PALA Woordenboek

Aantasting i slaat op het wijzigen van ecosytemen zodat hun kwaliteit en hun biodiversiteit i schade ondervindt. En dat is ook schadelijk voor de mens die b.v. aan de opwarming een minder leefbare Aarde i zal overhouden.

zie ook milieuproblemen i, uitputting i, verontreiniging i

Hoe je het ook draait of keert, al onze welvaart komt van onze Aarde i. Zo is er in de eerste plaats natuurlijk al wat we eten. Maar heel onze economie i werkt op basis van wat de Aarde i kan leveren. Denk aan katoen, hout, rubber en wat veld en bos nog meer opleveren. Er is een element als silicium, heel nuttig. Er zijn ijzererts, koper, tin, aluminium en tal van andere zogenaamde delfstoffen. We mogen daarbij vooral niet vergeten dat onze huidige economie i bijna volledig draait op de inzet van fossiele brandstoffen. En we kennen ook het grote nadeel daarvan, de opwarming van de Aarde i.

Heel langzaam beginnen we een vervelende maar steeds belangrijker waarheid te erkennen. We kunnen ons niet veroorloven dat de talrijke economische activiteiten die we allemaal samen uitoefenen de draagkracht van onze planeet te boven gaan, om het even of het gaat om ontbossing, overbevissing i, overdreven oliewinning, broeikaseffect i of vervuiling i allerhande. Het is allemaal om ter domst want we zullen er in de nabije toekomst minder welvaart aan overhouden.

Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn de mensen zich ervan bewust geworden dat de planeet waarop ze leven veel weg heeft van een kwetsbaar ruimteschip. Dat moeten we piekfijn in orde houden want we kunnen niet zonder. Gelukkig zijn we op onze Aarde i ook in staat om de energie te plukken van de zon, van de wind en van altijd stromende waterkracht. En als we ons verstand gebruiken kunnen we dezelfde welvaart voortbrengen met verbruik van veel minder materialen en, nog beter, door die materialen steeds opnieuw te gebruiken.

zie ook Aardegebruiksrecht i, planetaire grenzen i

www.unep.org

Het Aardegebruiksrecht i kent iedereen van bij de geboorte jaarlijkse ‘gebruiksrechten’ op de Aarde i toe, voor iedereen gelijke rechten. Niemand kan beweren dat dit oneerlijk of onrechtvaardig zou zijn. Het milieugebruiksrecht van alle mensen samen mag de draagkracht van de Aarde i nooit overstijgen en moet voldoende ruimte laten voor de natuur en haar biodiversiteit i.

De armste mensen en de armste samenlevingen verwerven in een overgangsfase extra gebruiksrechten. Die zijn mee gerechtvaardigd op basis van de ecologische schuldenlast i die hun is opgedrongen. Zo zijn ze in staat hun welvaartsproductie snel en op de meest duurzame wijze te laten groeien om eindelijk menswaardig te kunnen leven.

Met de introductie van het Aardegebruiksrecht i krijgt de democratie daarenboven haar volle betekenis omdat het gelijkheidsbeginsel niet enkel politiek en economisch maar voortaan ook ecologisch van kracht is.
 

De omschrijving van het begrip Aardegebruiksrecht i is gebaseerd op hoofdstuk 27 van het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving en hoofdstuk 9 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen  
Voor een uitgebreider artikel hierover, lees Het perfecte dilemma? Ofwel de planeet, ofwel de mensen? 
Over de relatie tussen welvaartsherverdeling en Aardegebruiksrecht i, lees De welvaart herverdelen? Een heel beperkt, achterhaald en zelfs misleidend concept

zie VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling i

Vaak gebruikt m.b.t. klimaatverandering i, met als betekenis: zich aanpassen aan de klimaatverandering i met acties die de gevolgen ervan opvangen

zie ook klimaatverandering i, mitigatie i

techniek om bedrijfsreclame of politieke boodschappen te counteren door er een parodie van te maken, meestal gebruikt door zelfverklaarde tegenstanders van de kapitalistische consumptiemaatschappij, b.v. Coca-cola leuze en logo veranderd in enjoy capitalism.

Adbusters argumenteren dat zij het recht hebben om weerwerk te bieden tegen de commerciële boodschappen die ongevraagd het publieke domein binnendringen omdat de openbare ruimte aan iedereen toebehoort.

www.adbusters.org

Fenomeen waarbij politici en ambtenarij de oogmerken en de belangen van de privésector te zwaar laten doorwegen in de besluitvorming; zakelijke belangen krijgen dan vaak voorrang op het algemeen belang.

zie ook corruptie i, schandaal i

Het armste continent, dat weten we allemaal. Maar in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is Afrika i tevens het meest geglobaliseerde continent: de Afrikanen halen drie maal meer van hun povere inkomen uit internationale handel dan Europeanen of Amerikanen. Zij zijn dus veel meer ingeschakeld in de wereldeconomie dan andere continenten. Maar zij worden van de export van hun grondstoffen i en landbouwgewassen niet rijker, zij verarmen er zelfs van. Dan spreken we beter van uitbuiting en niet van handel.

Een belangrijke reden voor die open economie i is dat Afrikaanse landen o.a. onder impuls en zelfs druk van IMF i en Wereldbank i en van de rijke landen in het algemeen de weg opgingen van verregaande vrijmaking of liberalisering i van de markten en van privatiseringen. Dit continent is dus meest van al ten prooi gevallen aan de huidige neoliberale globalisering i. Zeker in combinatie met afwezig, zwak of corrupt bestuur is het een recept gebleken voor armoede i en ongelijkheid. Zelfs wanneer de prijzen van grondstoffen i stijgen, zien de meeste Afrikanen daar niets van.

De jongste jaren groeit snel de invloed van China i in Afrika i. Dat land is in geen tijd uitgegroeid tot een speler van formaat inzake handel, financiering én hulp. Ook voor China i is de toegang tot de vele grondstoffen i doorslaggevend en het is maar de vraag of de Afrikaans-Chinese verhoudingen het neokoloniale karakter zullen kunnen vermijden van de relatie tussen Afrika i en de westerse landen. Die laatste krijgen er met China i in elk geval een zware concurrent bij.

De courante agro-industriële landbouw i zit op alle manieren in een doodlopende straat. De analyse daarvan is sinds het begin van Pala i te vinden in diverse artikels, zie o.a. de links bij landbouw en voedsel i, en in het boek Koe 80 heeft een probleem dat spijtig genoeg nog altijd even relevant is als bij het verschijnen tien jaar geleden.

De toekomst is te zoeken in agro-ecologische landbouw i, dat weten we nu al jaren. Wat moet schuilgaan achter dat begrip is echt duurzame landbouw i.

Duurzame - agro-ecologische - landbouw i zorgt dat er voldoende gevarieerd eten is voor alle mensen, voedsel i dat veilig is om te eten, milieuvriendelijk voortgebracht door volop te steunen op de natuur en de natuurlijke kringlopen en door de ecosystemen en biodiversiteit i te respecteren en bewaken.

Hij is in de eerste plaats lokaal en regionaal, en in handen van de boeren zelf.

Tegelijk laat hij zoveel mogelijk mensen goed leven van het landbouwbedrijf doordat de productiemiddelen verdeeld blijven over tal van boerenfamilies; en doordat landbouwers een faire prijs krijgen voor hun producten en voor het verwerken ervan, hoog genoeg om alle productiekosten te dekken en fatsoenlijk te kunnen leven.

Het is ook een landbouw i die deel uitmaakt van een leefbaar platteland met behoud van de cultuurlandschappen en met het nodige respect voor het culinaire en andere erfgoed.

Voor wie meer wil weten

Op de website van de Wereldvoedsel- en landbouworganisatie FAO is er een kennisbank te vinden over agro-ecologie met onder andere bijna vijftig praktijkvoorbeelden de wereld rond.

Uit het Roundup artikel onthouden we ook het recente boek Transition to Agro-Ecology. For a food secure world. (db)

Meer lezen

Ga naar landbouw en voedsel i
FAO website over agro-ecologie - klik hier 

zie antiglobaliseringsbeweging i

tegenover het neoliberalisme groeit een ander maatschappelijk project dat prioriteit geeft aan mensenrechten i, aan sociale en ecologische oogmerken - aan duurzame ontwikkeling i dus -, aan participatie en democratie én aan een economische productie van welvaart in functie van al die menselijke ambities.

Het andersglobalisme i wil kortom een economie i in dienst van de mens. Het wil komaf maken met de absurde situatie dat goederen, diensten en geld i rechten hebben die wereldwijd afdwingbaar zijn terwijl de rechten van de mensen, in het bijzonder de werknemersrechten, en de rechten van het milieu niet afdwingbaar zijn of zelfs amper bestaan. Voor het andersglobalisme i is dit de wereld op zijn kop. De rechten van de mensen en het milieu moeten minstens even afdwingbaar zijn en zonodig zelfs voorrang krijgen. Niet omdat de economie i onbelangrijk zou zijn, maar omdat ze – hoe belangrijk ook – uiteindelijk een middel is en geen doel.

Het andersglobalisme i wil de politici verplichten het mondiale algemeen belang te organiseren, via het afdwingbaar maken van sociale basisnormen en werknemersrechten, via het opleggen van ecologische minimumregels, via landhervormingen en regionale landbouwmarkten, belasting op internationale financiële verrichtingen, het verdwijnen van belastingparadijzen, inkomensherverdeling en sociale zekerheid i, economieën die voorrang geven aan lokale en regionale behoeften, de oprichting van een mondiale VN politiemacht, en ga zo maar door. zie ook anders- of antiglobaliseringsbeweging i

Vooral sinds de conferentie van de Wereldhandelsorganisatie i in Seattle in 1999 is het wereldwijde protest en verzet tegen de huidige globalisering i heel zichtbaar, van Seattle – waar de Amerikaanse vakbonden i voor de meeste betogers zorgen - tot Genua en Bangkok, van Cancun tot Dakar en Brussel, van Washington tot Praag en Hong Kong.

Wat al deze mensen drijft, is scepsis over een wereld waar de economie i voorrang krijgt op de mens, de welvaart steeds ongelijker verdeeld raakt, de mensenrechten i in de verdrukking komen, de ecologische ravages onvoorstelbaar groot zijn en de besluitvorming over dat alles veelal in het geheim en dus ondemocratisch verloopt. Wanneer je te maken krijgt met een economie i die zo veel nadelen meebrengt en zo veel deficits veroorzaakt, moet niemand verbaasd zijn dat de onvrede groot is.

Antiglobaliseringsbeweging i kreeg ze eerst als naam, eigenlijk volkomen onterecht. Want deze beweging is ook naarstig op zoek naar alternatieven. Onder het wervende motto ‘een andere wereld is mogelijk’ verzamelen zich sinds 2001 vele bewegingen en organisaties, vele tienduizenden mensen op het Wereld Sociaal Forum i en in talrijke regionale en nationale fora de wereld rond.

In de praktijk presenteert de andersglobaliseringsbeweging i zich als een veelkleurige alliantie van sociale bewegingen en organisaties, van vakbonden i, boerenbewegingen i en de al even oude vrouwen- en vredesbeweging, over niet meer zo jonge bewegingen rond milieu, mensenrechten i, inheemse volkeren en Derde Wereld i, tot Reclaim the streets, Attac en Wereld Sociaal Forum i, ja zelfs tot ondernemers die maatschappelijk verantwoord economie i willen bedrijven i.

Die beweging is dus zo veelzijdig als je maar kan indenken en dat is de vertaling van alle problemen die de huidige globalisering i met zich meebrengt. Maar net omdat al die problemen meer en meer met elkaar te maken hebben, is er druk om elkaar te vinden en zelfs een noodzaak om samen te werken. Met als kern de vakbonden i, boerenbewegingen i en milieuorganisaties kan zij uitgroeien tot de eerste werkelijk mondiale sociale beweging, een beweging voor een meer duurzame, sociale en democratische wereld.

Meer lezen

Twintig jaar na hoogtij antiglobalisme. En nu? | Pala i 15-8-2021

Met kwaadheid alleen bouw je geen andere wereld – waarin de antiglobalisten (voorlopig) tekortschieten | bewerking van de uitleiding van het boek De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre, p. 244-251, verscheen op 30 januari 2002 op Pala i.be en in De Morgen.

Onder andere tientallen interviews met deelnemers aan het eerste Wereld Sociaal Forum i in 2001 vormden de basis voor het boek dat in september verscheen: Barrez Dirk i, De antwoorden van het antiglobalisme. Van Seattle tot Porto Alegre, 2001, p.45-51 | Zie inhoudstafel | Globalisering, wat is dat nu? Hoofdstuk uit deel I - globalisering i

Waar blijft de antiglobalistische agenda? | Pala i.be 3-2-2002 - Deze beschouwingen verschenen op het einde van het tweede Wereld Sociaal Forum i in Porto Alegre, tegelijkertijd met de Franstalige editie van het boek De antwoorden van het antiglobalisme, met als titel  Une autre mondialisation est possible. De Seattle à Porto Alegre

lees ook het uitgebreide artikel

Het gezicht van de globalisering. Over het wereldburgerschap in onze globaliserende wereld

website Wereld Sociaal Forum i

zie ook globalisering i, neoliberalisme, Wereld Sociaal Forum i

Wetgeving die moet beletten dat één bedrijf of handelaar misbruik maakt van een monopoliepositie of dat bedrijven i of handelaars het op een akkoordje gooien om de normale concurrentie i op de markt te omzeilen door bijvoorbeeld prijsafspraken of dat concurrerende bedrijven i overgaan tot een fusie met hetzelfde marktverstorende effect.

De toenemende internationale concurrentie i op de wereldmarkt en de snelle technologische (r)evoluties zouden monopolievorming tegengaan, of alvast moeilijker maken. Maar in werkelijkheid laten de digitale en AI ontwikkeling i het tegendeel zien: nieuwe online en datamonopolies duiken op.

Antikartelzaak Microsoft

Terzelfder tijd moet men eind 20^ste eeuw vaststellen dat het digitale monopolie dat Microsoft vestigt (met Windows en Internet i Explorer) net samenvalt met de jongste globaliseringsgolf. Er komt een antikartel rechtszaak van in de VS. Maar tot een opsplitsing van het bedrijf komt het uiteindelijk niet. (1)

Datajacht

De om zich heen grijpende digitalisering, nog versterkt door artificiële intelligentie, leidt begin 21^ste eeuw tot een vrijwel ongeremde datajacht. Een ongeziene concentratie van geld i en macht i belandt bij een handvol monopolistische dataverzamelaars: Alphabet (met z’n al 20 jaar volstrekt dominante zoekmachine Google) gevolgd door Meta met o.a. Facebook en Instagram, Apple, Amazon en ook nog altijd Microsoft, verder Tiktok en mogelijk Open AI. Vooral in China i heersen Chinese tegenhangers als Baidu, Alibaba en Tencent.

Antikartelzaak Google zoekmonopolie

Op 5 augustus 2024 oordeelt een Amerikaanse rechter dat Google een onwettig monopolie uitoefent in online zoeken. (2)

Antikartelzaak Google advertentiemonopolie

Op 9 september 2024 begint in de VS een tweede antitrust of concurrentierechtszaak tegen Google met als aanklacht dat het bedrijf onwettig de online advertentiemarkt monopoliseert. (3)

Voetnoten

(1) Wikipedia – United States v. Microsoft

(2) Wikipedia - United States v. Google (2020), antitrust suit targeting Google's search engine practices

(3) Wikipedia - United States v. Google (2023), antitrust suit targeting Google's digital advertising practices

Lees ook

Google veroordeeld voor onwettig zoekmonopolie

zie ook datademocratie i, digitaal i

Zowat overal ter wereld is het vooral werken geblazen om te kunnen leven.

Let wel, arbeid i is niet hetzelfde als contractuele loonarbeid voor een werkgever. Onnoemelijk veel mensen werken voor zichzelf en hun familie of als zelfstandige, ze zijn landbouwer, veeteler, visser, handelaar, kapper of kleermaker. Altijd is cruciaal of men genoeg verdient om behoorlijk te leven wat voor de helft van de mensen niet het geval is. De meeste landbouwers verdienen ronduit slecht. Heel veel werk i in de zwarte of informele economie i is onderbetaald. En ook de talrijke zogenaamde hamburgerjobs bieden een salaris onder het levensminimum. Nog erger is dat er gewoon veel te weinig werk i is.

De wereld staat dus voor de zware uitdaging om voldoende nuttig en fatsoenlijk betaald werk i te creëren voor iedereen die wil werken. Probleem is dat de huidige globalisering i vrijheid en rechten voor geld i, goederen en diensten creëert zonder de rechten van arbeid i te beschermen. Zo komt onze ambitie om iedereen loon naar werken te bieden in de verdrukking. De beloning voor wie werkt daalt en ze stijgt voor kapitaal i. Die ongelijke machtsverdeling brengt ook grotere inkomensongelijkheid en meer armoede i mee.

Binnen de Internationale Arbeidsorganisatie i (IAO i) onderhandelen regeringen, werknemers i en werkgevers over arbeidsconventies en aanbevelingen. Daarin leggen zij de overeengekomen arbeidsnormen i vast. Sinds 1919 zijn reeds 189 conventies en 205 aanbevelingen goedgekeurd (2019). Daarmee is een conventie echter niet meteen afdwingbaar in alle lidstaten van de IAO i. Een conventie wordt maar dwingend wanneer een lidstaat ze ratificeert.

De fundamentele arbeidsnormen i - vrijheid van vereniging of vakbondsvrijheid, het recht op collectieve onderhandelingen, geen dwangarbeid, geen discriminatie op de werkvloer, geen kinderarbeid i – moeten volgens een IAO i Verklaring uit 1998 door iedereen worden nageleefd. Naast de fundamentele arbeidsnormen i zijn er conventies over tal van arbeidsverbonden thema’s: werkgelegenheid, arbeidsinspectie, tripartiete sociaal overleg op nationaal vlak, veiligheid i en gezondheid, sociale zekerheid i, arbeidsduur, ontslagrecht,…

De IAO i heeft controlemechanismen opgezet om de toepassing van de conventies op te volgen.

De commissie van onafhankelijke deskundigen i rapporteert elk jaar over hoe de normen zijn toegepast in de lidstaten.

De commissie voor de toepassing van de normen i die drieledig is samengesteld met vertegenwoordigers van regeringen, werknemers i en werkgevers.

En ten derde is er het drieledige comité voor de vakbondsvrijheid i. In de praktijk blijkt de IAO i vooralsnog te zwak om de arbeidsnormen i overal afdwingbaar te maken. Zij beschikt niet over de machtsinstrumenten waarover bijvoorbeeld de Wereldhandelsorganisatie i wel beschikt.

website IAO i over internationale arbeidsnormen i

zie ook fundamentele arbeidsnormen i, Internationale Arbeidsorganisatie i

Hoe een rijk land arm wordt, dat is wat Argentinië i in het begin van de 21ste eeuw aan de wereld toont. Tot ruim na de Tweede Wereldoorlog was dit land één van de rijkste van de wereld. De Argentijnen hadden het goed, ze leefden zoals wij en zelfs beter. Iedereen had werk i in hun welvaartstaat met de sterkste industrie van heel Zuid-Amerika, met goede gezondheidszorg, onderwijs en openbaar vervoer i.

Maar hun politici laten hen in de steek en hun militairen maken het met een staatsgreep alleen maar erger. De economie i krijgt het moeilijk. Zo raakt Argentinië i in de greep van het Internationaal Monetair Fonds i maar het ‘herstelbeleid’ van dat IMF i duwt het land volledig in de economische afgrond.

De Argentijnse industrie wordt weerloos uitgeleverd aan de wereldmarkt, het resultaat is catastrofaal. Duizenden fabrieken gaan dicht, vele honderdduizenden verliezen hun werk i en in 2002 leeft 58 % van de bevolking i in armoede i en sterven kinderen van honger i in een land dat voedsel i voortbrengt voor wel driehonderd miljoen mensen, dat is acht maal de eigen bevolking i. De grote middenklasse bevolking i, met een levensstijl zoals doorsnee Europeanen, verdwijnt in grote mate. Er rest een kleine minderheid van superrijken en vooral veel, heel veel armen.

Bijna alleszeggend is de evolutie van de inkomensverdeling. In 1973-74 waren de 10 procent armste Argentijnen zeven keer armer dan de 10 procent rijkste. Dat maakt het mogelijk dat Argentinië i een grote middenklasse had. In 2003 is die verhouding tussen arm en rijk 1 op 43. De inkomenskloof i is dus enorm gegroeid.

Niets zegt dat dit ook de toekomst van Europese landen zal zijn. Dat hoeft zeker niet zo te zijn. Maar het is wel een waarschuwing. Een land met slechte politici riskeert zijn welvaart te ondergraven. En wat na 2003? Het is waar dat het de jongste jaren bergop gaat met Argentinië i. Maar dat is heel relatief: wie van de hoogste toppen helemaal tot beneden is gevallen, kan bij het beklimmen van de eerste hellingen inderdaad zeggen dat het omhoog gaat. Maar dat blijft veel lager dan vroeger. Een kapotte welvaartstaat herstel je niet zo snel.

Lees ook opinie We moeten onze welvaartsmachine beschermen

Web-tv - Argentinië: hoe een rijk land arm wordt

Armoede i is in de eerste plaats een gevolg van een gebrek aan inkomen. En dat gebrek is geen natuurramp. Mensen of samenlevingen zijn arm en verdienen te weinig omdat ze niet over de middelen en mogelijkheden beschikken om welvaart te creëren, of omdat de gecreëerde welvaart onvoldoende verdeeld geraakt. En soms hebben ze de pech dat het allebei waar is, dat de weinige welvaart terecht komt bij maar heel weinig mensen.
Die ongelijke inkomensverdeling heeft alles te maken met ongelijke machtsverdeling. Om meer inkomen te verwerven en dus armoede i te bestrijden is het nodig dat mensen meer te zeggen krijgen, dat ze meer politieke en economische macht i verwerven dus. In die strijd speelden en spelen sociale bewegingen, vooral de werknemersbewegingen, een cruciale rol.
Het belang van behoorlijk vergoed werk i om fatsoenlijk te kunnen leven kan bijna onmogelijk overschat worden. Vandaar dat ook het realiseren van dit recht op werk i nooit teveel kan worden beklemtoond.

Zelfs de Aziatische tijgers i blijken niet ongenaakbaar. De Aziatische crisis i van 1997 treft hen zwaar. Ineens blazen de mondiale financiële markten het vertrouwen op in wat ze steeds als wondereconomieën hebben aangeprezen, het geld i vlucht massaal weg en de munten kelderen in waarde. Het door het Internationaal Monetair Fonds i opgedrongen beleid maakt de zaken nog erger. In goed een half jaar verliezen alleen al in Zuid-Korea, Thailand en Indonesië 15 tot 20 miljoen mensen hun werk i en inkomen.

Volgens de voormalige hoofdeconoom van de Wereldbank i en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz zal het zelfs enkele decennia duren vooraleer deze landen volledig zullen herstellen van de onnodig diepe economische crisis die ze door de schuld van het IMF i te verduren kregen. Vooral is de Aziatische crisis i een waarschuwing dat volledige liberalisering i of vrijmaking van de financiële markten niet zonder gevaren is.

Vooral vanaf de jaren zestig van vorige eeuw realiseren Zuid-Korea, Taiwan en de stadstaten Singapore en Hongkong een spectaculaire industrialisering en indrukwekkende groeicijfers. De vier oorspronkelijke tijgers of draken katapulteren zich in één of twee generaties van een soms Afrikaans naar een Zuid-Europees welvaartspeil. Later volgen Thailand, Maleisië, Indonesië en de Filippijnen dit voorbeeld, met wisselend succes.

Het wondermiddel is exportgeleide groei maar dan wel op hun zelfgekozen voorwaarden. Zo verdelen Zuid-Korea en Taiwan de grond, investeren in onderwijs en gezondheidszorg, beschermen hun landbouw i en hun opkomende industrie, veroveren vanuit die gesloten binnenlandse markt de wereldmarkt… en altijd kiezen ze voor relatief grote welvaartsgelijkheid. Dit is allerminst volgens het ontwikkelingsrecept of de regels van IMF i, Wereldbank i en Wereldhandelsorganisatie i die volkomen onterecht naar deze succesverhalen wijzen als een bewijs van hun gelijk.

veruit het meest bevolkte continent op onze Aarde i en vaak het werelddeel van de toekomst genoemd waarheen snel het zwaartepunt verschuift, vooreerst het economische.

Toch vertoont Azië i heel verschillende ontwikkelingen, ook binnenin landen als China i en India die grote subcontinenten zijn.

Naast metropolen als Tokio, Sjanghai, Singapore en Mumbai die hun rijkdom dikwijls opvallend uitstallen telt Azië i nog altijd de meeste armen en hongerigen op deze wereld. In de jaren ’90 van vorige eeuw is het aantal armen in Zuid-Azië i zelfs gestegen, vooral op het platteland. Inpassing in de wereldeconomie brengt niet voor iedereen meer welvaart.

Opvallend is dat Azië i het snelst ecologisch achteruitboert. De meest vervuilde steden zijn vooral hier te vinden.

zie ook Aziatische crisis i  Aziatische tijgers i

De Aarde i, ons huis, staat in brand. De feiten onder ogen zien heeft niets met pessimisme te maken: de mens verwarmt de Aarde i op nooit geziene wijze, zorgt voor riskante klimaatwijzigingen, laat planten en dieren minstens honderd maal sneller uitsterven dan normaal, put de natuurlijke hulpbronnen uit en vergeet dat onze economie i deel uitmaakt van het ecosysteem Aarde i. De globalisering i van de huidige economie i veroorzaakt in grote mate die ecologische ravages. Maar wanneer we ons natuurlijk kapitaal i opsouperen en de ecologische productie of biocapaciteit vermindert – van water, voedsel i, energie, allerlei grondstoffen i – beleven we uiteindelijk een onvermijdelijke terugval in economische productie, van onze welvaart dus. Het is veel slimmer om ons grootste kapitaal i, de Aarde i, te bewaren; en nog slimmer is om dat kapitaal i opnieuw te laten aangroeien.

zie ook Aarde i, ecologische voetafdruk i

Hoeveel heb je nodig van de Aarde i om al hetgeen je verbruikt, te produceren? Dat is wat jouw ecologische voetafdruk i vertelt. Ook voor een stad, een land of de volledige wereld is het mogelijk de voetafdruk te meten op basis van wat ze consumeren aan energie, voedsel i, water enzovoort. In cijfers voor het jaar 2010: iedere mens beschikt over ongeveer 1,7 hectare. Dat is het evenwicht waarbij het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen van de Aarde i niet sneller verloopt dan ze zich kunnen herstellen. Het wordt ook wel Eerlijke Aarde i-aandeel genoemd.

Maar wat toont de werkelijkheid? Een inwoner van de Europese Unie i heeft gemiddeld bijna 4,5 hectare nodig, iemand uit Noord-Amerika vrijwel 7. Iemand uit Afrika i heeft gemiddeld voldoende aan 1,5 hectare en iemand uit Azië i of de Pacific 1,7. En dat zijn nog maar gemiddelden. Er zijn dus enorme verschillen in de mate waarop mensen hun belangrijkste kapitaal i, de planeet Aarde i, belasten.

En de gemiddelde wereldburger? Die legt beslag op 2,6 hectare. Sinds 1970 verbruiken we allemaal samen meer van de Aarde i dan ze kan (ver)dragen. In 2010 is dat al de helft meer. Met die niet-duurzame aanpak handelen we dus alsof we anderhalve Aarde i tot onze beschikking hebben. Dat is het groeiende ecologische deficit, of in het Engels overshoot. Het gaat nog steeds de verkeerde richting uit. In 2015 leggen we beslag op 1,6 Aardes. Wanneer er een paar miljard mensen bijkomen en de gemiddelde mens nog meer zou verbruiken, hebben we twee of zelfs drie Aardes nodig – en die zijn er echt niet.

Lees meer in hoofdstuk 7 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen

www.footprintnetwork.org

Voor ‘oorsprong’ en ‘meer lezen’
naar beneden scrollen

Wat is economie i eigenlijk?

We zitten in de rats, zelfs in de val, met onze huidige productie- en distributiesystemen. Ze brengen welvaart voort op een allerminst duurzame wijze en ze verdelen die welvaart heel onrechtvaardig. Het is wel opletten om het begrip ‘economie i’ niet in de verdomhoek te stoppen. Want dat is niet haar plaats, we hebben haar nodig. Laten we eerst de economie i terug omarmen door ons eraan te herinneren waarvoor dat begrip hoort te staan. Wat is economie i eigenlijk?

Zowel creatie als verdeling
van welvaart en welzijn

Economie i omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie i is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie i is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.

Wat, hoe en voor wie?

De economie i leert ons ‘wat’ we produceren, met andere woorden, welke goederen en diensten we voortbrengen; ze leert ons hoe de productie daarvan gebeurt en voor wie we produceren.

De ‘hoe-vraag’ maakt ons wijzer over de manier waarop de productiefactoren – arbeid i, grondstoffen i, kapitaal i en kennis – ingezet worden. Die vraag herbergt of verbergt dus ook het ecologische vraagstuk: hoe graag sommigen het ook willen ontkennen, de economie i kan maar zo groot zijn als de Aarde i kan (ver)dragen.

De vraag ‘voor wie’ herinnert ons aan het verdelingsvraagstuk.

Economie i is kiezen en dus politiek

Telkens worden er keuzes gemaakt. Geloof vooral niet dat die opgelegd zijn door zogenaamde economische wetmatigheden. Of een samenleving de weg plaveit voor steeds meer Ferrari’s of voorrang geeft aan sociale woningbouw, of Coca-Cola wereldwijd meer verspreid is dan zuiver water, of mobiliteit vooral aangedreven is door fossiele brandstoffen of door hernieuwbare energie, of we onze hernieuwbare energie zelf in handen nemen of ons blijven onderwerpen aan concerns, of belastingen i zorgen voor goede publieke diensten en infrastructuur en een duurzame economie i in de hand werken dan wel ongelijkheid bevorderen, of we ons enkel blindstaren op bruto productie dan wel oog hebben voor echte welvaart, welzijn en welbevinden… al die keuzeprocessen verlopen allerminst ‘neutraal’ of ‘waardevrij’.

zie ook duurzame economie i, duurzame ontwikkeling i, economische groei i

Oorsprong van deze omschrijving

Deze definitie van economie i is overgenomen uit 'Op weg naar een duurzame economie i', hoofdstuk 8 van Dirk Barrez, Transitie. Onze welvaart van morgen, 2016, p.55-57

De omschrijving verscheen voor het eerst in 1999 in ‘Economie i, draaischijf voor onze behoeften en ambities’, hoofdstuk 5 van het boek Dirk Barrez, Ik wil niet sterven aan de XX^ste eeuw. Over leven in de 20^ste eeuw, p.79-93. Dit boek is integraal te lezen op Pala.
Markant: economie i komt na het hoofdstuk ‘Kan de mens leven?’. De gehanteerde logica is duidelijk: de economie i is een middel in dienst van mens en samenleving, geen doel.

Ze sluit nauw aan bij de reeds in 1991 ontwikkelde zienswijze op economie i, in het afsluitende hoofdstuk ‘Is er een alternatief’’ van het pamflet De Val der Engelen. Waarom ontwikkelingsorganisaties falen (1991). Dat veelbesproken pamflet was aanleiding voor en is gepubliceerd in het boek Het Orkest van de Titanic. Werken aan andere Noord-Zuid Verhoudingen, 1993.

Meer lezen

Op Pala i verscheen reeds eerder een meer uitgebreide versie - zie
Op weg naar een duurzame economie | Pala i 5-7-2019

Dat eerste artikel van de reeks ‘Waar moet het naartoe’ werd aangevuld met drie artikels gebaseerd op hoofdstuk 9 van Transitie. Onze welvaart van morgen, 2016, p.58-66. Samen vormen ze de kern van een ecologische en sociale economie i.
Ecologisch duurzame schaal | Pala i 12-7-2019
Rechtvaardige aanspraken in een menselijke samenleving | Pala i 12-8-2019
Architectuur van een duurzame economie | Pala i 10-9-2019

Democratie krijgt pas echt betekenis wanneer het gelijkheidsbeginsel niet enkel politiek maar ook economisch krachtig doorbreekt en dus zowel de politieke democratie als haar economische tegenhangster sterk ontwikkeld en heel levenskrachtig zijn.

Het recht op kapitaal i en het recht om welvaart te creëren – basisrechten voor alle mensen - vormen fundamenten van die economische democratie i.

Wanneer de mens zijn of haar arbeid i inbrengt in een breder productieproces komt het erop aan die essentiële doelstelling van het democratiseren van onze economie i waar te maken. Ze krijgt uitwerking door medebeheer, zelfbeheer, coöperatieve samenwerking, gezamenlijke eigendom van productiemiddelen en andere democratische economische organisatievormen.

(gebaseerd op boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, hoofdstuk 11)

In een wereld vol noden is vanzelfsprekend veel welvaart nodig. Eigenlijk fungeert de economie i vooral als een grote draaischijf tussen onze economische mogelijkheden aan de ene kant en onze behoeften en ambities aan de andere kant. Om die behoeften en ambities te stillen is de economie i en de economische productie hard nodig.

Vandaag is die productie groter dan ooit, ze is nog nooit zo fel gestegen als in de jongste zestig jaar. Merkwaardig genoeg zijn we veel minder intens bezig (geweest) met onze behoeften en ambities. Welke behoeften eerst voldoen, en voor wie, zijn vragen waarvoor de aandacht veel minder is gegroeid dan de explosie van de economische productie zou laten vermoeden. We zijn als het ware gefixeerd op economische groei i en veel minder op waarvoor die dan wel moet dienen. En dus krijgt de welvaartsverdeling veel te weinig aandacht.

We verzuimen ook ernstig bezig te zijn met de vraag hoe aan onze behoeften voldoen, hoe produceren dus. En we leren maar slecht dat in een per definitie eindige wereld waarvan we de draagkracht nu volop overschrijden, economische groei i altijd op grenzen zal botsen. Meer en meer wordt duidelijk dat wat wij groei noemen, nu al in landen als de VS, GB of Nederland tot minder in plaats van meer welvaart leidt. Op een bepaald ogenblik wordt de groei oneconomisch.

Probleem is dat onze meetlat uiterst slecht is om echte en duurzame welvaart te meten. Volgens het bruto nationaal product i (BNP i) worden we rijker van alle kosten die een kettingbotsing meebrengt, of de vervuiling i van waterlopen, of tandbederf. Alles wat mensen of de natuur gratis presteren telt dan weer niet mee.

Het is dringend tijd om volop te zoeken naar en over te schakelen op een duurzame economie i die werkelijk welvaart voortbrengt om voor iedereen een goed leven mogelijk te maken zonder onze planeet pijn te doen of te overvragen.

de EPA’s (van het Engelse Economic Partnerschip Agreement) zijn regionale handelsakkoorden die de Europese Unie i wil sluiten met de 77 zogenaamde ACS-landen uit Afrika i, de Caraïben en de Stille Oceaan, waaronder heel veel van de armste landen. Het zijn eigenlijk vrijhandelsakkoorden. De bedoeling ervan was om op 1 januari 2008 de grenzen te openen en de douanetarieven op bijna alle Europese goederen af te schaffen.

Al ruim dertig jaar genieten deze landen van een voordelige toegang tot de Europese markt. Maar dat mag niet van de Wereldhandelsorganisatie i. En dus moet die voorkeursbehandeling verdwijnen.

Dit maakt het voor deze landen in grote mate onmogelijk hun landbouw i te beschermen en hun eigen economieën uit te bouwen. En ze verliezen daarenboven de inkomsten die de douanetarieven opleverden waardoor ze nog armer achterblijven.

Daarom komt er veel kritiek op die EPA’s, zowel in de ACS-landen als in Europa van o.a. NGO’s voor ontwikkelingsorganisaties en milieuorganisaties. Eind 2007 is duidelijk dat Europa niet van wijken wil weten. Toch raakt er slechts met één regio een echt EPA-akkoord rond, met de Cariben. De andere regio’s moeten toezien hoe Europa interimakkoorden begint te onderhandelen met de afzonderlijke landen. Twintig landen hebben zulke akkoorden intussen aanvaard, met 41 landen is er geen akkoord bereikt. In 2008 worden de onderhandelingen hervat.

lees meer over EPA’s en de interimakkoorden

het Economisch en Sociaal Comité van de Europese Unie i telt 344 leden. Dat comité geeft advies over ieder ontwerp van richtlijn, aanbeveling of actieprogramma van de Europese Unie i en dit voor om het even welk onderwerp. Bestaande nationale economische en sociale comités vormden het model voor Ecosoc.
Er zitten vertegenwoordigers in van drie groepen: de nationale werknemersorganisaties, de nationale werkgeversorganisaties en een groep diversen die vertegenwoordigers telt van o.a. de consumenten en de landbouwers.
Het zijn de lidstaten die de vertegenwoordigers voordragen maar meer en meer coördineren de Europese sociale partners de werkzaamheden van Ecosoc.

zie fair trade i

Wanneer, los van elkaar, nieuwe initiatieven ontstaan die zich vervolgens verbinden tot een netwerk en uitgroeien tot sterke praktijken, kunnen daaruit plots nieuwe systemen ontstaan met een heel eigen kracht. Dat proces heet emergentie i.

Transitiekringen hechten veel belang aan de dynamiek van emergentie i om tot grote transities te komen. Velen gaan ervan uit dat de economie i een heel complex systeem is dat enkel door zo’n emergentie i fundamenteel kan veranderen.

Lees meer in hoofdstuk 16 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen

Dit Amerikaanse energieconcern was de grootste financier van de eerste kiescampagne van president Bush junior. Wanneer Enron i frauduleus failliet gaat in 2002, verliezen de mensen die er werken niet alleen hun job en daarmee hun maatschappelijke status, ze spelen ook hun spaargeld kwijt want dat zijn Enron i aandelen, ze zien zelfs hun pensioenen in rook opgaan want ook die bestaan uit Enron i aandelen. En wanneer ze het faillissement zien aankomen, wordt het hen zelfs verboden om hun aandelen nog voor een beetje geld i te verkopen. Dat is in zeker opzicht nog erger dan slavernij, want de heer die zijn slaaf niet kon onderhouden had de plicht hem vrij te laten.

Film Enron i, The Smartest Guys in the Room - www.enronmovie.com

zie Europese Unie i

zie ook Europees model i

Democratische rechtsstaten die niet langer oorlog i voeren en met een vrije markteconomie die in grote mate sociaal gecorrigeerd is, en meer en meer ook ecologisch.

Niet alle prijzen komen volledig vrij op de markt tot stand. Wat betaald wordt voor nogal wat landbouwproducten, brandstoffen, sigaretten, geneesmiddelen, huishuur, arbeid i, doktersbezoek enzovoort is in veel landen gereglementeerd.

Te langzaam dwingen we onze economie i ook om ecologisch duurzamer te zijn.

Overheden nemen sommige diensten zelf in handen, openbaar vervoer i b.v., of laten privéspelers werken binnen een bindend publiek kader, dikwijls ook spelers zonder financieel winstoogmerk, denk aan scholen of mutualiteiten. Zo genieten we van goede en heel betaalbare gezondheidszorg en onderwijs.

Het Europees model i is deze vrij succesvolle en pragmatische middenweg tussen de bijna verdwenen planeconomie en het falende neoliberalisme. Dat laatste blijkt heel dikwijls de rechte weg naar sociale ongelijkheid, armoede i,en milieuvernietiging en verlies aan democratie.

Dit Europese model is bewonderd in de hele wereld. Vraag is of deze sociale markteconomie overeind kan blijven in een mondiaal model van volledig vrije markt waar sociale correcties niet verplicht zijn en in vele landen maar moeilijk of zelfs niet afgedwongen geraken.

En hoe haalbaar blijft het om ecologische correcties te eisen van economische sectoren die bloot staan aan felle mondiale concurrentie i? Dan spreken we niet eens over de ombouw naar een echt duurzame economie i.

In navolging van het Wereld Sociaal Forum i ontstaan al gauw ook continentale en regionale sociale fora. Het eerste Europees Sociaal Forum i dateert al van in 2002 en grijpt plaats in het Italiaanse Firenze. Later volgen Parijs in 2003, Londen in 2004 en Athene in 2006. Tienduizenden vertegenwoordigers van sociale bewegingen uit heel Europa debatteren over de strijd voor een democratisch, sociaal en solidair Europa en over de rol van Europa in de wereld. Een Europees Sociaal Forum i neemt meestal vier tot vijf dagen in beslag. De tienduizenden aanwezigen voeren het debat met elkaar over de toekomst van de beweging en gaan na of er gemeenschappelijke campagnes mogelijk zijn. Ze treffen elkaar in duizenden workshops, seminaries of in grote meetings. Op die manier ontstaan er steeds sterkere Europese netwerken rond een heleboel uiteenlopende thema’s. De sociale bewegingen blijven zeker en vast ook actief op het nationale en lokale niveau, maar nu zeventig procent van nieuwe nationale wetgeving het gevolg is van Europese richtlijnen en afspraken, moet meer dan ooit ook op Europees niveau een sociale tegenmacht worden opgebouwd. zie ook Belgisch Sociaal Forum i, Wereld Sociaal Forum i

bij het verdrag van Maastricht hoort ook een sociaal protocol. Daarin staat dat over ieder voorontwerp van Europese wet en initiatieven inzake sociaal beleid de Europese Commissie de representatieve Europese werknemers i- en werkgeversorganisaties moet consulteren. Voor de werknemers i is dat het Europees Vakverbond (EVV) en voor de werkgevers UNICE en CEEP. Als het over sectorale aangelegenheden gaat, zijn de Europese vakbondsfederaties bevoegd. Op die manier zijn de sociale partners van bij het begin betrokken bij de besluitvorming.
De Europese sociale partners kunnen ook Europese collectieve arbeidsovereenkomsten sluiten. Op hun voorstel of dat van de Europese commissie kan de Europese Commissie die Europese CAO’s algemeen bindend verklaren.
Sinds 2002 zijn de Europese sociale partners nog meer betrokken bij de strategie voor werkgelegenheid en sociale bescherming. Hun tripartiete sociale top komt minstens één maal per jaar samen. Ze tekenen er hun gemeenschappelijk werkprogramma uit.

In de jaren vijftig van vorige eeuw groeit de idee om de Europese vakbonden i te groeperen. Met de oprichting van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) is het noodzakelijk voor de vakbeweging om de gemeenschappelijke problemen te kunnen aanpakken met een representatieve organisatie. In 1972 raakt men akkoord over de oprichting van een nieuwe organisatie, het Europees Vakverbond (EVV).

Alles samen vertegenwoordigt het EVV vandaag meer dan 50 miljoen werknemers i uit 33 landen. De professionele pijlers van het EVV zijn de Vakbondsfederaties (zoals metaal, transport, openbare diensten, hout en bouw,...). Ze hebben de taak om de vakbondsacties uit hun sector te coördineren.

Binnen het EVV worden ook de Europese ondernemingsraden georganiseerd. De Europese richtlijn inzake voorlichting en raadpleging van werknemers i in transnationale bedrijven i betekent een grote stap vooruit voor het Europese syndicalisme. Ze geeft de vakbeweging immers de kans om zich in de multinationals beter te structureren, haar actievermogen te versterken en op termijn gemeenschappelijke acties op te zetten. Het EVV coördineert ook hier de vakbondsstandpunten en waakt erover dat deze richtlijn in de verschillende landen op een coherente en homogene wijze wordt omgezet in regelgeving.

Europees vakverbond

Al te dikwijls loopt het economische ver voor op het sociale. Ook al zijn we terecht fier op onze sociaal gecorrigeerde vrije markteconomie, toch is dat ook zo bij de Europese integratie. Vanaf de jaren vijftig internationaliseert de economie i volop in de West-Europese ruimte. We krijgen meer en meer grote bedrijven i die zich Europees ontplooien en het vroegere nationale kader ontgroeien. Zo raakt het nationale recht op informatie en raadpleging van werknemers i snel achterhaald. In de jaren zeventig gaan er stemmen op om de werknemers i meer zeggingschap te garanderen in Europees gestructureerde ondernemingen, om dus ook te werken aan sociale internationalisering. Het kost enorm veel tijd vooraleer er regelgeving komt. De Europese besluitvaardigheid botst op de vereiste unanimiteit omdat zeker Groot-Brittannië niet wil weten van sociale regels.

Pas op 22 september 1994 keurt de Ministerraad de Europese richtlijn 94/45/EG goed. Dat kan omdat met het verdrag van Maastricht unanimiteit geen absolute voorwaarde meer is.

De nieuwe richtlijn regelt de instelling van een Europese ondernemingsraad i of van een procedure ter informatie en raadpleging van de werknemers i. De goedkeuring betekent de start van een Europese sociale dialoog die is afgestemd op de Europees gestructureerde concerns.

In het Belgische recht is de bevoegdheid van de standaard Europese Ondernemingsraad i beperkt tot het verstrekken van informatie en tot raadpleging over wat van belang is voor het hele concern of voor minstens twee vestigingen in verschillende lidstaten. Bovenop moet het gaan om materies die te maken hebben met vestigingen in de lidstaten van de Europese Unie i.

Wat slechts voor één vestiging van belang is, wordt nu dus niet als transnationaal beschouwd. Dat is enkel zo indien er gevolgen kunnen zijn voor de hele groep.

Het Europees vakverbond zou de transnationale kwesties liefst ruimer willen definiëren bij een eventuele herziening van de richtlijn.

zie ook Europees vakverbond, internationale kaderovereenkomst i

Meer dan in andere continenten hebben de (meeste) Europese landen werk i gemaakt van hun gemeenschappelijke belangen en hun samenwerking soms verregaand uitgebouwd. Over het belang van en de uitdagingen voor hun Europese Unie i handelen volgende PALA i artikels:

Na de Brexit. Hoe kan EU presteren en ons vertrouwen verdienen?
Europa is nodig, maar dan wel een ander Europa
Wat nu Europeanen? Een nieuwe koers voor Europa
Het ziekbed van Europa. Van crash tot succes tot crisis
Hoe gebruiken we geld het best? 
Europese sociale pijler krijgt vorm 

zie hoger in dit woordenboek - Europees model

(verwijzingspagina)

Voor informatie over extremisme i kan u terecht in:

- het artikel Extremisme veronachtzamen | 6-6-2019 - gebaseerd op hoofdstuk negen uit 11 politieke dwaasheden

- het hoofdstuk ‘Nieuwe en oude bedreigingen voor vrede en democratie’ in Barrez Dirk i, Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw. Over leven in de 21ste eeuw, 1999, p.175-185 (boek is uitverkocht) of in het gratis toegankelijke E-boek pala.be/e-boek-ik-wil-niet-sterven-aan-globalisering-over-leven-de-21ste-eeuw p.153-162

- het essay Beeldenstorm. Essay 'We leven gevaarlijk' - 1 Extremisme i is terug van nooit weggeweest | 14-1-2015