Hoe snel kan verandering gaan? Wat leercurves ons vertellen

Elke dag maakt duidelijker dat we weinig of niet kunnen vertrouwen op de oude systemen die zorgen voor onze energie i, onze mobiliteit, ons eten of ons databeheer. Hoe snel dan kunnen we omschakelen naar duurzame en betrouwbare alternatieven? Heel snel maar niet zonder inspanning.

Het zijn cruciale vragen voor wie de komende jaren en decennia de noodzakelijke duurzaamheidstransities wil realiseren. Hoe snel kunnen we nieuwe systemen in de plaats schuiven? Kunnen we voorspellen hoe snel hun ontwikkeling i zal verlopen? En hoe hun kostprijs zal evolueren?

We weten reeds heel lang dat massaproductie van auto’s of vliegtuigen de kosten per eenheid fel doen dalen. En de voorbije decennia toonden een spectaculaire daling van de prijs van zonnepanelen.

Met zogenaamde leer- of ervaringscurven wordt al geruime tijd geprobeerd in te schatten tot welke kostendalingen investeringen in een bepaalde technologie zullen leiden.

Verandering kan snel maar
valt niet zomaar uit de lucht

Recenter onderzoek van economen en wiskundigen uit Oxford bij zo verschillende producten als transistors, bier of fotovoltaïsche cellen – in totaal 51 producten en technologieën – toont aan dat er telkens sprake is van een leercurve. Hun methode laat zien hoe de kosten meestal exponentieel dalen.

Ze gebruiken hun methode ook om een prognose te maken van de prijsrange van fotovoltaïsche zonnepanelen in 2025. Dat is een product met een heel steile leercurve: bij elke verdubbeling van de productie, dalen de kosten met ruim twintig procent. Batterijen vertonen eveneens een gelijkaardige steile curve.

Ook niet-technologische leercurves
kunnen uiterst steil verlopen

Niet in het Oxford onderzoek maar wel frappant: op gelijkaardige wijze deden samenlevingen die snel hun mutualiteiten en vakbonden i uitbouwden tot massaorganisaties hun voordeel. Tot vandaag maken zij gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk en bestrijden zij efficiënt te grote inkomensongelijkheid. De spectaculair snelle verspreiding van coöperatieve boerenbanken in Duitsland en een groot deel van Europa in de 19^de eeuw illustreert hoe ook niet-technologische leercurves uiterst steil kunnen verlopen.

Politiek toont zwakke of zelfs negatieve leercurve

Eén belangrijke les: het kan (en moet) heel snel gaan maar zulke resultaten komen niet zomaar uit de lucht vallen. Om snel en goedkoop de voordelen te plukken van nieuwe oplossingen, moet vaak een dure opstartfase doorworsteld geraken. Daar ligt een opdracht voor verantwoordelijke overheden en innovatieve samenlevingen: ze moeten de ontwikkeling van alternatieven daadkrachtig ondersteunen… en tegelijk in het oog houden dat privébedrijven ze niet gaan monopoliseren.

De slimste samenlevingen zullen ze wellicht zelf in handen nemen. Bedenk bijvoorbeeld dat de Duitse ruim honderdvijftig jaar oude coöperatieve banken nu een cruciale rol spelen in het uitrollen van een energietransitie die grotendeels mee in handen is van burgers en lokale overheden.

In teveel landen echter is het grootste obstakel voor snelle verandering en verduurzaming de traagheid of zelfs het complete falen van de politiek. De leercurve van de politiek is voor essentiële beleidsdomeinen al meer dan vijftig jaar uiterst zwak. In een land als België is de politieke leercurve zelfs ronduit negatief.

Dirk Barrez

De auteur is hoofdredacteur van Pala.be. Zijn recentste boeken zijn TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici 

Bronnen
Can solar power shake up the energy market?
How well do experience curves predict technological progress? A method for making distributional forecasts
Coöperaties. Hoe heroveren we de economie?
TRANSITIE. Onze welvaart van morgen
11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier