Intercommunales. Politici kunnen het niet alleen, haal burgers erbij

EANDIS voordeelaanbod - 2 boeken voor € 24,90 - verzending inbegrepen

Democratisch verkozen politici dragen een grote verantwoordelijkheid in het beheer van publieke diensten via onder andere intercommunales. Maar zij kunnen het niet alleen zoals blijkt bij Publifin en Publipart, en vroeger al bij Eandis. In de 21^ste eeuw wordt het tijd om de burger veel nauwer te betrekken bij het bestuur van publiekgoed.

Zeker in een schandaalsfeer is het uitkijken om geen plotse, overhaaste beslissingen te krijgen die de toestand nog verergeren.
Er zijn vooreerst goede redenen om publiekgoed vooral niet te privatiseren.
En er zijn sterke argumenten om vooral naar de burgers te kijken om publieke goederen en diensten mee te beheren, en hun verkozen politici bij te staan.

Cruciale algemene dienstverlening hoort thuis in handen van de samenleving

De vrijheid voor ondernemende burgers en privébedrijven om welvaart te creëren heeft al veel voordeel opgeleverd. Maar soms zijn andere oplossingen beter of zelfs noodzakelijk. Dat geldt bv. voor de distributie van elektriciteit en gas, voor spoorwegen en voor alle diensten met monopolistische kenmerken waar toch iedereen toegang moet toe hebben. Dergelijke algemene dienstverlening hoort thuis in publieke handen.

Het is wijs om inzake privatisering i extremisme i te vermijden en de les ter harte te nemen van Ernst von Weizsäcker e.a. in hun boek ‘The Limits to Privatization. How to avoid too much of a good thing’. De Belgische én Vlaamse werkelijkheid komt ons snel ter hulp. De energiesector in de grootste mate toevertrouwen aan een Franse speler hebben we letterlijk en figuurlijk zwaar betaald, hoge facturen, bijna geblokkeerd energietransitie tot zelfs het risico van stroomonderbrekingen. Hoe betrouwbaar is het door privé grootbanken gedomineerde financiële landschap nadat we onze overheidsbanken verpatsten? Of wat te denken van Telenet? Het liep als overheidsbedrijf in de mondiale spits van de verspreiding van breedbandtechnologie, als geprivatiseerd bedrijf zakte het voortdurend in de internationale rangschikking en kiest het voor de gemakkelijke weg om, zacht uitgedrukt, goodwill van politici af te kopen.

Dat de gemeenten, het laagste bestuursniveau, eigenaar zijn van bv. Eandis is daarom in principe een goede zaak. En meer nog omdat het een democratie i gestalte geeft die zich van onderuit organiseert.

Problemen duiken op wanneer gemeenten, en heel concreet de politici die ze afvaardigen als vertegenwoordigers, zowel de monopolistische eigenaars zijn als de unieke bestuurders. Het is een wensdroom dat zij in deze omstandigheden ook zichzelf altijd voldoende zouden controleren. Zelfs bestuurders met de beste intenties hebben nood aan wisselwerking met controlerende en meedenkende vennoten en bestuurders.

Politici hebben hun burgers nodig

Wie kunnen dat dan zijn? Er is de mogelijkheid om onafhankelijke bestuurders te benoemen. Niet slecht, maar er is een veel betere oplossing te verbeelden als we de valstrik ontwijken van enkel naar de overheid of naar de privésector te kijken. Het is veel nuttiger om in de samenleving versterking te zoeken. Waarom?

Allereerst, de burgers zijn de gebruikers van deze publieke diensten. Zij zijn dus ook de eerste belanghebbenden bij een prima dienstverlening voor een faire prijs. In het tijdperk van de hernieuwbare energie i zijn zij steeds meer ook zelf producent van energie i. En allemaal willen ze dat productie en gebruik op de beste manier op elkaar afgestemd geraken. Het is zonneklaar dat zij als groep meer dan gewone interesse hebben om mee na te denken over de aard en kwaliteit van de verleende diensten; en evenzeer om kritisch de inzet van middelen en mensen te evalueren. Gedaan wellicht ook om deze bedrijven i al te eenzijdig als verdoken inkomstenbronnen en belastinginstrumenten te gebruiken.

In de 21^ste eeuw moet het mogelijk zijn om uit deze heel talrijke groep – namelijk van alle burgers – diegenen aan te spreken en te vinden met zowel sterke kennis en motivatie als oog voor het algemeen belang en voor verstandige innovatie. Zij moeten hun plaatsen vinden in algemene vergaderingen en raden van bestuur. Het is dan zelfs denkbaar om politici helemaal te weren uit het bestuur, zodat ze als eigenaars de bestuurders kunnen controleren. Dat zou een mogelijk antwoord kunnen vormen op de huidige malaise, en het vertrouwen van de samenleving opkrikken.

Daar hoeven de verbeelding en de goede oplossingen echter niet te stoppen. Waarom maken we niet alle burgers onvervreemdbaar eigenaar van publieke nutsbedrijven? In het geval van Eandis zou het praktisch kunnen door de straks verplichte aankoop van een slimme meter om te zetten in één aandeel.

Een antwoord op maat van de 21^ste eeuw: publiekscoöperaties i

Dan zetelen naast politici ook alle burgers in de algemene vergadering en duiden ze bijvoorbeeld elk de helft aan van de bestuurders. Dan zijn we allemaal vennoot en dus medeverantwoordelijk in onze nutsbedrijven die we de vorm van een publiekscoöperatie i kunnen geven. Het resultaat: meer dynamiek, innoverende ideeën, ervaringsgebaseerde inbreng, evenwichtige beslissingen, controle, een veel beter oog dus voor het algemeen belang, voor efficiëntie en kwaliteit.

We kunnen burgers meteen ook toelaten meer kapitaal i te investeren. Zo beschikt bv. Eandis over voldoende middelen en, indien er goed wordt bestuurd, kunnen zijzelf rekenen op een fair dividend i. We vermijden zo dat onze nutsbedrijven afhankelijk zouden worden van investeringsfondsen of beursgenoteerde bedrijven die heel andere prioriteiten najagen dan de belangen van de burgers.

De publiekscoöperatie is een antwoord op maat van een 21^ste eeuw vol goed opgeleide en kritische burgers die meer zeggenschap verwerven.
Die nieuwe context helpt politici om hun geloofwaardigheid te herstellen.
Hij leidt tot een vruchtbare wisselwerking met burgers die nu noodgedwongen aan de kant staan, wat niet altijd het beste in hen stimuleert.
En het is een beloftevolle mengformule die ook kan toegepast worden voor Belfius, of Proximus, of Bpost… allemaal belangrijke cruciale (deels) publieke bedrijven waarop politici al te eenzijdig hun stempel drukken en het alternatief van ongeremde privatisering nog meer risico’s meebrengt.

Is dit al te utopisch, in de zin van onmogelijk? Neen, dit is utopisch, maar omdat het zowel wenselijk als doenbaar is. Er bestaan in de wereld coöperaties i met miljoenen leden die zichzelf behoorlijk besturen, het kan dus. Het is alleen maar onmogelijk in een verstard land dat er niet in slaagt zijn structuren tijdig aan te passen aan de uitdagingen van morgen, zelfs niet van vandaag. Maar wie wil nu zo’n land?

Dirk Barrez

De auteur is hoofdredacteur van PALA i.be en schreef de boeken TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?

Lees ook
Publiekscoöperaties de betere oplossing
EANDIS en de onzichtbare olifant
Hoe slecht kan een land bezig zijn? Dit land
Samenleving die zich respecteert, zorgt zelf voor haar infrastructuur 

Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier