Laat coöperatie treinen rijden waar Franse spoorwegen ermee stopten?

De Franse coöperatie i Railcoop wil vanaf 2022 spoorvervoer aanbieden. Want treinen zijn veel minder milieubelastend dan auto's of vrachtwagens maar de publieke spoorwegmaatschappij SNCF bedient vele streken niet en vervoert te weinig goederen. Een goed idee!?

Sinds 2014 rijden geen passagierstreinen meer
tussen tweede en vijfde grootste agglomeratie

Sinds 2014 bieden de Franse spoorwegen reizigers geen treinverbinding meer tussen Lyon en Bordeaux. Dat zijn nochtans de tweede en de vijfde meest bevolkte stadsregio van het land, met respectievelijk bijna tweeënhalf miljoen en ruim één miljoen inwoners. En op het traject liggen niet zo kleine stadsregio’s als Limoges (bijna 300.000 inwoners), Roanne, Périgueux (allebei +100.000) en Montluçon (+75.000).

Een voor de hand liggende sociaalecologische transitie i

Zowel talrijke milieuredenen als de sociale behoefte aan mobiliteit, ook buiten de grote agglomeraties en de grote assen naar Parijs, sporen aan om veel meer treinen te laten rijden. Dat is meest kernachtig de transitie waarin de jonge Franse coöperatie Railcoop een rol wil spelen.

Ongeziene mobiliteitsrevolutie

Doorheen de eeuwen is vervoer i almaar belangrijker geworden. Meer dan ooit is dat zo, van lokaal en regionaal tot mondiaal. Want ook inzake transport speelt het fenomeen globalisering i, … al stoort corona nu al een poosje grondig de gang van zaken.

In de negentiende eeuw verhoogden treinen op ongeziene wijze de mobiliteit van massa’s mensen. Gedurende geruime tijd bleven spoorwegen iets voor de privésector. Maar dat liep te vaak fout. Vele overheden ontdekten het publieke belang van de trein dat ze toevertrouwden aan nationale overheidsbedrijven, in Frankrijk de SNCF. Die publieke bedrijven i beschikten in hun gloriedagen meestal over een ontzettend wijd vertakt netwerk. Van overal konden mensen en goederen overal naartoe.

Als de SNCF treinen verdwijnen…

Vooral vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw verdween de trein echter op steeds meer plaatsen uit beeld. Daar waren de opkomst van auto’s, vrachtwagens en later het vliegtuig niet vreemd aan. Het spinnenweb van spoordiensten dat zich over heel Frankrijk uitstrekte verliest vele draden, steeds meer, in sommige streken zelfs allemaal.

In het centralistische Frankrijk is het platteland inclusief vele kleinere steden, goed voor ruwweg een derde van de bevolking i, sterk verwaarloosd op vele terreinen. Het massale terugplooien van de nationale maatschappij van Franse spoorwegen SNCF onderstreept dat fenomeen op markante wijze.

… dan laten we toch zelf treinen rijden

Dat vele sporen amper of nooit nog een trein zien, ergert vele Fransen en zet sommigen aan het denken. Waarom kunnen we niet zelf, op coöperatieve wijze, vrachttransport en personenvervoer organiseren?

Net het openstellen in 2020 van de spoorwegen voor andere bedrijven dan de klassieke publieke spoormaatschappijen maakt ook een coöperatief initiatief mogelijk. Railcoop, opgericht op 30 november 2019, wil zowel personen- als vrachtvervoer organiseren.

De ambitie is om in 2022 de verbinding tussen Bordeaux en Lyon als eerste reizigersdienst aan te bieden. Het jaar daarna wil men ook passagierstreinen laten rijden tussen Lyon en Thionville, en tussen Toulouse en Rennes.

Vrachtvervoer staat eveneens op het menu, zelfs nog dit jaar als alles naar wens verloopt. De eerste goederentreinen zouden Toulouse verbinden met Capdenac en Viviez-Decazeville.

Op 4 maart 2021 hebben de 6569 coöperanten alvast anderhalf miljoen euro aan kapitaal i bijeengebracht. Dat bedrag is nodig om een licentie voor passagiersvervoer te bekomen. Vandaag, 18 maart, telt Railcoop overigens al 7284 leden.

Is Railcoop een goed idee? Niet noodzakelijk!

Welk samenspel tussen politiek, samenleving en markt is meest aangewezen om welvaart en welzijn voor iedereen te creëren binnen de ecologische grenzen? Die vraag naar de beste transitie is belangrijk voor alle sectoren, dus ook voor het organiseren van mobiliteit.

Voor tal van goederen en diensten werkt de privésector prima. De geschiedenis leert daarnaast het belang van overheidsbedrijven om publieke diensten als bv. post, openbaar vervoer, telefoon, internet te verzekeren… zeker wanneer privé monopolies nog grotere gevaren meebrengen dan publieke monopolies. De opkomst van datamonopolisten als Google en Facebook bewijst dat opnieuw in de 21^ste eeuw, inclusief de onverantwoord trage reactie vanwege de overheden.

Wanneer markt en overheid tekortschieten, zal een wakkere samenleving zelf voor noodzakelijke publieke diensten zorgen. Zeker voor bankieren, landbouw i, distributie, ook voor wonen of autodelen en zelfs industriële productie of zorg bewijst de samenleving met tal van coöperaties i succesvol te ondernemen en maatschappelijke meerwaarde te creëren. Canada, Zwitserland i of Duitsland met hun lange ononderbroken coöperatieve cultuur i zijn er wel opvallend sterker in dan bv. België waar de steeds talrijker nieuwe coöperaties vooralsnog niet de impact van hun oude voorgangers halen.

Lang niet alle coöperaties slagen. Sommige halen hun doelstellingen amper of niet. Geregeld verwerven ze niet de nodige slagkracht om noodzakelijke transities succesvol te realiseren: ze blijven hangen in de marge, zijn niet talrijk genoeg om samen alternatieve systemen van wonen, voedselvoorziening, hernieuwbare energie i of mobiliteit sterk te maken, of ze werken gewoonweg onvoldoende samen.

In het geval van Railcoop rijst ook de vraag of coöperaties het beste antwoord zijn wanneer de overheid terugtreedt en zelfs zwaar in gebreke blijft in haar essentiële publieke dienstverlening. Is het dan niet beter om de overheid te verplichten ook in de 21^ste eeuw haar job te doen? De samenleving beschikt immers over haar publieke bedrijf SNCF dat over alle nodige ervaring, middelen en schaal beschikt.

Wat rest er straks nog van
het begrip publieke dienst?

Het is verleidelijk te argumenteren dat coöperaties aanvullend zijn op wat het publieke spoorwegbedrijf doet, en dat ze elkaar zullen versterken.

Maar zo verlaat men wel het spoor dat de overheid de opdracht en de plicht heeft om de samenleving degelijk openbaar vervoer aan te bieden. Men aanvaardt zelfs dat SNCF geen passagiersdienst moet verzekeren tussen twee van de vijf grootste agglomeraties van het land, dat met andere woorden een centrale Oost-West spoorverbinding niet noodzakelijk is, laat staan dus alle treinvervoer dat op minder inwoners betrekking heeft. Wat rest er dan nog van het begrip publieke dienst?

Pala, als geregelde pleitbezorger van coöperaties, zal met meer dan gewone belangstelling het experiment Railcoop volgen. Hopelijk beleeft het vele successen. Wat echter als de coöperatie wel de juiste ambities heeft maar er niet in slaagt ze te realiseren? Of slechts heel beperkt? Kan dan alsnog op de verantwoordelijkheid van de SNCF worden gewezen?

De cockpit van transitie

Altijd blijft het essentieel om klaar te zien in de rol die de overheid moet spelen voor een sociaalecologische én democratische economie i en samenleving. Zij kan en mag niet afwezig blijven. Meer zelfs, de overheid hoort in de cockpit van elke transitie te zitten, samen met de samenleving én al wie welvaart en welzijn creëert. En soms zullen ze tot het besluit komen dat overheidsbedrijven de beste oplossing bieden.

Dirk Barrez - met dank aan Jan Van Criekinge voor de informatie over Railcoop

De auteur is hoofdredacteur van Pala.be. Zijn recentste boeken zijn 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici en TRANSITIE. Onze welvaart van morgen

Bronnen
Website van Railcoop
Franse coöperatieve spoorwegmaatschappij Railcoop haalt voldoende geld binnen voor bekomen van spoorweglicentie – nieuwssite Duurzaam Mobiel
Wikipedia - Animatie van de evolutie van het Franse spoorwegnet sinds 1827

Lees ook
De cruciale rol van overheden voor een welvarende toekomst
Op weg naar een duurzame economie

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier