Deze tentoonstelling liept tot 24 januari in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel. Toch blijft het nuttig om een kritiek te formuleren: het is jammer dat de titel, zelfs al tempert het woordje ‘korte’ de verwachtingen, nog te veel belooft. Met tal van crises voor de deur moet de lat hoger.
Waarom? De blik op de toekomst raakt in deze tentoonstelling vooral gestructureerd via bijeengeveegde gemeenplaatsen. Wie is niet vertrouwd met de inschatting dat het Amerikaanse rijk zijn beste dagen heeft gehad; en met de ‘voorspelling’ dat er een situatie ontstaat met meer centra, een multipolaire wereld dus? Of is onbekend met de talrijke ecologische dreigingen? En dan zorgt angst er natuurlijk voor dat samenlevingen zich zullen werpen op vermaak, drugs en medicijnen als afweer. Te veel Aldous Huxley gelezen om dit nog altijd in de toekomst, in 2050, te blijven situeren? Want in nogal wat landen zijn drugs en medicijnen toch al vele decennia massaconsumptiegoederen. Zeker in België en Frankrijk is het niet eens een gekke invalshoek om al te veel apotheken en artsen – hoe nuttig in principe ook voor de volksgezondheid – ook te zien als gelegaliseerde drugsdealers.
De lat moet hoger met tal van crises voor de deur
Afbeelding
Schrijf in op de PALA nieuwsbrief
verschijnt maximaal 2 maal per maand
een journalistieke kijk op onze globaliserende wereld Hoe is de wereld eraan toe? Waar moet het naartoe? Hoe geraken we daar?
PALA zoekt met haar nieuwsbrief, website en boeken de antwoorden voor een meer sociale, ecologische en democratische samenleving en economie
Niet dat deze tentoonstelling oninteressant is. Maar de lat moet zeker hoger nu tal van crises voor de deur staan. Waar loopt het ecologisch eigenlijk zo fout? Hoe verhoudt het ecologische zich juist met de samenleving en haar economiei? Waar blijft het belang van niet-lineairi gedrag en onvoorspelbaarheid van systemen om de crises in onze mondialiserende wereld te begrijpen? Hoe zit dat juist met die economische almacht versus politieke on-machti? Welke rol speelt technologie? En bevolkingi? Cultuur? Ideologie?
Veel van deze onvoldane verwachtingen hebben te maken met de grote mate waarin is vertrouwd op Jacques Attali – de auteur van het gelijknamige boek - om de geschiedenis van de mensheid te lezen. Hij analyseert het verleden alsof geen andere ‘lezing’ dan de zijne mogelijk is en hij niets wezenlijks uit het oog zou zijn verloren... maar hij kijkt bijvoorbeeld heel eurocentrisch. Hij doet dat zelfs voor de eeuwenlange periode in de middeleeuwen en ook nog later dat Europa mondiaal bekeken economisch en handelsmatig een randgebied was: zelfs na de ‘ontdekking’ en ‘inpassing’ van de Amerika’s, bleef de handel in en tussen de gebieden rond de Atlantische Oceaan in omvang nog eeuwen veruit de mindere van de handel in Aziëi.
Als de lezing van het verleden al vraagtekens oproept, hoe richtinggevend is dan de toekomstschets?
Dan gaat dit nog over het verleden, over de voorbije geschiedenis. Nogal zeker van zichzelf schrijft Attali ook meteen de geschiedenis van de toekomst waarin hij vijf golven op ons ziet afkomen.
We zagen al de neergang van het Amerikaanse rijk en het uiteenvallen in een multipolaire wereld. En verder? ‘Vanzelfsprekend’ kunnen we de overname van de machti door multinationals verwachten, volgens Attali het ‘hyperrijk’. Vervolgens, dat moet er ook bij natuurlijk, zijn we toe aan nogal wat conflicten en geweldgebruik: het ‘hyperconflict’… en bijna miraculeus zullen we uiteindelijk, als we dat overleven, gestuwd door de wonderbaarlijke kracht van rampen en kunstenaars, belanden in een wereld waarin de positieve krachten het winnen van de negatieve: de ‘hyperdemocratie’.
Jammer dat zo éénzijdig is gebouwd op de kijk van één man
Het is interessant om kennis te nemen van deze visie, van deze mogelijkheden. Maar ze aannemen als een ‘voorspelling’ van de toekomst, dan nog van iemand die een toch wel éénzijdige, beperkte en zelfs betwistbare lezing van het verleden brengt, is al te veel gevraagd.
Vooral, er zijn zoveel meer stemmen in alle hoeken van de wereld die hun licht werpen op wat de wereld overkomt, en waar we best aandacht voor hebben als we een zo leefbaar mogelijke toekomst willen. Waarom is daar geen beroep op gedaan om deze tentoonstelling te structureren en de context te geven die ze verdient? Met een meer open blik is het niet eens zo moeilijk aandacht te hebben voor meer evoluties, nuances en fundamentele dynamieken die de wereld van vandaag en morgen kenmerken dan de vijf door Attali ‘voorspelde’ golven. Zie bv. het Palai artikel (zelfs geen boek) De wereld van vandaag en morgen. Waar staan we in 2015? geschreven in dezelfde periode.
Het is dus doodjammer dat deze tentoonstelling zo éénzijdig is gebouwd op de kijk van één man. Het is extra jammer dat de kunstenaars en hun kunstwerken geprangd geraakt zijn in het al te beperkte keurslijf dat Attali voor de toekomst, en dus voor hun creaties, heeft uitgewerkt.
En toch blijft deze tentoonstelling de moeite van uw kritische blik waard. Die kan zich immers ook voeden met de interpretaties van de kunstenaars. Daarenboven blijft uw persoonlijke interpretatie van de toekomst volledig vrij.
“Als populaire media mijn beeld zouden bepalen, zou ook ik denken dat Afrika staat voor prachtige landschappen, mooie dieren en onbegrijpelijke mensen, die meedogenloze oorlogen voeren, sterven aan armoede en aids, en niet in staat zijn om voor zichzelf te spreken”. Zo vat Chimamanda Ngozi Adichie Faloyin's boek mooi samen.
Na deel 1 en deel 2 kon u even laten bezinken hoe hard samenleving, milieu en democratie onder vuur liggen. Mogen we hopen dat we nog deze eeuw kunnen schrijven: we leefden gevaarlijk?
Als in België een groter bedrijf zoals Audi Brussel onderuit gaat, stijgt gegarandeerd veel gejammer op en worden fundamentele vragen ontweken. Waarom is onze toekomstgerichte industriële dynamiek zo zwak? Kon de elektrische auto niet, zoals de tram, de wereld vanuit België veroveren?
Na zes jaar afwezigheid is de VS op 25 juli teruggekeerd in UNESCO. Kan deze VN-organisatie de oude ambitie “om meer voor vrede te betekenen dan welk aantal handelsverdragen ook” waarmaken?
Ineens lijkt artificiële intelligentie overal terwijl ze eigenlijk al decennia in opmars is. Maar er vindt inderdaad een versnelling plaats. En argeloosheid daarover kunnen we maar beter missen, zeker nu zelfs de bazen van OpenAI, Alphabet en Microsoft regulering vragen: alsof Exxon in 1965 zou vragen om een klimaatakkoord.
Het al te mateloze verbruik van de natuurlijke hulpbronnen die onze Aardei weet te bieden, zowel van de niet-hernieuwbare fossiele brandstoffen en delfstoffen als van de hernieuwbare bronnen. Voor die laatste komt het erop aan de natuurlijke productiecapaciteit van de Aardei en haar ecosystemen niet te overschrijden of uit te putten. Voorbeelden daar van zijn overbevissingi of overmatig oppompen van water. Voor de delfstoffen geldt de afweging van de beschikbare voorraden, van de recuperatiemogelijkheid en van de eventuele alternatieven. Maar heel vervelend voor de fossiele brandstoffen is dat de verbranding ervan de opwarming van de atmosfeer en klimaatveranderingi veroorzaakt, ruim voor hun uitputtingi dreigt.
Schrijf je in op de PALA nieuwsbrief
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Het fenomeen dat bij zwaar uit hun evenwicht gebrachte systemen het zo vertrouwde eenvoudige en evenredige verband tussen oorzaak en gevolg niet langer blijkt te spelen.
Waar het in de wereld in grote mate om draait. Al te vaak gereduceerd tot staatsmacht of zelfs tot militaire staatsmacht waarbij nog niet zo lang geleden enkel maar twee zogenaamde supermachten meetelden, de VS en de voormalige Sovjetunie. Dat kleine groepen een terroristische machtspositie kunnen uitbouwen, beseffen we nu ook. Maar er zijn veel andere vormen van macht in onze globaliserende wereld, vooreerst economische en financiële macht. De opkomst van Oost-Azië heeft vooral met die macht te maken, de sleutelpositie van multinationals eveneens en bovenal de dominantie van financiële groepen. Er is de politieke macht, hard nodig om de economische macht zonodig te corrigeren; ze komt op wereldvlak meer dan één maatje te kort. Cultuur, kennis en technologie bieden in hoge mate het vermogen om het leven en het samenleven te organiseren. Op het snijvlak van cultuur en economie is er de stijgende mediamacht die de agenda van de publieke opinie meer en meer beheerst. Religies en levensovertuigingen laten hun soms sterke invloed gelden in de wereld.In een steeds complexere mondiale samenleving zijn er talloze vormen van macht en machtsuitoefening die voortdurend op elkaar inwerken. Omdat onze wereld snel verandert, betekent dit ook dat bestaande machtsverhoudingen vlugger onder druk kunnen komen.
zijn we met te veel? In 2015 telt de wereld 7,350 miljard mensen. In de toekomst kijken is niet makkelijk, maar omstreeks 2050 zullen we in de medium schatting meest waarschijnlijk met zowat 9,73 miljard zijn. Ongeveer zoals vandaag zouden 1,29 miljard mensen in de nu rijke, vooral industriële landen leven, daar komt vergrijzing van. De nu veel armere landen zien hun bevolking aangroeien van goed 6,18 tot wel 8,44 miljard, met volgens sommigen dreigende overbevolking. Tegen 2100 zou de groei stevig terugvallen met een wereldbevolking van dan waarschijnlijk 11,21 miljard.
veruit het meest bevolkte continent op onze Aarde en vaak het werelddeel van de toekomst genoemd waarheen snel het zwaartepunt verschuift, vooreerst het economische.
Waar het in de wereld in grote mate om draait. Al te vaak gereduceerd tot staatsmacht of zelfs tot militaire staatsmacht waarbij nog niet zo lang geleden enkel maar twee zogenaamde supermachten meetelden, de VS en de voormalige Sovjetunie. Dat kleine groepen een terroristische machtspositie kunnen uitbouwen, beseffen we nu ook. Maar er zijn veel andere vormen van macht in onze globaliserende wereld, vooreerst economische en financiële macht. De opkomst van Oost-Azië heeft vooral met die macht te maken, de sleutelpositie van multinationals eveneens en bovenal de dominantie van financiële groepen. Er is de politieke macht, hard nodig om de economische macht zonodig te corrigeren; ze komt op wereldvlak meer dan één maatje te kort. Cultuur, kennis en technologie bieden in hoge mate het vermogen om het leven en het samenleven te organiseren. Op het snijvlak van cultuur en economie is er de stijgende mediamacht die de agenda van de publieke opinie meer en meer beheerst. Religies en levensovertuigingen laten hun soms sterke invloed gelden in de wereld.In een steeds complexere mondiale samenleving zijn er talloze vormen van macht en machtsuitoefening die voortdurend op elkaar inwerken. Omdat onze wereld snel verandert, betekent dit ook dat bestaande machtsverhoudingen vlugger onder druk kunnen komen.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde. Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder.
In de meeste zeeën en oceanen wordt al enkele decennia meer vis gevangen dan ze kunnen verdragen. We zijn nochtans al lang gewaarschuwd voor de kwalijke gevolgen van overbevissing. Begin jaren zeventig van vorige eeuw nemen de vangsten van ansjovis in Peru een forse duik van naar schatting wel achttien miljoen ton naar een paar miljoen ton. Omstreeks 1990 is het de beurt aan de kabeljauw voor de kusten van Newfoundland in Oost-Canada om vrijwel te verdwijnen.
Het natuurlijk broeikaseffect zorgt ervoor dat het op Aarde lekker warm is met gemiddeld 15°C. Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect en vele wetenschappers waarschuwen voor de door de mens veroorzaakte extra opwarming en klimaatverandering. Ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones. Vind meer uitleg en een overzicht van belangrijke Pala artikels over klimaatverandering met links naar bronnen
Het al te mateloze verbruik van de natuurlijke hulpbronnen die onze Aarde weet te bieden, zowel van de niet-hernieuwbare fossiele brandstoffen en delfstoffen als van de hernieuwbare bronnen. Voor die laatste komt het erop aan de natuurlijke productiecapaciteit van de Aarde en haar ecosystemen niet te overschrijden of uit te putten. Voorbeelden daar van zijn overbevissing of overmatig oppompen van water.Voor de delfstoffen geldt de afweging van de beschikbare voorraden, van de recuperatiemogelijkheid en van de eventuele alternatieven. Maar heel vervelend voor de fossiele brandstoffen is dat de verbranding ervan de opwarming van de atmosfeer en klimaatverandering veroorzaakt, ruim voor hun uitputting dreigt.