Dat het VN-Wereldvoedselprogramma de Nobelprijs voor de Vrede ontvangt, vestigt terecht de aandacht op de toenemende honger. Maar kunnen laureaat en verwante organisaties het structurele hongergeweld wel de baas? Zal uit die hoek de transitie komen van ons veelvuldig falende voedselsysteem?
Al sinds 2015 neemt de honger in de wereld opnieuw toe. En de coronapandemie verergert die evolutie nog. Dat is een geldige reden om de volle schijnwerpers te richten op dit ernstige mondiale probleem van gebrek aan voedselzekerheid. Het is exact wat het toekennen van de Nobelprijs voor de Vrede aan het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties betekent.
Huidige aanpak krijgt honger en ondervoeding niet weg
Een even valabele overweging is of een effectieve aanpak van het structurele hongerprobleem van deze en gelijkgestemde organisaties kan komen? Immers, al decennialang zetten het Wereldvoedselprogramma, de Wereldvoedselorganisatie, IFAD, tal van regionale en nationale instellingen en talloze niet-gouvernementele organisaties zich in om honger de wereld uit te helpen… meestal met de beste bedoelingen.
Maar de vaststelling die zich al die tijd blijft opdringen, is dat het mondiale voedselsysteem een ontzettend hoog aantal hongerige mensen in de steek laat. Erger, de jongste jaren is de dalende trend zelfs gekeerd. Van officieel 785 miljoen mensen die honger lijden in 2015, zijn er de daaropvolgende jaren enkele tientallen miljoenen bijgekomen. De coronacrisis jaagt dat cijfer al een half jaar fors hoger. Als ze aansleept en onder andere Zuid-Azië uiterst zwaar treft, komt ongetwijfeld de kaap van één miljard mensen in zicht… of wordt ze zelfs overschreden.
Het mondiale voedselsysteem rijdt zich aan alle kanten vast
Ons geglobaliseerde voedselsysteem vertoont nog meer falen. Niet alleen veroorzaakt het veel honger, talrijker nog zijn de mensen die heel onevenwichtig eten. Wat velen al helemaal onbegrijpelijk zullen vinden, is dat net degenen die zorgen voor ons eten, de landbouwsters/-ers, massaal ondervoed zijn. De landbouw waarin ze moeten meedraaien in de absolute buitenbaan, gunt hen geen menswaardig inkomen.
De werking van het dominante landbouw- en voedselmodel is daarenboven ruïneus voor het klimaat en de biodiversiteit, twee van de allergrootste planetaire ecologische problemen, en voor het milieu in het algemeen. Bovenop onttrekt die mondiale industriële landbouw economische middelen aan vele plattelandsgebieden, ondermijnt zo hun bestaan en vormt een aanslag op vaak de meest aantrekkelijke cultuurlandschappen en op eeuwenoud cultuurgoed. Conclusie, dat model bedreigt elke vorm van duurzaamheid die de wereld zo hard nodig heeft.
Te korte armpjes
We moeten er dus vanaf en overstappen op werkelijk duurzame landbouw- en voedselsystemen. Maar dat is moeilijk als de economische macht fel geconcentreerd zit bij de grootste toeleveranciers van de landbouw, bij de industriële verwerkers en bij de distributieconcerns, inclusief de financiële, politieke, wetenschappelijke en andere invloed die ze daarmee verzamelen.
Die machtsverhouding verklaart waarom de vele VN- en andere organisaties die zich toeleggen op landbouw en op de bestrijding van honger nooit zullen slagen in de daarvoor noodzakelijke transitie van het mondiale voedselsysteem, zelfs niet als ze in verenigde slagorde zouden optreden. Het ontbreekt hen aan de nodige macht, hun armpjes zijn gewoonweg te kort… als ze al niet verworden zijn tot onnadenkende handlangers van een onduurzaam en zelfs moordend model.
Wat dan? Kiezen voor een duurzaam voedselsysteem
Slechts wanneer het doordringt tot in het absolute centrum van de politieke machtsoefening dat het voortbrengen, verwerken en verdelen van voedsel om tal van redenen – van honger tot klimaat, van voedselzekerheid tot eetcultuur, van leefbaar platteland tot biodiversiteit – fundamenteel anders moet, komt er hoop voor de levensnoodzakelijke voedseltransitie.
Dan zullen overheden kansen en ruimte scheppen voor de vele duurzame voedseltelers, -verwerkers en -verdelers om de wereld snel aan een nieuw en robuust voedselsysteem te helpen. Dat dringt honger terug, verschaft leefbare inkomens aan boeren en boerinnen, garandeert bevoorradingszekerheid voor de groeiende bevolking in steeds grotere steden, gaat klimaatverandering en waterschaarste tegen, neemt biodiversiteit in acht, bevordert een levenskrachtig, aantrekkelijk platteland stimuleert een vruchtbare wisselwerking met kleinere en grote steden. Dan nemen overheden ook de bij uitstek politieke beslissing om inkomens minstens zodanig te herverdelen dat iedereen aanspraak kan maken op voldoende eten.
Nobelprijs voor de Vrede is aansporing
om structureel hongergeweld te stoppen
Klink mooi? Zeker. Maar dan zal al wie honger wil uitroeien in de eerste plaats mee moeten bouwen aan de brede maatschappelijke en politieke machtsconstellatie die sterk genoeg is om de grote spelers in het huidige voedselmodel aan banden te leggen. Alleen dat maakt een snelle transitie naar duurzame landbouw en voedselketens mogelijk.
De toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan het Wereldvoedselprogramma moet vooral daartoe aansporen. Anders zal de wereld verder aanmodderen met een voedselsysteem dat dodelijk structureel geweld uitoefent. Dan blijven honger en talloze hongerdoden een schandelijk fenomeen dat onaanvaardbaar is in een menselijke samenleving.
Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala.be en auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen, 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici en 10.000 doden & lockdown. Waren ze te vermijden
Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier
