PALA Woordenboek

Bij het overschrijden van zogenaamde drempelwaarden zijn systemen – denk bv. aan het klimaatsysteem - zo hard bedreigd dat ze op een kantelpunt terechtkomen en er plotse niet-lineaire veranderingen optreden.

De opwarming van de Aarde kan bv. leiden tot het verdwijnen van de ijskappen van Groenland en West-Antarctica, het stoppen of omkeren van de Golfstroom, de teloorgang van het Amazonewoud of het ontdooien van de permafrost.

Vind meer bij niet-lineariteit

Zie ook ijskappen klimaatverandering

Is naast arbeid, grondstoffen en kennis één van de middelen die ons helpt om welvaart te scheppen. Kapitaal kan variëren van grond tot zware industriële infrastructuur tot ruime financiële middelen. Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.

De informaticarevolutie maakt mogelijk dat het financiële kapitaal de klok rond de wereld afdweilt. En vanaf de jaren zeventig hebben de politici de kapitaalstromen zowat alle vrijheid gegeven, door de kapitaalmarkten altijd maar verder te liberaliseren. De theorie zegt dat die vrije kapitaalstroom goed is voor de economie. De praktijk wijst meer dan eens op het tegendeel. Speculatie en kuddegeest op de financiële markten halen meer dan eens zelfs goeddraaiende economieën onderuit, denk aan de Aziatische crisis. Dat bedrijven die op lange termijn willen investeren, zichzelf van de beurs halen om aan die kortzichtige financiële dictatuur te ontsnappen stemt tot nadenken.

Voor wie het niet breed heeft, helpen alle kleintjes. Kinderen van veetelers en landbouwers kunnen al gauw een helpende hand uitsteken. In de beperkte plant- en oogstperiodes valt daar zelfs wat voor te zeggen, want hoe meer werkende handen in die periodes, hoe minder honger. Niet toevallig is oogstmaand augustus bij ons een vakantiemaand. Of kinderen gaan al heel jong uit werken en zorgen zo voor een deel van het gezinsinkomen. Dat houdt hen weg van school en vergooit hun toekomst. Het is waar, deze kinderarbeid is verboden. Maar dat verbod handhaven is geen mondiale prioriteit. In een economie die overal op zoek gaat naar de goedkoopste en meest onbeschermde werkkracht is kinderarbeid dan een beschamend bijproduct van globalisering.
Leren verplicht maken en zorgen voor voldoende scholen en leerkrachten is een prima middel om de kinderen naar school te krijgen en komaf te maken met kinderarbeid. En waarborgen dat de ouders over voldoende inkomen beschikken is het tweede deel van de oplossing.

zie ook Internationale Arbeidsorganisatie

Ze zorgen in heel de wereld voor veel werkgelegenheid, vormen de ruggengraat van lokale en regionale economieën en maken samenlevingen minder afhankelijk van de grillen van grote en multinationale bedrijven. In een netwerk van kleinere bedrijven is de economische macht gespreid en dat biedt meer kans op economische democratie en zeker op het vermijden van monopolies of al te grote concentratie. Kleine bedrijven zijn zelfs dikwijls innovatiever en flexibeler dan hun grotere broers, creëren veel welvaart en weten die redelijk goed te verdelen. Ze zijn m.a.w. belangrijk sociaal kapitaal voor een samenleving.
Toch worden ze in de mondiale economie veel te weinig naar waarde geschat. Van regels voor openingsuren tot vestigingsmogelijkheden, van steunmaatregelen tot belastingfaciliteiten, je zal zien dat de grote bedrijven bijna altijd het laken naar zich toe weten te trekken. De wereldmarkt is op hun maat en - meer nog - die van de financiële wereld geschreven.

Pas in 2015 legt het Klimaatakkoord van Parijs de afspraak vast dat de Aarde maximaal 2°C mag opwarmen in vergelijking met het pre-industriële niveau.

Tevens wordt het streefdoel van maximaal 1,5°C opwarming geformuleerd.

De emissies van broeikasgassen moeten drastisch verminderen om in 2050 tot netto nuluitstoot te komen. Versta, het gebruik van fossiele brandstoffen moet snel verminderen en stoppen.

Om dat doel te bereiken, moeten alle landen om de vijf jaar hun nationally determined contributions opstellen, steeds ambitieuzer.

Een hulpinstrument daarvoor is de global stocktake die om de vijf jaar inventariseert hoever de wereld staat met haar aanpak van klimaatverandering.

Bronnen

UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change) – What is the Paris Agreement

UNFCCC – Vind de volledige tekst van het Paris Agreement

Meer in Wikipedia – Paris Agreement

UNFCCC - What are United Nations Climate Change Conferences? | inclusief overzicht van de volgende en van de voorbije conferenties

Zie ook global stocktake, klimaatverandering, Klimaatverdrag, Kyoto-protocol, nationally determined contributions, VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling

onder deze term een overzicht van belangrijke Pala artikels met link

Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor een extra opwarming en voor klimaatverandering. Ze leren ons dat vooral industrie, verwarming, vervoer en dus de mens – die overmatig veel steenkool, olie en gas verstookt - verantwoordelijk zijn voor die extra broeikasgassen. En ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones.

Opwarming, een oude bekende

Al in 1972 kan iedereen in De grenzen aan de groei - dit Rapport van de Club van Rome wordt massaal verspreid als pocket - de voorspelling lezen van een CO2-concentratie in de atmosfeer van 380 deeltjes per miljoen tegen 2000. Dat is een toename van 30 procent t.a.v. de waarschijnlijke waarde in 1860. De voorspelling was vrij accuraat, momenteel zitten we al aan meer dan 400.

Om dit risicogedrag, een enorm ecologische deficit van de huidige globalisering, tegen te gaan is op de VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling in 1992 in Rio de Janeiro het Klimaatverdrag opgesteld dat de hoeveelheid broeikasgassen wil stabiliseren. Daaruit groeit in 1997 het Kyoto-protocol dat de uitstoot van broeikasgassen beperkt en pas inwerking kan treden in 2005. De Kyoto beperkingen zijn echter onvoldoende en dus maar het begin van een adequaat antwoord.

Na tientallen jaren van groeiende wetenschappelijke bevindingen van o.a. een snelle toename van CO2 in de atmosfeer en van een wereldwijde opwarming raakt in 2006 eindelijk een groot deel van de publieke opinie ervan overtuigd dat we met een ernstig probleem te kampen hebben. In december 2007 is er op de VN Klimaatverandering Conferentie in Bali beslist tot onderhandelingen in 2008-2009 over de opvolger van het Kyoto-protocol dat afloopt in 2012. Pas in 2015 komt er eindelijk het Klimaatakkoord van Parijs: de temperatuur mag niet meer dan twee graden en liefst maar anderhalve graad stijgen in vergelijking met het pre-industriële niveau. Alle landen moeten met maatregelen komen die almaar strenger worden.

De werkelijkheid is dat we intussen verkeren in een quasi oorlogssituatie die ons regelrecht voert naar een opwarming van minstens drie graden, en mogelijk ruim meer. Met alle risico’s die daarbij horen. Daarover is zowat alles al gezegd en geschreven… en in vijftig jaar bitter weinig gedaan.
 

Website VN Klimaatpanel

zie ook Aarde, adaptatie, Global Climate Indicators, Global Climate Observing System, global stocktake, ijskappen, IPCC, kantelpunt, Klimaatakkoord van Parijs, Klimaatverdrag, Kyoto-protocol, mitigatie, nationally determined contributions, niet-lineariteit, planetaire grenzen, VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling, zeespiegel

zie op Wiki https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_climate_change_science
 

Deze Pala artikels vatten de ernst van de toestand, inbegrepen het onvergeeflijke politieke verzuim:

Staat ons ruimteschip Aarde in brand? Klimaatverandering - De meest bekende planetaire grens is klimaatverandering . We kennen ze al heel lang, wat velen verbaast. Al die tijd groeide inzicht in de nefaste gevolgen voor onze levenskwaliteit en welvaart, tot zelfs de dreiging van een brandend ruimteschip Aarde (2/1/2019) - zie ook planetaire grenzen

Klimaatcrisis. Al 50 jaar geen effectieve klimaatpolitiek - Politieke traagheid regeert en voert ons naar een opwarming die zelfs nog veel groter en risicovoller kan zijn dan 3 °C. Toch is er ook een plezierige ontdekking te doen. (10/4/2019)

Niet alleen gletsjers, ook West-Antarctische ijskap gaat er aan - De kans dat het zeewater veel sneller meters hoger komt, is sterk toegenomen. Want niet enkel verdwijnen zowat alle gletsjers maar ook de Groenlandse ijskap… én die van West-Antarctica. Zelfs dan valt er nog goed nieuws te rapen. (7/11/2023)

Klimaat en smeltende ijskappen. Zee kan in eeuw 5 meter stijgen - In het verleden steeg het zeewaterniveau bij vergelijkbare CO2-concentraties tot wel 4 of 5 meter per eeuw. En wetenschappers achten een snel afkalven van de ijskappen mogelijk. (23-10-2021)

Klimaat en transitie na Glasgow. Vermijd ongefundeerd optimisme - De pandemie toont klaar het onvermogen van vele politici om zelfs met de meest dringende crisis om te gaan. Het laat zich raden hoe slecht ze de klimaat- en andere crises aanpakken die minder snel of, volgens hen althans, 'traag' evolueren. Ongefundeerd optimisme zal niet helpen om deze gevaarlijke non-politiek te doorbreken. (14-11-2021)

Zowat alles wat moet voor klimaat garandeert beter leven. Stom dat politici al die kansen lieten liggen (13/12/2018)

Klimaatbetogers en gele hesjes kunnen elkaar versterken - Zijn we veroordeeld tot een afschuwelijk dilemma? Ofwel de planeet redden, ofwel de mensen redden? Neen, of toch niet noodzakelijk, er is een uitweg van rechtvaardige duurzaamheid mogelijk, tegelijk sociaal én ecologisch. (6/3/2019)

Na de klimaattop, enkele feiten om aan de bedwelming te ontsnappen - Usain Bolt kan hard lopen. Maar beweren dat hij 100 meter in 7" kan lopen, zou u dat geloven? Diplomatiek is de klimaattop van 2015 een topprestatie. Maar geloof vooral niet dat het in de echte wereld nog lukt om de opwarming onder 1,5 graad te houden. (15/12/2015)

Waarschuwing voor broeikasaarde en systeemcrises - Het is verleidelijk om te kijken naar wat goed loopt. Natuurlijk is het positief dat mensen langer en beter leven. Maar hoe duurzaam is die welvaart? Zijn de systemen waarop ze steunt wel robuust? Vervelend maar waarschuwen is noodzakelijk: er dreigt snel een systeemcrisis voor de Aarde. (31/8/18)

Hoe vergaat het Klimaatzaak in België? In vergelijking met Nederland? - Al in 2015 won Urgenda haar klimaatzaak en moest de Nederlandse broeikasuitstoot een kwart minder vóór 2020. In België valt ten vroegste eind 2020 een uitspraak. Misschien was en is het beter om ook een andere weg te bewandelen. (13/6/2019)

Klimaattop Parijs, goed en slecht nieuws - De klimaatverandering is al meer dan 40 jaar aangekaart, de roep om duurzaamheid is al meer dan 25 jaar oud. Het internationale leerproces verloopt tergend traag. Elke zogenaamde klimaattop onttoverde zichzelf in een nieuwe aanslag op onze toekomst. (9/11/2015)

IJselijk. Grote zeespiegelstijging is geen zorg voor later - de CO2-concentratie is al veel te groot om een destabiliserende stijging van het zeewater nog te vermijden. Blijven de vragen: hoe hoog? En hoe snel? (1-3-2020)

Hoe hoog kan het water stijgen door klimaatverandering? - Zich afwenden van vervelend nieuws is menselijk, dus ook van de vraag hoeveel de zee zal stijgen. Dat lijkt comfortabel maar is onverstandig. Want als de vloed je inhaalt, is het te laat voor een veilige ordelijke aftocht. (18/4/2017)

Hoe keren we het klimaatalarm? - De wereld stevent nog altijd af op 2,9 tot 3,4 graden opwarming. Een snelle omschakeling naar een betrouwbare sociaalecologische economie is nodig zodat we ook morgen goed kunnen leven. (18/11/2016)

Voor wanneer lage emissie havens en luchthavens? - Ja, waarom zijn er eigenlijk nog geen lage emissiezones voor schepen en vliegtuigen? Want hun groeiende belasting voor de planeet en bedreiging voor het klimaat zijn niet te harden. (17/4/2018)

1965: eerste presidentiële klimaatwaarschuwing - Het is al 54 jaar geleden dat de Amerikaanse president Johnson als eerste staatshoofd officieel waarschuwde voor stijgende CO2-niveaus. Op 6 november 1965 meldde hij de klimaatdreiging aan de Congresleden. (11/6/2019)

Wij zijn in oorlog... Maar anders dan we spontaan denken - Bij oorlog denken we aan zwaar bevochten conflicten, burgeroorlogen of terreur. Maar niet aan de oorlogen die onnoemelijk veel meer slachtoffers maken en ons bestaan veel ernstiger bedreigen: de marktoorlogen en de wereldoorlog tegen onze planeet, op kop de klimaatoorlog. (16/1/2007)

Wij zijn in oorlog... Maar anders dan we spontaan denken (2) - ‘In zekere zin’ functioneert de wereld beter. Er is meer aandacht dan in 2007 voor rapporten over klimaatverandering. Toen was Pala één van de weinigen die daar over schreef… én zelfs voluit stelde dat we in oorlog zijn. (13/11/2017)

De risico's van klimaatverandering wegwuiven is als beweren dat de Aarde plat is - Hoe lang kan men blijven beweren dat het niet zo'n vaart loopt met de gevolgen van de opwarming van de Aarde? (29/6/2006)

Het Klimaatverdrag is het raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering. Het is goedgekeurd op de VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling in 1992 in Rio de Janeiro.

Dat verdrag wil de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer stabiliseren tot op het niveau dat de mens geen gevaarlijke klimaatverandering meer veroorzaakt.

Uit het Klimaatverdrag groeit in 1997 het Kyoto-protocol en in 2015 komt er eindelijk het Klimaatakkoord van Parijs.

De landen die het akkoord ondertekenen, ontmoeten elkaar elk jaar op de jaarlijkse klimaatconferenties; de eerste was in Berlijn in 1995.

zie ook Biodiversiteitsverdrag, klimaatverandering, Kyoto-protocol, Klimaatakkoord van Parijs, VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling

Om een te grote opwarming van de Aarde te vermijden, moeten we dringend minder broeikasgassen uitstoten. Daar is zowat iedereen van overtuigd, zover zijn we gelukkig dus al. Want dreigende klimaatverandering door een verhoogd broeikaseffect is een topzwaar ecologisch deficit van de huidige globalisering.
In het Kyoto-protocol leggen de industrielanden vast dat er iets moet worden gedaan. Tegen 2012 willen ze de uitstoot van broeikasgassen verminderen met 5,2 procent tegenover de uitstoot in 1990. Op 16 februari 2005 treedt het protocol eindelijk in werking.
Eigenlijk is dit maar de eerste stap in de bestrijding van het broeikaseffect, we zijn nog lang niet uit de problemen. Vooreerst zal het niet makkelijk zijn om die norm te halen. Extra vervelend is dat het uitstootniveau van 1990 eigenlijk nog veel te hoog is. En een volgend akkoord zal ook landen als China en India moeten omvatten. Ontwikkelingslanden zijn nu vrijgesteld omdat ze niet verantwoordelijk zijn voor de vroegere vervuiling. Maar hun snelle inpassing in de wereldeconomie leidt ertoe dat ze - zeker China - veel meer broeikasgassen voortbrengen.

zie ook klimaatverandering, Klimaatverdrag, Klimaatakkoord van Parijs, VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling