Meer dan ooit ligt de sleutel van onze energietoekomst bij een samenleving die verstandig samenwerkt met haar overheden. Maar echte publiek-civiele samenwerking en burgerparticipatie is meer dan enkel het spaargeld van de burgers zoeken voor energieprojecten. Wanneer overheden en burgers samen de energienetwerken en ook andere publieke diensten gaan besturen, creëren we het momentum om onze democratie diepgaand te vernieuwen en de kloof tussen politici en burgers te dichten. Dat is een kans om niet te missen.
Vandaag creëert de regering openingen voor burgers om financieel te participeren in windmolens of zonneparken… helaas zonder reële zeggenschap, waarmee de kans verkeken is op echte burgerparticipatie, ook in medebeheer en zeggenschap.
Tot zover het gezeur. Laten we de opening vooral gebruiken om vruchtbaar samen te werken tussen overheden en burgers, en eindelijk een nieuwe wind te laten waaien. Want het inzicht dat een duurzaam energiesysteem van levensbelang is voor elke samenleving groeit snel. We moeten allemaal over energie kunnen beschikken en tegelijk dringend omschakelen naar een CO2-neutraal energiesyteem.
Zowel de productie als de distributie van energie zijn dus van cruciaal algemeen belang. Vandaar rijpt ook meer en meer het besef dat energie én de bijbehorende distributienetwerken commons of publiek goed vormen. Zij horen in handen te zijn van de samenleving, zowel van (lokale) overheden alsook rechtstreeks van de burgers die zich verenigen in hun coöperaties.
Een radicale keuze voor publiek-civiele samenwerking
Deze publiek-civiele samenwerking biedt meteen ook het beste antwoord om de weinig transparante structuren van onze intercommunales om te vormen tot nieuwe transparante publieke bedrijven die politici en burgers samen beheren. Dat politici daar zetelen is vanuit democratisch oogpunt een goede zaak, maar zij kunnen het niet alleen. In de 21ste eeuw is het pakken intelligenter om de burgers veel nauwer te laten participeren in die intercommunales en hen voluit te betrekken bij het bestuur ervan. Zo versterken representatieve en participatieve democratie elkaar.
Vergeet niet, burgers zijn niet enkel als gebruikers de eerste belanghebbenden. Ze zijn steeds meer zelf producent van hernieuwbare energie, en zo ook betrokken partij. Een extra reden is dat de energietransitie grote investeringen vergt, in principe een goede bestemming voor spaargeld van burgers. Maar alleen een publiek-civiele samenwerking mét evenwaardige zeggenschap vanwege de burgers kan garanderen dat de lusten en de lasten daarvan op een rechtvaardige wijze verdeeld geraken.
Dit is pas nieuwe democratie,
als burgers en besturen samen publiek goed beheren
Om al die redenen moeten we nu ronduit kiezen voor deze publiek-civiele samenwerking. Dit is pas nieuwe democratie! Als burgers en besturen samen het publiek goed beheren. Als burgers worden betrokken én met hun geld én met hun expertise én met effectieve zeggenschap. Het is meteen een aanzet om deze nieuwe democratie door te trekken in andere domeinen zoals bv. wonen.
Tijd voor echte burgerparticipatie. Wat willen we concreet?
Een jaar geleden stimuleerden wij een publiek debat over de keuze van Eandis om buitenlands kapitaal te zoeken: die keuze haalde het uiteindelijk niet. Sindsdien hebben wij ons met anderen verzameld in EnergieDemocratie Vlaanderen om concreet te werken aan verregaande burgerparticipatie in alles wat met energie te maken heeft. Hoofddoel is een verankering van de hernieuwbare energieproductie en van de energienetwerken bij zowel de (lokale) overheden als bij de burgers.
In Duitsland zijn alvast twee derde van de windmolens, zonnepanelen en andere hernieuwbare energie in handen van burgers, lokale gemeenschappen en landbouwers. In Vlaanderen proberen steeds meer energiecoöperaties een zelfde dynamiek gestalte te geven en deze burgerenergie vleugels te geven. Hopelijk lukt het ook om nuttig samen te werken met overheden.
Voor de energienetwerken moet de lat nog hoger, alleen (lokale) overheden en burgers kunnen er mede-eigenaars van zijn. Dit doel past in een stroming - ook bij steeds meer politici - dat alle netwerken die ‘via de straat lopen’ in publieke-civiele handen horen te zijn en te blijven, van riolering, water, gas, elektriciteit en warmte tot telecommunicatie en digitale bandbreedte.
EnergieDemocratie Vlaanderen werkt daarom alvast aan de oprichting van één of meer coöperaties van burgers die mee willen investeren in die netwerken. Zo worden ze mede-eigenaar en hun coöperaties stellen hen in staat om samen mee verantwoordelijkheid te dragen, tot en met op bestuursniveau. Om werkelijke zeggenschap te verwerven in de energienetwerken is het aangewezen dat deze burgercoöperaties participeren in het kapitaal van de intercommunales.
Natuurlijk is dit werk van vrij lange adem. Maar deze coöperatieve werking kan snel aan momentum winnen door verstandige communicatie, door brede gedragenheid in de georganiseerde samenleving, door groeiend vertrouwen in het beheer en de gezonde toekomst van de netwerken en door een faire, stabiele vergoeding van het ingebrachte kapitaal. Dan kan de instap van vooral spaargeld verrassend groot zijn.
In het begin brengen de burgercoöperaties nog niet veel kapitaal aan. Toch bepleit EnergieDemocratie Vlaanderen meteen een minimale vertegenwoordiging in de besturen. Hoe? Door de noodzakelijke onafhankelijke bestuurders te zoeken onder de talrijke burgers die zich betrokken voelen bij deze netwerken en zich daarom organiseren in deze burgercoöperaties.
Als burgers, politici én hun intercommunales elkaar vinden in een toekomstgerichte dynamiek, kunnen we snel twee reuzenstappen zetten in de omslag naar een duurzaam energiesysteem. We dichten de kloof burger-politiek en burgers zitten mee aan het stuur van de noodzakelijke transitie naar hernieuwbare energie.
Dirk Barrez – hoofdredacteur Pala.be en auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?
Dirk Van de Poel – voorzitter TransitieNetwerk Middenveld
Beiden zijn mede-initiatiefnemer van EnergieDemocratie Vlaanderen
Deze opinie verscheen ook in Knack.be
Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be
Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier
