De voedselcrisis en een Long Food Movement

Opnieuw hebben minstens 800 miljoen mensen honger i en kraakt de wereldwijde distributie van eten. Corona en de oorlog i in Oekraïne verergeren de voedselcrisis en maken het falen van het mondiale voedselsysteem heel zichtbaar. Een Long Food Movement ziet oplossingen… al vertoont ze ook grote blinde vlekken.

Honger wil maar niet verdwijnen

800 miljoen tot 1 miljard mensen hebben honger en zeker twee miljard anderen raken niet altijd aan goed eten. Eerst deed de coronacrisis honger en ondervoeding stijgen. Vervolgens verstoorde de Russische aanval op Oekraïne het mondiale voedselsysteem nog meer.

De agro-industriële puinhoop die we niet aanpakken

Dat de voedselcrisis nog acuter wordt, mag niet versluieren dat de dominante wijze waarop de wereld zorgt voor de productie, verwerking en distributie van eten al heel lang één grote puinhoop is. Want de schande van aanslepende honger is ver van het enige probleem.

Aanjager van klimaatcrisis,
ramp voor biodiversiteit i

De huidige landbouw i en veeteelt vormen een grote aanjager van de klimaatcrisis, zijn een ramp voor de biodiversiteit, veroorzaken een acute stikstofcrisis en drijven ons ver voorbij de planetaire grenzen i, ver voorbij de draagkracht van de aarde i.

Geen menswaardig bestaan voor boerinnen

Wellicht meest curieus voor velen is dat de meesten die zorgen voor ons eten - samen met hun nabestaanden enkele miljarden mensen - amper of niet kunnen leven van hun inspanningen. Het zijn veelal boeren en boerinnen die honger hebben en ondervoed zijn en massaal migreren richting stad, of verder. Ons agro-industriële voedselsysteem kan de meeste landbouw(st)ers geen leefbaar inkomen verschaffen, vaak niet eens voldoende om verder te boeren: zelfs eng economisch faalt het dus.

Erger nog is dat we met deze aanpak nooit opnieuw binnen veilige ecologische grenzen geraken en evenmin ooit op sociaal en economisch leefbaar terrein komen.

Brengt een Long Food Movement echt duurzame voedselsystemen?

Bij zoveel rotzooi is het uitkijken naar wat verandering ten goede kan forceren, weg van de agro-industriële business as usual, en van haar trend naar alsmaar meer technologie-, data i- en geldgedrevenheid. Hoe kan de noodzakelijke transitie i naar een duurzaam voedselsysteem slagen?

Kan een Long Food Movement van allerlei maatschappelijke organisaties – boeren- en vissersbonden, coöperaties i, fair trade i, allerhande ngo’s, consumenten i, korte keten - dat voor elkaar krijgen tegen 2045? Een internationaal panel van deskundigen ziet alvast vier wegen die ze kan bewandelen.

Het belang van diversiteit,
agro-ecologie en mensenrechten i

Allereerst moeten onze voedselsystemen steunen op diversiteit, agro-ecologie en mensenrechten. Dat is nodig voor hun weerbaarheid en om sociaal rechtvaardig te functioneren.

Heel het beleid en beheer van ons voedselbestel moet op andere sporen belanden met veel meer zeggingskracht voor de samenleving. Dat is nodig om de agro-industriële machtsconcentratie te counteren en ruimte te creëren voor de noodzakelijke voedselsoevereiniteit zodat samenlevingen greep krijgen op hun ‘eten’ en al wat daar meer te maken heeft.

De financiële stromen moeten verlegd geraken richting duurzame voedselsystemen en niet langer de agro-industrie voeden.

Om vooruit te geraken op de vorige drie wegen, is het essentieel dat de samenleving aan kracht wint; veel beter samenwerken is wat de talrijke organisaties die op één of andere wijze actief zijn rond duurzame voedselsystemen te doen staat.

De zwakheden van een Long Food Movement

Samenleving te zwak
om duurzaam voedselsysteem te creëren

Twee grote zwakheden springen in het oog en vereisen aandacht. Want verandering is zo dringend dat er geen tijd meer rest om onszelf zand in de ogen te strooien.

De deskundigen verwijzen naar de noodzaak van meer samenwerking en sterke civiele samenlevingen: “Hun strijd vordert moeizaam, hun strategie kan zelfs onvoldoende blijken.” Toch zijn ze nog veel te optimistisch over de kracht van de samenleving om ons voedselsysteem weg te krijgen van het agro-industriële model en het tijdig te verduurzamen.

In werkelijkheid zijn de sociale bewegingen voor duurzaamheid i en rechtvaardigheid nog altijd op hun retour na de hoogdagen van de andersglobaliseringsbeweging i en o.a. de opflakkering van verontwaardigden en Arabische lente. In de voorbije crisisjaren konden ze zich allerminst herpakken. Natuurlijk kan dat veranderen, zelfs snel, maar dan moet wel gekozen voor een adequate aanpak. (1)

Wat als fabrieken al snel
elektrisch voedsel i maken op grote schaal?

Een tweede zwakheid blijft helemaal buiten beeld in de Long Food Movement. Zelfs als het over de technofix i van robots, drones en data gaat, ziet ze de voedselproductie fundamenteel blijven steunen op planten en dieren, en dus op de massale inzet van grond. Het scenario van fabrieken die op grote schaal voedsel produceren met als grondstof elektriciteit, wordt niet onder ogen genomen. (2)

Maar wat als voedsel voortbrengen op basis van lucht en hernieuwbare energie morgen goedkoper kan dan soja kweken? En daarenboven 20 maal minder grond blijkt te vergen dan planten tot zelfs 200 maal minder dan rundsvlees, en dus ecologisch gigantisch minder belastend is? Dan is de opkomst van deze volledig nieuwe voedselindustrie waarschijnlijker dan een agro-ecologische doorbraak. Zelfs (een deel van) de milieubeweging zou ervoor gewonnen kunnen zijn.

Als de Long Food Movement blind blijft voor deze mogelijke ontwikkeling i - een disruptie die de voorbije 10.000 jaar ongezien is in het voedsellandschap - riskeert ze er overspoeld door te worden. Wil deze beweging enige levenskans en relevantie hebben, zal ze vliegensvlug moeten bedenken hoe ze daarmee omgaat.

Wie deze studie wil lezen, of een samenvatting ervan, kan ze vinden via de link onder dit artikel.

Dirk Barrez

Hoofdredacteur Pala.be
Auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en Koe nummer 80 heeft een probleem. Boer, consument, agro-industrie en grootdistributie

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Bron
A Long Food Movement: Transforming Food Systems by 2045 – een studie van IPES-Food en ETC Group, 2021

Vind meer artikels in het PALA i woordenboek onder het trefwoord landbouw en voedsel 

Voetnoten
(1) Lees daarover bv. de Pala bijdragen The demise of the alter-globalist movement, Twintig jaar na hoogtij antiglobalisme. En nu?  en Van vlag tot hashtag. Blijven bewegingen motor van verandering in globaliserende wereld?

(2) Lees daarover het Pala artikel Eten we morgen voedsel op basis van lucht en hernieuwbare energie?