Een nieuw kapitalisme? Neen, we moeten voorbij het kapitalisme
dinsdag, 7 april 2009 - 12:11
Geef ons een nieuw kapitalisme. Dat lijkt zo stilaan voor velen de weg te zijn die we uit moeten. Niet dat ze altijd zo duidelijk maken wat die weg dan wel is. Na de top van de G20i beweren sommige wereldleiders zelfs al dat er met hun beslissingen een nieuw kapitalisme aanbreekt. Alsof de belofte van strengere financiële regels en de herhaling dat je geldi in de economiei pompt - want meer leverde die top niet op - daarvoor voldoende zouden zijn? Veel belangrijker nog: er is iets grondig fout met die redenering dat onze wereld vandaag nood zou hebben aan een nieuw kapitalisme. Ze geeft blijk van weinig inzicht, houdt geen rekening met de nieuwe wereld waarin we leven, getuigt van weinig verbeelding en geeft het op om een menselijke samenleving te maken.
Even de essentie van het kapitalisme: het gebruikt het instrument van een vrije markt vooral of zelfs alleen nog om maximale financiële winst na te streven. Dat is de enige norm om alles, maar dan ook alles, te beoordelen. Of het gaat om socialisten, sociaaldemocraten, ecologisten, communisten, humanisten, liberalen, democratische nationalisten, christendemocraten, hun geschiedenis leert dat ze zich daar allemaal tegen hebben verzet. Zo stelden bv. de Duitse christendemocraten na de Tweede Wereldoorlog dat het kapitalisme slecht was voor de ontwikkelingi van het Duitse volk. De opvatting dat dit economische systeem ons niet dichter bij een menselijke samenleving brengt, is (was) wijdverbreid. In die periode is zelfs in vele westerse landen getracht het rauwe kapitalisme minstens aan banden te leggen. Bedrijveni mochten zich ontplooien op de vrije markt om er winst te maken, maar niet zonder spelregels te moeten naleven. We werkten aan een sociaal gecorrigeerde markteconomie, zeg maar een kapitalisme met een menselijk gezicht. Veel wat echt belangrijk was voor een samenleving, zoals onderwijs, cultuur of gezondheidszorg, werd buiten deze markt gehouden. Overheid en samenleving speelden een actieve rol in de creatie van welvaart, o.a. met publieke banken en tal van sterke coöperatiesi.
Er is dus al eens heel hard gepoogd om een nieuw kapitalisme te maken, en dat zelfs met tijdelijk succes. Daarvan getuigen de naoorlogse welvaartsstaten die als nooit tevoren massa's mensen welvaart en sociale zekerheidi brachten.
Afbeelding
11 POLITIEKE DWAASHEDEN
Afbeelding
TRANSITIE. Onze welvaart van morgen
Afbeelding
COOPERATIES. Hoe heroveren we de economie?
Dit verhaal bleek de voorbije decennia spijtig genoeg niet duurzaam. Vanaf de jaren zeventig gooiden we steeds sneller alle marktremmen los en kwam het rauwe kapitalisme terug. En in plaats dat ondernemers het hoge woord voerden - die weliswaar op winst uit zijn maar daarvoor toch op ietwat langere termijn investeren in de productie van echte goederen en diensten, en bereid zijn tot een verstandhouding met werknemersi en samenleving - kregen we een extreem kortzichtig financieel kapitalisme over ons heen. Dat stuwt in vele landen de ongelijkheid tot ongekende hoogten. Het is, hoe ironisch ook, extreem antikapitalistisch omdat het onze planeet die ons grootste kapitaali is, werkelijk opvreet. En het ondermijnt doorheen de economische crisis die ze veroorzaakt onze democratie: mensen en samenlevingen verliezen de greep op hun economiei, en de politici dreigen te verstikken in hun onmacht die ze zelf hebben georganiseerd.
Dan klinkt daar nu die roep naar een nieuw kapitalisme. Maar dat hebben we dus al eens geprobeerd, en het deksel op onze neus gekregen: we slaagden er uiteindelijk niet in het kapitalisme blijvend in te bedden in de samenleving. Dat is al meer dan voldoende reden om in de 21ste eeuw anders tewerk te gaan. Niet de winst mag centraal staan, wel de behoeften van de straks 7 miljard mensen. Allemaal hebben ze recht om goed te kunnen leven. En dat lukt niet als we prioritair de rode loper blijven uitgooien voor het financiële kapitalisme. Maar vooral, de tijden zijn radicaal veranderd. We komen er niet meer met een nieuw kapitalisme. We kunnen ons niet langer veroorloven de economiei tekeer te laten gaan alsof de wereld nooit op geraakt, alsof die niet de biofysische grenzen van onze planeet zou moeten respecteren. We leven in een wereld waarin er geen tekort is aan vissersschepen, maar aan visrijke oceanen, waarin we de CO2 opslagcapaciteit overschrijden en onze autos laten rijden op kap van wie hongeri heeft. Als we zo verder doen, klapt onze welvaartsbasis de volgende decennia in elkaar.
Daarom is het dat we voorbij het kapitalisme moeten geraken en een heel andere, sociaalecologische economiei nodig hebben. Eerst moeten we vastleggen wat de aardei kan dragen zonder dat ze door onze economiei geweld wordt aangedaan, zodat ze altijd opnieuw voor welvaart kan zorgen. Vervolgens beslissen we wat we prioritair nodig hebben voor de menselijke samenleving die we willen zijn. En pas daarna, op de derde plaats, komt het er op aan die goederen en diensten op de meest economische wijze voort te brengen en te verdelen. Cruciaal is erover te waken dat iedereen het recht heeft om welvaart te creëren en een forse plaats te voorzien voor de niet op financiële winst beluste sociale economiei. Het is op dat derde niveau dat we ook de markt haar werki kunnen laten doen, telkens wanneer zij het beste economische instrument blijkt te zijn. Want laten we het onderscheid bewaren tussen markt en kapitalisme. De markt bestond al lang voor het kapitalisme pakweg 500 jaar geleden ontstond, en ze zal nog bestaan lang na het kapitalisme. Dat niemand komt vertellen dat we de markt weggooien, we zijn niet gek. Ze kan een prima instrument zijn. Maar we laten ze enkel werken wanneer ze garant staat voor de beste prestaties, én zich plooit naar wat de aardei toelaat, én wanneer de verhoudingen tussen mensen en samenlevingen er steunen op wederkerigheid en gelijkwaardigheid.
Hoe dat nieuwe economische systeem er precies zal uitzien en hoe we het ooit zullen noemen, niemand die dat nu kan zeggen. Velen zullen ons nog een tijd proberen wijs te maken dat het volstaat om het kapitalisme te vernieuwen en te corrigeren, en zich klem blijven rijden in oude antwoorden die niet langer voldoen. Maar de noodzakelijke veranderingen, correcties, bijsturingen en hervormingen zijn zo drastisch en diepgaand dat je snel zult evolueren naar een economisch systeem dat geen kapitalisme meer is of kan zijn.
Na de vorige mondiale economische crisis en de Tweede Wereldoorlog was zowat iedereen tegen het kapitalisme. Vandaag rust daar voor velen een taboe op. Nochtans geldt meer dan toen: een duurzame economiei voor een menselijke samenleving kan niet het kapitalisme zijn. Daar moeten we zo snel mogelijk voorbij.
Dirk Barrez
De auteur is hoofdredacteur van PALAi.be en schreef het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving (EPO). Samen met John Vandaele publiceert hij binnenkort bij EPO Het mondiale uitzendkantoor. Waardig werki in tijden van globaliseringi en crisis. Voor info en bestellen, klik hiernaast op de covers van deze boeken.
Meer dan twee op drie landen halen niet de helft van de punten op de corruptiei-index. Uiterst slecht nieuws is dat want corruptiei maakt veel kapot, van talloze mensenlevens tot de Aardei.
Hoe creëren en verdelen we welvaart zonder ons ruimteschip Aardei te mishandelen, hoe bewaken we daarbij best het belang van alle mensen, en hoe beslissen we daarover zo democratisch mogelijk? Die leidraden typeren Palai, ook deze eigenzinnige nieuwjaarsbrief die verschijnt na de jaarwisseling.
Zelfs na decennia uitverkoop van publieke goederen en het bijna overal ineenstuiken van het communisme blijken staatsfondsen een flinke vinger in de mondiale economische pap te hebben. In 2022 beheren de tien grootste samen bijna 10.000 miljard dollar.
De Volkswagen malaise is ongezien in de Duitse industrie. Maar het verwondert niet van een bedrijf dat liever sjoemelt en lobbyt in plaats van ernstig de fossielvrije toekomst en doorbraak van de elektrische auto voor te bereiden.
‘Eeuwig’ worden ze verbouwd. Maar welke stad aan rivier of kanaal kan zich duurzaam noemen als de meeste bouwactiviteit niet via het water verloopt? Hoe slim is het om van zowat elk dok een jachthaven te maken?
Ander woord voor ontwikkelingslanden, arme landen of het Zuiden.
Oorspronkelijk maakte de term het onderscheid met de eerste wereld van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten, het ‘westerse blok’, en met de tweede wereld van de Sovjetunie en zijn bondgenoten, het ‘oosterse blok’.
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
Groep van 20 ontwikkelingslanden die zich manifesteerde op de WTO conferentie in Cancun in 2003 en vooral belang hecht aan landbouw. Onder de leden China, India, Indonesië, Brazilië en Nigeria. De groep blijkt opgewassen tegen Europa en de VS wat maakt dat de WTO nu nog maar moeilijk tot beslissingen komt.
Vind Pala artikels die inzoomen op de rol van geld, financiële crisis, falen van grootbanken en alternatieven.Onder Dexia zijn meer artikels te vinden over de ineenstorting van deze wereldwijd opererende fantoombank.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
De begrippen transitie en ontwikkeling lijken nu vaak tot heel aparte werelden te behoren. Maar voor wie begaan is met duurzaamheid, leunen ze net heel dicht tegen elkaar aan. Want zowel bij ontwikkeling als bij transitie gaat het erom hoe een situatie die niet duurzaam is, te ontwikkelen of een overgang te laten maken richting (meer) duurzaamheid. Ze zijn dus ten onrechte uit elkaar geslagen.
vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Het menselijke leven is nooit zeker en dus niet vrij van risico’s; of het vergt extra inspanningen om mensenrechten waar te maken.Zo vormen gewilde kinderen de toekomst van de samenlevingen en mogen ze geen last zijn.Wie ziek is, heeft recht op de best mogelijke verzorging en op een gewaarborgd inkomen voor zichzelf en voor wie afhankelijk is van dat inkomen om te kunnen leven.
Met werknemers bedoelen we zeker al wie in dienst werkt van een bedrijf of organisatie. Maar wie de wereld rond kijkt, merkt al vlug dat een massa mensen werken zonder arbeidscontract, zonder een formele werkgever te hebben.We verstaan onder werknemers dus ook de kleine boeren en kleine zelfstandige ondernemers die in het Zuiden, bij gebrek aan werk in de formele economie, een eigen zaakje opzetten in de informele sector en op die manier trachten te overleven.
Is naast arbeid, grondstoffen en kennis één van de middelen die ons helpt om welvaart te scheppen. Kapitaal kan variëren van grond tot zware industriële infrastructuur tot ruime financiële middelen. Ons grootste kapitaal om economische rijkdom voort te brengen is ongetwijfeld de Aarde. Als we er duurzaam mee omspringen, is het een onuitputtelijke bron van zuiver water, voedsel, hernieuwbare energie en hernieuwbare grondstoffen. Het is wel ironisch om vast te stellen dat ons economische systeem die Aarde zwaar miskent en dus eigenlijk zeer antikapitalistisch tekeergaat.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
800 miljoen mensen zijn ondervoed, elk jaar opnieuw sterven miljoenen mensen door gebrek aan voedsel en de ziekten die daarmee samenhangen, elke dag meer dan 25.000 doden, dat zijn wel 100 neerstortende passagiersvliegtuigen of ruim acht keer het aantal 11 september doden in de WTC torens, elke dag. Toch levert de Aarde genoeg te eten voor iedereen. Niet een tekort aan voedsel is dus de belangrijkste oorzaak van honger en hongersnood. De echte oorzaak is, veel meer dan voedseltekort, droogte, overstromingen of andere rampen, dat mensen arm zijn, dat ze te weinig koopkracht of inkomen hebben om aan eten te geraken.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Betaald werk is op onze wereld nog altijd de belangrijkste wijze om aan een inkomen te raken. Zowat overal is het werken geblazen om te kunnen leven.Let wel, werk of arbeid is lang niet alleen contractuele loonarbeid voor een werkgever.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Als we van lokaal tot globaal onze welvaart willen produceren op een wijze die tegelijk ecologisch én sociaal duurzaam is, hebben we krachtige overheden nodig die de huidige economie in die richting sturen. Want de vrije markt kan veel maar blijkt impotent om snel de hele wereldbevolking inkomen, werk en fatsoenlijk leven te bieden in een omgebouwde economie die niet langer de ecologische pijngrenzen doorboort.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
Om van waardig werk te kunnen spreken, moet het gaan om het uitoefenen van werk waarvoor men vrij kiest en dat een inkomen oplevert dat de behoeften van zichzelf en van het gezin dekt.Menswaardig werk respecteert tevens de arbeidsrechten van mensen. Hiertoe behoren fundamentele werknemersrechten zoals het recht op organisatie, op collectieve arbeidsonderhandelingen én op gelijkheid tussen mannen en vrouwen.
Globalisering of mondialisering is het proces waardoor mensen, producten, informatie, geld, grondstoffen makkelijker en sneller van de ene naar de andere plaats in de wereld kunnen worden gebracht. Daardoor is de wereld kleiner geworden en is er veel meer wederzijdse afhankelijkheid tussen landen.
Onaanvaardbare manier om rijk te worden.Corruptie of omkoping is het fenomeen waarbij politici, ambtenaren, bedrijfsmensen of nog anderen misbruik maken van hun functie, verantwoordelijkheid en vooral macht om zichzelf onrechtmatig te bevoordelen.
Onaanvaardbare manier om rijk te worden.Corruptie of omkoping is het fenomeen waarbij politici, ambtenaren, bedrijfsmensen of nog anderen misbruik maken van hun functie, verantwoordelijkheid en vooral macht om zichzelf onrechtmatig te bevoordelen.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.