Wat heeft het voorbije jaar gebracht?
Niet veel goeds, op het eerste gezicht. Onze vertrouwde wereld valt in scherven uiteen, en de nieuwe wereld is er nog niet.
Maar voor wie goed wil kijken, valt er alvast iets nuttig te leren over hoe we nu best de toekomst in handen nemen.
Zo vertelt de aanpak van de financiële crisis dat machtsverhoudingen nog altijd van tel zijn, en zelfs doorslaggevend. Wat onze overheden echt hadden moeten doen, is de financiële sector streng reguleren en vooral de privé grootbanken inruilen voor overheidsbanken én ruimte creëren voor coöperatieve spaarbanken. Het is niet gebeurd, integendeel. De grootbankiers zijn bij machte om de staten naar hun pijpen te laten dansen en de financiële middelen die wij met z'n allen ophoesten bijna exclusief te laten inzetten voor hun redding.
Die macht valt nog meer op voor wie de tegenstelling opmerkt met de aanpak van al die andere crises. Anders dan bij falende banken - door hun eigen schuld, laten we dat vooral niet vergeten - weigeren onze overheden in te grijpen.
Neem de voedselcrisis. Voor het eerst in de menselijke geschiedenis zijn er nu meer dan 1 miljard hongerige mensen. En meer dan ooit zijn degenen die zorgen voor ons eten, bijna anderhalf miljard boeren en boerinnen, bedreigd in hun bestaan, en een groot deel zelfs in hun fysieke overleven. Velen van hen lijden zelf honger. Deze landbouw- en voedselcrisis is overduidelijk het gevolg van overheden die zich verplicht zien wel bankiersbonussen te redden, maar niet bereid zijn om hetzelfde te doen voor de boeren en boerinnen die ons eten voortbrengen. Toch kan het anders. Want natuurlijk is het mogelijk en dringend nodig om de landbouw en voedselproductie van de wereld te redden. Ook daar kan de markt minstens worden geholpen met het vastleggen van leefbare voedselprijzen voor de boeren. Ook daar zouden overheden een geldstroom kunnen verzekeren, niet om weg te gooien in bodemloze bancaire putten, maar om te investeren in een productievere en duurzame landbouw, in echte welvaart dus.
________________
Het voorbije jaar was niet dat van de angst, wel dat van de gemiste kansen. Het goede nieuws is dat we al die kansen nog altijd kunnen grijpen.
________________
Net zo leert de sociale crisis ons over heel manke economische en sociale machtsverhoudingen. Die ongelijkheid vertaalt zich in een onthutsende, een verbijsterende vaststelling: de helft van alle mensen die werken verdient minder dan anderhalve euro per dag... kent iemand een land waar daar menselijk van te leven valt? Dit moet beter. Waar blijven de staten om deze ongelijkheid aan te pakken, en hun middelen aan te wenden om aan inkomensoverdracht te doen naar wie daar echt recht op heeft. Oh ironie, die middelen vloeien vlotjes naar de bankiers... en de groeiende inkomensongelijkheid is net voor het grootste deel veroorzaakt door het financiële kapitalisme dat door hen is aangestuurd.
De ecologische crisis wijst evenzo in de richting van die ongelijke machtsverhoudingen. Want in essentie draait die crisis om verhoudingen waarbij het dominante financiële en economische bestel erin slaagt te ontsnappen aan zijn plicht de grenzen van de aarde te respecteren... en op die manier in sneltreinvaart ons ecologische kapitaal, ons grootste kapitaal, om zeep helpt. Opnieuw, ook hier is een andere keuze mogelijk. Meer zelfs, die is levensnoodzakelijk.
De crisis van de democratie dan, en van de politiek in het algemeen, die bestaat er fundamenteel in dat zij weigert al deze crisissen als onomstotelijke vertrekbasis te nemen voor elk beleid, in de overtuiging dat hiermee geen stemmen of publieke steun te rapen zouden zijn. En dus analyseert de politiek onvolkomen of zelfs foutief wat ons overkomt, verzuimt zij de noodzakelijke antwoorden te formuleren en weigert zij de financiële en economische wereld dwingend te sturen in de richting van een sociaalecologische economie en van een meer democratische economie waarin werknemers, burgers en samenleving meer greep hebben op hun economische bestaan... terwijl we allemaal zouden moeten weten dat het die richting uit moet.
Juist ja, er is onmiskenbaar ook een crisis van de massamedia. Die hebben - zelfs al willen heel veel journalisten het anders - blijkbaar andere zaken aan het hoofd dan ons wegwijs te maken in al die crises. Zo verzaken ze aan hun plicht. Media zouden daarenboven nog meer van nut zijn indien ze ons niet enkel de feiten en de duiding brengen, maar tevens hun bijdrage leveren in de zoektocht naar de goede antwoorden op al die crises, indien ze dus ook probleemoplossend zouden willen werken.
Het voorbije jaar - of decennium volgens sommigen - was dus niet dat van de angst, wel dat van de gemiste kansen.
Ook al dringt de tijd, het goede nieuws is dat we al die kansen nog altijd kunnen grijpen... maar dan zullen wij, de mensen, andere machtsverhoudingen moeten afdwingen.
Dirk Barrez
Over wat te doen, is er veel meer te lezen in het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving - klik voor info en bestellen
