PALA Woordenboek

Om van waardig werk te kunnen spreken, moet het gaan om het uitoefenen van werk waarvoor men vrij kiest en dat een inkomen oplevert dat de behoeften van zichzelf en van het gezin dekt.
Menswaardig werk respecteert tevens de arbeidsrechten van mensen. Hiertoe behoren fundamentele werknemersrechten zoals het recht op organisatie, op collectieve arbeidsonderhandelingen én op gelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Belangrijk om van menswaardig werk te kunnen spreken is ook dat het recht op sociale bescherming en op sociale zekerheid zijn vervuld.

En ten slotte moet er plaats zijn voor sociale dialoog en voor tripartiete onderhandelingen.

Deze doelstellingen van waardig werk gelden voor alle werkende mensen, om het even of ze man of vrouw zijn, of ze werken in de formele dan wel in de informele economie, of ze werknemer zijn dan wel voor zichzelf werken, of ze op het veld, in fabrieken, op kantoren of thuis werken.

Waardig werk is cruciaal om armoede uit te roeien en om te komen tot een eerlijke en duurzame economie waarin plaats is voor iedereen.

zie ook arbeidsnormen, fundamentele arbeidsnormen

Niet alleen de markten en de economie hebben zich geglobaliseerd. Ook de sociale spelers organiseren zich gaandeweg ‘globaal’. Eind januari 2001 verzamelen zich duizenden mensen uit de hele wereld in de Zuid-Braziliaanse havenstad Porto Alegre voor het eerste Wereld Sociaal Forum (WSF) plaats.

Het idee voor een Wereld Sociaal Forum was ontstaan tijdens de protesten tegen het Wereld Economisch Forum in het Zwitserse Davos. Daar ontmoet elk jaar zowat de hele mondiale economische en politieke elite elkaar met als doel agenda’s op elkaar af te stemmen en te debatteren over hoe het verder moet met het mondiale kapitalisme. Waarom daar geen Wereld Sociaal Forum tegenover plaatsen waarop de mondiale sociale bewegingen elkaar ontmoeten, eveneens gemeenschappelijke campagnes en actiekalenders kunnen afspreken en debatteren over hoe je de wereld in progressieve zin kan veranderen?

En dat is het Wereld Sociaal Forum nu, een ontmoetingsplaats voor organisaties uit het sociaal middenveld die oppositie voeren tegen het neoliberale model, imperialisme en een door geld gedomineerde wereld. Hun doel is te werken aan een wereld waarin de mens centraal staat. Het Wereld Sociaal Forum neemt geen standpunten in en wil enkel een forum zijn voor alle organisaties die weigeren zich over te geven aan het kapitalisme. Dat vertaalt zich in dé slogan van het Wereld Sociaal Forum “Een andere wereld is mogelijk”.

Ook in 2002 en 2003 is het WSF in Porto Alegre. Mumbai in India is de gaststad in 2004. In 2005 verhuist het Forum opnieuw naar Porto Alegre. In 2006 verspreidt het Wereld Sociaal Forum zich over drie continenten met fora in Bamako (Mali) en Caracas (Venezuela) in januari en in Karachi (Pakistan) in maart. Nairobi is de verzamelplaats in 2007, en in 2008 is er geen Forum maar wel een wereldwijde actiedag op 26 januari, overal lokaal in te vullen.

Website Wereld Sociaal Forum

zie ook Belgisch Sociaal Forum, Europees Sociaal Forum

Is samen met het IMF opgericht in 1944 in Bretton Woods (zie ook daar).
Ze bestaat uit de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling en de Internationale Associatie voor Ontwikkeling. De Wereldbank telt 185 landen-aandeelhouders. Met 16,45 procent van de stemmen bezit de VS – de grootste aandeelhouder – als enige een blokkeringsminderheid. Erg democratisch functioneert de Bank dus niet.
Samen vormen IMF en Wereldbank zowat het mondiale ministerie van financiën. Terwijl het IMF zich concentreert op het monetaire en budgettaire beleid van landen, verschaft de Wereldbank leningen om hun ontwikkeling te financieren. In het begin leent zij aan het verwoeste naoorlogse Europa, later aan ontwikkelingslanden.
In de praktijk vormt de Wereldbank één as met het IMF en wendt zij haar financiële macht aan in het kader van het gezamenlijk voorgestane beleid van structurele aanpassing. Die benaming mag dan na kritiek in onbruik geraken, daarom is de doelstelling van IMF en Wereldbank om economieën open te gooien, om ze te liberaliseren en te privatiseren, nog niet veranderd.
De gevolgen voor de betrokken samenlevingen blijven al even dikwijls asociaal en zelfs dramatisch. Uit onvrede over dat beleid neemt de vice-voorzitter van de Wereldbank, Joseph Stiglitz, in 2001 ontslag. Hij schrijf zijn kritiek neer in het boek Perverse globalisering (zie ook onder structureel aanpassingsprogramma).

www.worldbank.org  Website Wereldbank

De overzichtspagina https://data.worldbank.org/indicator leidt naar gegevens over volgende thema's, soms vergezeld van verwijzingen naar andere databanken:

Agriculture & Rural Development | Aid Effectiveness | Climate Change | Economy & Growth | Education | Energy & Mining | Environment | External Debt | Financial Sector | Gender | Health | Infrastructure | Poverty | Private Sector | Public Sector | Science & Technology | Social Development | Social Protection & Labor | Trade | Urban Development

zie ook Bretton Woods, Internationaal Monetair Fonds, structureel aanpassingsprogramma

Is vanaf 1995 de opvolger van het vrijhandelsakkoord GATT.
De Wereldhandelsorganisatie – meestal aangeduid met zijn Engelstalige afkorting WTO - is een intergouvernementele organisatie waarbinnen de ruim 151 lidstaten afspraken maken over hun onderlinge internationale handel.
De WTO is machtiger geworden omdat het GATT-overlegforum is uitgegroeid tot een heuse permanente instelling met een eigen, interne rechtspraak. Bij conflicten tussen haar 151 lidstaten treden WTO-experten op als rechters die bindende uitspraken doen, en indien nodig, eveneens zware sancties uitvaardigen. In het internationale recht is dat zeer bijzonder. Het maakt van de WTO meteen één van de machtigste instellingen ter wereld.
Bovendien kan de WTO meer thema’s op de onderhandelingstafel leggen dan de GATT. Naast de industriële producten, komen nu ook de landbouwproducten, diensten (zie ook GATS) en intellectuele eigendomsrechten (zie ook TRIPS) ter sprake.
De Wereldhandelsorganisatie is de drijvende kracht achter de liberalisering of vrijmaking van de wereldhandel. Steeds lagere handelstarieven of handelsbarrières, dat is het devies. Of de werknemers en het milieu niet in hun rechten worden geschaad blijkt allerminst de zorg van de WTO. De fundamentele sociale rechten of arbeidsnormen kunnen geen aanspraak maken om opgenomen te geraken in haar handelsakkoorden. Als het van de WTO afhangt leven we in een wereld waarin de rechten van goederen en diensten wereldwijd afdwingbaar zijn maar niet de vakbondsvrijheid of het gezondheidsrecht van de Europeanen om de import van Amerikaans hormonenrundvlees tegen te houden.
Vooral sinds de WTO-conferentie in Seattle in 1999 rijst daartegen wereldwijd protest van vakbonden, boerenbewegingen, milieuorganisaties, enzovoort verzameld in de andersglobaliseringsbeweging.
Sinds de WTO conferentie in 2003 in Cancun slaagt de organisatie er niet meer in om akkoorden te sluiten. Voor het eerst vormen de ontwikkelingslanden daar een krachtig blok dat geen genoegen neemt met wat de Verenigde Staten, de Europese Unie en Japan beslissen.

www.wto.org  website Wereldhandelsorganisatie

zie ook GATS, GATT, liberalisering, TRIPS, vrijhandel

Overal ter wereld werken mensen keihard voor een beter leven voor zichzelf en hun gezin. Maar in het Zuiden worden die inspanningen heel wat minder beloond dan hier bij ons. Arbeiders in het Zuiden krijgen geen redelijk loon, moeten vaak in zeer slechte omstandigheden werken, kennen bittere armoede en hebben geen toegang tot gezondheidszorg of sociale zekerheid.
Aan dit onrecht wil Wereldsolidariteit - als ontwikkelingsorganisatie van de Christelijke Arbeidersbeweging - structureel iets veranderen. Wereldsolidariteit verkiest met duurzame oplossingen, namelijk door de mensen in het Zuiden alle kansen te geven om zich te organiseren. In een vakbond. Een vrouwenorganisatie. Een jongeren- en ouderenbeweging. Een mutualiteit. Een coöperatie. Zo kunnen ze zelf voor hun rechten opkomen.
Daarom ondersteunt Wereldsolidariteit lange termijnplannen van sociale bewegingen in het Zuiden. En worden er in Vlaanderen en Brussel acties gevoerd rond arbeidsthema’s. De Schone Kleren Campagne is intussen een begrip bij consumenten én bij kledingbedrijven. Zo is buitenlands huispersoneel aan erkenning en een beter statuut geraakt.
Voor dit werk rekent Wereldsolidariteit op het geld van steunende organisaties en van schenkers en is er jaarlijks een solidariteitsactie.

www.wereldsolidariteit.be  Website Wereldsolidariteit

Betaald werk is op onze wereld nog altijd de belangrijkste wijze om aan een inkomen te raken. Zowat overal is het werken geblazen om te kunnen leven.

Let wel, werk of arbeid is lang niet alleen contractuele loonarbeid voor een werkgever. Onnoemelijk veel mensen werken rechtstreeks voor zichzelf en hun familie of als zelfstandige, ze zijn landbouwer, veeteler, visser, handelaar, kapper of kleermaker.

Traditioneel onderscheidt men werk in drie sectoren, de primaire sector met vooral de landbouw, de industrie en de dienstensector. Maar altijd is cruciaal of het inkomen dat men put uit arbeid hoog genoeg is om behoorlijk te leven. De meeste landbouwers verdienen ronduit slecht. Heel veel werk in de zwarte of informele economie is onderbetaald. En ook de talrijke zogenaamde hamburgerjobs bieden een salaris onder het levensminimum. Nog erger is dat er gewoon veel te weinig werk is.

De wereld staat dus voor de zware uitdaging om voldoende nuttig en fatsoenlijk betaald werk te creëren voor iedereen die wil werken.

Met de huidige globalisering die vooral vrijheid en rechten creëert voor geld, goederen en diensten zonder de rechten van wie werkt te beschermen komt de ambitie om iedereen loon naar werken te bieden in de verdrukking.

Want er is een tendens om arbeid minder te vergoeden ten voordele van kapitaal.

En die andere tendens om weinigen immens veel te laten verdienen en de grote meerderheid amper een habbekrats helpt ons evenmin, het creëert enkel grotere inkomensongelijkheid en meer armoede.

zie ook informeel werk, informele economie, waardig werk, werknemers

Begin jaren zeventig introduceerde de Internationale Arbeidsorganisatie de term ‘informele sector’ om de activiteiten te beschrijven van de werkende armen: ze werken erg hard maar hun werk is niet erkend, geregistreerd, beschermd of geregeld door één of andere overheid. De meeste zijn te vinden in ontwikkelingslanden.
In 2002 schat de IAO het aantal werkende armen in de wereld op 530 miljoen: zij verdienen niet genoeg om hun gezin aan een inkomen te helpen van één dollar per gezinslid.
Maar ook in rijke landen, zeker in bv. Italië of België, bestaat het fenomeen van de onofficiële economie. Dan praten we over het woekerende zwartwerk en de verdoken productie in bijvoorbeeld illegale kledingateliers, de bouw, horeca, tuinbouw en fruitpluk, of de transportsector.
In die informele sectoren van zowel de arme als de rijke landen liggen de lonen of wat daarvoor moet doorgaan bijna altijd veel lager. Wie daar moet werken is gelukkig als hij min of meer kan rondkomen, want meestal levert dat werk niet genoeg op om van te leven. En daar moet nog bij verrekend worden dat er van werkzekerheid zelden sprake is, evenmin als van sociale zekerheid. Voor pensioenen, ziekte, werkloosheid is niets geregeld, om van vakantiegeld of kinderbijslag maar te zwijgen.
Het fenomeen dat iemand wel werk heeft maar te weinig verdient om fatsoenlijk te leven, beperkt zich echter niet tot die informele arbeidssectoren. Vooral in de Verenigde Staten is de jongste jaren het aantal onderbetaalde formele banen fors gegroeid. Bijna iedereen kan er aan werk geraken, maar met die lage salarissen blijft men ruim onder het levensminimum hangen. En het gaat hier om miljoenen jobs.

ILO rapport Decent Work and the informal economy (90ste zitting 2002)

zie ook informeel werk, informele economie

Met werknemers bedoelen we zeker al wie in dienst werkt van een bedrijf of organisatie. Maar wie de wereld rond kijkt, merkt al vlug dat een massa mensen werken zonder arbeidscontract, zonder een formele werkgever te hebben.
We verstaan onder werknemers dus ook de kleine boeren en kleine zelfstandige ondernemers die in het Zuiden, bij gebrek aan werk in de formele economie, een eigen zaakje opzetten in de informele sector en op die manier trachten te overleven.

Heel verschillend van de verbruikers- of producentencoöperatie is de werknemerscoöperatie.

In een werknemerscoöperatie zijn namelijk de werknemers de coöperanten. Zij zijn dus de eigenaars en de bazen van en in hun eigen coöperatief bedrijf, in hún coöperatie.

Een heel bekend en succesvol voorbeeld bieden de Mondragon coöperaties in Spanje.

Lees meer over werknemerscoöperatie in volgende Pala artikels:

Mondragon, waar werknemers de baas zijn 
Korte inhoud - In moeilijke omstandigheden scheppen de werknemerscoöperaties van Mondragon nu al meer dan 83.569 jobs, heel dikwijls gedreven door spitstechnologie, ze exporteren en produceren intussen de wereld rond, de werkloosheid is er het laagst van Spanje en, wellicht meest verrassend, in dit alles zijn de werknemers de baas.

Werknemers als ondernemers, hoe moet dat? Het nadenken waard 
Korte inhoud - Bedrijven waar werknemers zelf de baas zijn, kan dat? Ja dus, die vorm van meest doorgedreven economische democratie bestaat wel degelijk, bv. in de meer dan honderd werknemerscoöperaties van Mondragon. In België zijn we er nog maar heel weinig mee vertrouwd. Dat alternatief ondernemersmodel stoot op scepsis, zeker bij traditionele ondernemers. Maar ook in de brede werknemersbeweging en bij vakbonden rijzen er vragen.

‘Als we nu eens zoals Mondragon zelf ons werk creëren.’ 
Korte inhoud - Als Ford het werk van tienduizend mensen wegneemt, dan is het tijd dat we zelf werk creëren, en misschien zijn daarvoor coöperatieve bedrijven meest geschikt. En dus trokken Limburgers en Kempenaars naar Mondragon, “een plek in Europa waar men er nog in slaagt om zelf koelkasten te produceren”. Mondragon is dan ook uiterst ongewoon, hier werken 83.569 mensen in wel 120 vooral industriële werknemerscoöperaties en velen zijn hun eigen baas.

Bron: Barrez Dirk, Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?, PALA.be, 2014, 192 p. - voor info en bestellen klik hier
Deze artikels vormen de hoofdstukken 18, 19 en 20 in dit boek.

Eerlijke wetenschappers en echte wetenschap zijn hard nodig om de komende decennia met zo min mogelijk kleerscheuren door te komen.

Een goede samenleving steunt in grote mate op gedegen wetenschap. Zij is cruciaal om charlatans te weren. Meest uitgesproken is dat zo in gezondheidskwesties.

Maar het is opletten dat een terechte verdediging wetenschap niet immuniseert voor gerechtvaardigde vragen, bedenkingen en kritiek.

In die geest verschenen op Pala o.a. volgende artikels over wetenschap en wetenschappers

Kijk mama, zonder hersens | 3-5-2017
We gaan echte wetenschappers hard nodig hebben om de komende decennia goed door te komen. Doodjammer dat sommigen de ruiten van hun geloofwaardigheid hard inslaan. Velen willen het anders

Verbinding als strategie voor een duurzame toekomst |20-7-2020
Klimaat, corona, ongelijkheid… Vele dynamieken maken onze wereld tot een onzekere en zelfs gevaarlijke plek. Een kwalitatieve dialoog tussen wetenschappers en samenleving is nodig om samen de beste oplossingen te vinden die voor iedereen een duurzame toekomst mogelijk maken.

Hoe traag mag inzicht van corona ‘deskundigen’ voortschrijden? | 15-6-2020
Onze ‘experts’ minimaliseerden zelfs nog begin maart het gevaar van het coronavirus. Wij hadden niet het geluk van landen die mee dankzij alerte deskundigen veel minder getroffen zijn. Waarom leerden de ‘onze’ zo traag?
Zie onderaan voor meer artikels over wetenschap in de coronacrisis

Waanzin of verstand | 13-11-2017
Op de boude vraag van Bart Peeters ‘waarom de waanzin het verstand versloeg’ zoekt deze analyse een deel van het antwoord in de gedachteloosheid in wetenschaps- en innovatiesystemen die ons opzadelt met dat banale kwaad van de waanzin.

Politici in schapenvacht. Waarin wetenschappers wel en geen experten zijn | 4-3-2019
"Als kankerpatiënt ben ik dankbaar voor de fantastische verwezenlijkingen van wetenschap en technologie. Als doctor is mijn geloof dat hun vooruitgang bijdraagt aan een betere wereld zwaar aangetast." Een pleidooi voor democratie in een achterhaald onderzoeksysteem.

Iedereen proefkonijn. Het politieke gehalte van Onderzoek en Ontwikkeling | 8-11-2019
Politieke meerstemmigheid zou vooral voor mens- en geesteswetenschappers belangrijk zijn. Zou het? Wie introduceert tal van ontwrichtende technologische innovaties? Wie levert straks de hele wereld uit aan geo-engineering?

Herexamen voor transitiewetenschappers | 26-6-2017
Om goed te blijven leven, moeten we snel naar een stationaire economie die de draagkracht van de Aarde niet overschrijdt. Maar na tientallen jaren is het economische verhaal van transitiewetenschappers nog steeds héél onaf. Ze blijven ons vele antwoorden schuldig.

Economische groei via groene technologie: voorschrift voor totale zelfvernietiging | 11-9-2020
Er was hoop dat de coronacrisis een maatschappelijk nieuw begin zou inluiden. Maar als onze experts zich blijven vastrijden in de klassiekers technologische innovatie en groei die net de meeste problemen hebben veroorzaakt, boren we die hoop de grond in.

De risico's van klimaatverandering wegwuiven is als beweren dat de Aarde plat is | 29-6-2006
Hoe lang kan men blijven beweren dat het niet zo'n vaart loopt met de gevolgen van de opwarming van de Aarde?

Globalisering en chaos. Het is chaos natuurlijk - volledige tekst | 16-10-2006
Orde of chaos? Lineair of niet-lineair? Voorspelbaar of onvoorspelbaar? It’s chaos, stupid is voor vanavond wellicht een nuttige variante van een bekende uitspraak. Als we spreken over globalisering en chaos is het goed om weten dat kleine oorzaken grote gevolgen kunnen hebben.

Over wetenschap in de coronacrisis verschenen ook nog volgende bijdragen:

Eén jaar corona. Misschien kennen we al de miskleun van de eeuw | 19-1-2021
Een jaar geleden zijn virologen gebiologeerd door een nieuw virus. De meesten raken zo gefascineerd dat ze zich niet kunnen inbeelden dat de wereld dit virus liever kwijt dan rijk is. Hun miskleun veroorzaakt een catastrofe. Hun ‘keuze’ om het virus onder ons te laten zorgt voor blijvend gevaar.

Frappante corona verschillen. Een kleine tijdslijn Stille Oceaan-Europa | 1-2-2021
Lezers reageren op onze corona artikels van instemmend tot kwaad. Omdat feiten verhelderen: deze tijdslijn toont hoe hard opvattingen en adviezen van wetenschappers en daarop gestoeld beleid kunnen verschillen.

Striking corona differences Europe – West Pacific. Q&A | 29-3-2021
This Q & A reveals how European experts responded and advised very differently from their peers in many West Pacific countries. Europeans – and the whole world – are paying the highest price for what may be the biggest blunder of the 21st century.

Valt het virus nog uit te roeien? Wie geeft de beste adviezen? | 9-3-2021
Laten we dezelfde ‘experts’ die corona als een zware griep onthaalden nu oordelen dat dit gevaarlijke virus onder ons zal blijven? Voor die levensbelangrijke keuze, een toekomst met of zonder virus, moeten samenlevingen zich laten adviseren door betrouwbare deskundigen.

zie Wereldhandelsorganisatie