentele oplossingen belanden op tafel met de Europese 'Green Deal'. Toch dringt onvoldoende door dat transitie in zowat alle sectoren moet, zeker ook landbouw: zelfs de Vlaamse milieubeweging focust op lichtpuntjes in de marge.
Liefst 120 miljoen Zwitserse frank heeft Migros in 2018 aan culturele en sociale activiteiten gespendeerd. Zoiets ontslaat geen enkele overheid van haar culturele verantwoordelijkheid. Maar als cultuurbesparingen op vele plaatsen toeslaan, is het nuttig om weten dat samenlevingen economische kracht kunnen ontwikkelen… en die ook aanwenden voor cultuur en vorming.
'Fashion Revolution Day' vraagt volledige transparantie van de kledingindustrie over wie de kleren maakte. Haar 'Fashion Transparency Index' 2019 rangschikt 200 merken.
In nog geen drie jaar verkoopt het nieuwe coöperatieve voedingsmerk 'Wie is de baas?! Het merk van de consument' 140 miljoen producten in Frankrijk. Dat is een heel opvallende prestatie.
Eerst een ultrakorte definitie. In essentie gaat het bij commons of gemeengoed om alles wat mensen delen. Of, net iets langer, het zijn hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn of gedeeld worden door gemeenschappen.
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Is naast arbeid, grondstoffen en kennis één van de middelen die ons helpt om welvaart te scheppen. Kapitaal kan variëren van grond tot zware industriële infrastructuur tot ruime financiële middelen. Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Meer dan in andere continenten hebben de (meeste) Europese landen werk gemaakt van hun gemeenschappelijke belangen en hun samenwerking soms verregaand uitgebouwd. Over het belang van en de uitdagingen voor hun Europese Unie handelen volgende PALA artikels:
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
Is naast arbeid, grondstoffen en kennis één van de middelen die ons helpt om welvaart te scheppen. Kapitaal kan variëren van grond tot zware industriële infrastructuur tot ruime financiële middelen. Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.
Het loopt niet altijd even vlot, maar overal ter wereld geven steeds meer mensen uiting aan hun emancipatiedrang. Werknemers, boeren, vrouwen, landlozen, consumenten, minderheden, activisten voor milieu, mensenrechten, cultuur... ze verenigen zich in tal van organisaties. Op dat maatschappelijke middenveld tussen individu en overheid - de civiele samenleving dus - wordt het gelukkig alsmaar drukker. Daar is er met andere woorden veel sociale beweging.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.