21. Europa is nodig, maar dan wel een ander Europa

Velen gaan achteloos aan Europa voorbij. Ze geloven de Europese politici niet wanneer ze nog eens warrig beweren de sterkste kenniseconomie ter wereld te willen uitbouwen die daarenboven nog een sociaal en ecologisch model zou zijn.
Ook al is het zo dat de Europese politici een zigzagkoers varen en niet echt overtuigen, toch is die achteloosheid niet zo verstandig.

Als het gaat over het voortbrengen van onze welvaart, dan is Europa daarin ontzettend belangrijk, al was het maar omdat de Europeanen wat ze nodig hebben aan goederen en diensten in de eerste plaats in hun eigen continent produceren. Europa is echter niet enkel cruciaal voor de creatie van welvaart maar ook een prima hefboom voor een adequate verdeling ervan zodat alle Europeanen goed kunnen leven. We moeten onze nationale welvaartstaten niet afschrijven maar in een globaliserende economie i moeten zij dringend de stok gedeeltelijk kunnen doorgeven aan Europa om bijvoorbeeld sociale normen te handhaven en fiscale dumping tussen staten te vermijden. Europa is ook een broodnodige wissel om dat alles liefst nog te presteren voor heel veel toekomstige generaties.
Zo hebben we meteen de ambitie samengevat van een Europa dat economisch gezond is, dat sociaal is en dat het milieu respecteert, drie onmisbare en evenwaardige pijlers voor een duurzame ontwikkeling i. Een vierde onmisbare pijler wordt vaak vergeten, namelijk dat Europa ook democratisch moet zijn, veel democratischer dan nu.

Maar zelfs los daarvan ziet de werkelijkheid er jammer genoeg heel anders uit. Europa vertoont weinig of geen respect voor de sociale en ecologische ambities die het beweert te hebben. In feite krijgt de economie vrijwel alle voorrang, onder het mom dat je eerst de welvaartstaart moet bakken vooraleer die te kunnen verdelen en het milieu te eerbiedigen. Alsof we intussen nog niet geleerd hebben dat een volwaardige economie meteen ook een sociale economie moet zijn die antwoord biedt op fundamentele menselijke noden aan werk i, inkomen, opleiding, zorg, cultuur i enzovoort? Weten we nu nog niet dat elke economie zichzelf ondergraaft wanneer ongelijkheid en armoede i woekeren.. en dat zij zich op termijn begraaft wanneer zij ecologisch niet duurzaam is en de talrijke ecologische deficits blijft opstapelen, van overbevraging van natuurlijke rijkdommen tot de opwarming van de aarde i?

Het is nog erger. Want Europa en de Europese commissie respecteren zelfs de economie onvoldoende. Ze lijken zich daar niet meer te herinneren dat het succesverhaal van de nationale welvaartstaten mee geschreven is door sterke en actieve overheden die zorgden voor de broodnodige publieke goederen zoals openbaar vervoer i, onderwijs en vele andere, die spelregels oplegden aan de economie zoals minimumlonen en maximum arbeidsduur en die bijna iedereen van de welvaart lieten genieten zodat ongelijkheid en armoede ver werden teruggedrongen. Natuurlijk blijft er ook aan een succesverhaal te sleutelen omdat altijd alles nog beter kan. Maar wat ze werkelijk doen, is hele delen van het verhaal weggooien.
Want als men overdreven of zelfs uitsluitend drukt op het belang van verdere liberalisering i, op het vrijmaken van markten voor goederen en voor diensten – over dat laatste gaat de fameuze Bolkestein-dienstenrichtlijn -, dan komt er b.v. van sociale minimumregels niet veel meer terecht. Dat men nu die richtlijn gaat herschrijven zonder ze ten gronde in vraag te stellen verandert daar weinig aan.
Als men onbezonnen en ongeremd blijft doorhameren op privatisering i - zelfs van cruciale publieke diensten zoals transport, energie i, communicatie, water of zelfs veiligheid i - en zonder veel regels op te leggen aan de privé sector, dan tekent men niet enkel voor sociale achteruitgang. Meer en meer wordt duidelijk dat men ook economische achteruitgang riskeert, en dat kan toch niet de bedoeling zijn van de Europese leiders?
Om ze terug op het goede spoor te krijgen kunnen ze best dringend het net gepubliceerde boek Limits to privatization van Ernst Ulrich von Weizsäcker e.a. lezen. Zoals de ondertitel How to avoid too much of a good thing aangeeft zijn hier geen extremistische tegenstanders van privatisering aan het woord. Neen, zij onderzoeken tientallen gevallen van privatisering in de meest verscheiden sectoren en landen op hun voor- en nadelen en proberen daaruit lessen te trekken. Hun meest algemene les is: vermijd extremen.

Europa kiest dus best niet extremistisch of éénzijdig voor vermarkten, privatiseren en dereguleren, zeker niet wanneer overheid of middenveld i beter presteren of wanneer dat sociale achteruitgang en de ontmanteling van de welvaartstaat betekent.
Het is tijd voor een Europa dat zich ontpopt tot een betrouwbare, actieve en democratisch gecontroleerde overheid die de publieke goederen en diensten verzekert waarop de Europeanen recht hebben; voor een Europa dat iedereen zinvol werk garandeert of anders minstens een leefbaar minimuminkomen; voor een Europa dat stuurt in de richting van een ecologisch en sociaal verantwoorde economie en daar ook in investeert; voor een Europa dat een samenlevingsmodel uitbouwt en verdedigt dat echt democratisch, sociaal en ecologisch is; voor een Europa dat eerlijke handelsrelaties nastreeft met andere landen en regio’s en hun recht op ontwikkeling i erkent.

De vraag of Europa echt democratisch, echt sociaal en echt ecologisch zal zijn en niet eenzijdig of vooral op de economische ontwikkeling georiënteerd - en dan nog bijna uitsluitend op die van de markt en de privé sector - is van belang voor de hele wereld. Want die Europese keuze kan betekenen dat Europa een drijvende kracht is in de wereld voor die duurzame economie i en voor dat samenlevingsmodel.
Op gevaar af van hoogdravend te lijken – wat het niet is! – dit zou een Europa zijn dat voluit kiest voor de goede samenleving en het goede leven van zijn inwoners … dat van de meest uitgebreide kansen om te leren en van zinvol werken, van vrij onderzoek en investeren in een duurzame economie, van gelijke kansen en een verregaande inkomensspreiding, van sociale verzekering en goede zorg, van ecologisch verantwoord omgaan met ons ruimteschip aarde en het milieu, van veiligheid en armoedebestrijding, van democratie i en zeggingschap in al wat we belangrijk vinden, van de vrijheid om te creëren en om verantwoordelijkheid op te nemen, en van zoveel meer.

De huidige generatie Europese politici, op welk niveau ze ook actief zijn, draagt een zware verantwoordelijkheid: verkwanselen zij het Europese welvaartsmodel of bouwen ze het verder uit tot een aantrekkelijk en duurzaam topmodel dat én de Europeanen een goed leven biedt, en dat partners kan maken in de hele wereld, van Zuid-Amerika tot het verre Oosten, allemaal op zoek naar dat goede leven.

Dirk Barrez, journalist en auteur, 25 maart 2005

Reageren en meedenken kan op ons forum, onder het discussiethema  Globalisering, wie is ermee bezig?  Zorg voor korte, doordachte bijdragen, zo komen we samen verder.

Overname van de brief door niet-commerciële initiatieven of verenigingen mag, mét volgende bronvermelding: Dirk Barrez, PALA i nieuwsbrief over onze globaliserende wereld, voor gratis abonneren en forum surf naar www.globalsociety.be. Wij vernemen dat graag met een mail naar info@globalsociety.be

Voor wie nog meer discussiestof wil, surf naar het boek op deze site