Het blijft in de familie: Myanmar, Thailand en ASEAN

Terwijl de Thaise (militaire) regering de staatsgreep in Myanmar aanvankelijk afdeed als een 'binnenlandse aangelegenheid' heeft een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Thailand op 6 juni toch zijn bezorgdheid uitgesproken over het aanhoudend geweld bij de buren.

Ze riepen de junta op om de '5-punten-consensus' te volgen die was afgesproken tijdens de ASEAN-top van 24 april in Jakarta. Toen waren de leiders en vertegenwoordigers van de landen van de ASEAN-alliantie in Jakarta bijeen om een oplossing te zoeken voor de Birmese militaire machtsovername die is uitgegroeid tot een humanitaire crisis. De consensus werd overeengekomen door alle aanwezigen, inclusief de opperbevelhebber van Myanmar, Min Aung Hlaing. Het vijfpuntenplan riep op om het geweld te beëindigen, constructieve gesprekken te starten tussen 'alle betrokken partijen', hulp te sturen naar Myanmar, een speciale gezant aan te stellen om de besprekingen te vergemakkelijken, en voor de gezant om bezoeken aan het land toe te staan.

Over de beslissing van de Thaise eerste minister generaal Prayut om niet deel te nemen aan de top van 24 april is druk gespeculeerd. Van alle betrokken landen heeft Thailand aantoonbaar het grootste belang in de toekomst op korte termijn van Myanmar. Van de vijf internationale grenzen van Myanmar deelt Thailand de langste, meer dan 2400 km. Thailand is voor een groot deel van zijn elektriciteitsopwekking afhankelijk van de invoer van aardgas uit Myanmar en maakt voor de ruggengraat van zijn economie i gebruik van (al dan niet legale) 'gastarbeiders'.

De confrontatie tussen het leger van Myanmar (ook wel de Tatmadaw genoemd) en de burgerlijke oppositie, nu onder de nieuw gevormde regering van nationale eenheid (NUG), heeft er toe geleid dat vluchtelingen i de grens oversteken en onderdak zoeken in Thailand. Aanvankelijk dreef het Thaise leger ze terug (https://www.reuters.com/world/asia-pacific/thai-authorities-force-back-refugees-fleeing-myanmar-air-strikes-activist-groups-2021-03-29/ ), maar nu worden ze in tijdelijke kampen getolereerd (https://news.yahoo.com/thailand-braces-refugees-myanmar-coup-132355971.html + https://www1.cbn.com/cbnnews/2021/may/operation-blessing-thailand-reaches-out-to-myanmar-refugees ).

Maar er is nog een bijkomende belangrijke reden. De opperbevelhebber en leidende coup-maker van de Tatmadaw, Senior General Min Aung Hlaing, beschouwt zichzelf als een geadopteerde zoon van wijlen generaal Prem Tinsulanonda, de voormalige Thaise premier en president van de Privy Council. In 2012, nadat hij hoofd  van de strijdkrachten was geworden en een decennium sinds zijn eigen vader stierf, zocht generaal-generaal Min Aung Hlaing voogdij bij generaal Prem en vormde een vader-zoonrelatie. De senior generaal bezocht generaal Prem regelmatig en vloog in mei 2019 naar de begrafenisdienst van laatstgenoemde. Kort na de staatsgreep stuurde de sterke man uit Myanmar zelfs een persoonlijke brief naar generaal Prayut waarin hij om steun vroeg.

Tot dusverre heeft de Birmese militaire junta echter weinig of geen vooruitgang geboekt met de uitvoering van het vijfpuntenplan en vertoont ze geen tekenen van enige verbetering op korte termijn. De vertegenwoordiger voor Thailand zei dat de Thaise regering nauwlettend in de gaten houdt wat er in Myanmar gebeurt en zeer bezorgd is over de gewelddadige confrontaties in het hele land. Hij benadrukte de noodzaak om alle politieke gevangenen vrij te laten en onmiddellijk tastbare stappen te ondernemen om de vijfpuntenconsensus te vervullen. Nu worden meer dan 4.500 dissidenten vastgehouden en zijn er tenminste 847 doden geregistreerd. Dagelijks vinden in het hele land demonstraties tegen de staatsgreep van 1 februari plaats, en het verzet is van langsom meer gewelddadig en grootschaliger geworden.

Naar aanleiding van bezoeken aan Jakarta in Indonesië en Phnom Penh in Cambodja begin juni sprak de nieuwe VS-onderminister van Buitenlandse Zaken, Wendy Sherman, in Bangkok met de pers. Washington blijft vertrouwen houden in het vijfpuntenplan van ASEAN. Sherman erkende frustratie over het gebrek aan vooruitgang en zei: "We zouden allemaal willen dat de resultaten gisteren zouden plaatsvinden". Maar, "we begrijpen ook dat diplomatie soms tijd nodig heeft om ervoor te zorgen dat alle eenden in de rij staan [zodat] we vooruit kunnen en succes kunnen behalen", aldus Sherman ( https://www.scmp.com/week-asia/politics/article/3135794/us-confident-aseans-plan-post-coup-myanmar-others-not-so-much?utm_medium=email&utm_source=mailchimp&utm_campaign=enlz-scmp_international&utm_content=20210603&tpcc=enlz-scmp_international&MCUID=77b1a4a961&MCCampaignID=a144fc6434&MCAccountID=3775521f5f542047246d9c827&tc=43 )

Kritische ASEAN volksvertegenwoordigers

De ASEAN  Parliamentarians for Human Rights (APHR) waren veel kritischer. "Meer dan een maand na de bijeenkomst van de ASEAN-leiders over Myanmar is het leger gewoon doorgegaan met zijn brute optreden tegen de mensen", zei Charles Santiago, een Maleisisch parlementslid en voorzitter van APHR. “Hoeveel onschuldige levens moeten er nog verloren gaan voordat de ASEAN besluit verder te gaan dan woorden en daadwerkelijk bindende maatregelen in te voeren en consequenties voor de brutaliteit van het leger vast te stellen?”

Dit bezoek moet ook de gelegenheid zijn voor ASEAN om staatsadviseur Daw Aung San Suu Kyi en president U Win Myint te ontmoeten, die sinds de militaire coup op 1 februari in hechtenis zitten, zei APHR. ASEAN moet de Nationale Eenheidsregering (NUG) nog formeel erkennen, de parallelle oppositieregering gevormd door anti-juntafiguren, van wie sommigen in ballingschap overzee zijn. De Tatmadaw heeft de NUG geclassificeerd als een "terroristische groep".

"Als ASEAN alleen het leger ontmoet, riskeert ze opnieuw in te spelen op de public relations-oefening van de junta en hen legitimiteit te verlenen, terwijl ze alleen maar afkeuring verdienen", voegde Santiago eraan toe. Om een echte en inclusieve dialoog met alle partijen te hebben, moet de ASEAN-delegatie ook een ontmoeting hebben met vertegenwoordigers van de Civil Disobedience Movement (CDM) en de etnische gewapende organisaties (EAO's), die zich aan het verenigen zijn in een People's Defence Force.

“De delegatie moet Min Aung Hlaing duidelijk maken dat een constructieve dialoog niet mogelijk is zolang politieke gevangenen achter de tralies blijven. Ze moet eisen dat ze worden gezien en aandringen op hun vrijlating. Anders is deze reis naar Myanmar misschien helemaal waardeloos', zei Kasit Piromya, een voormalig parlementslid van Thailand en bestuurslid van APHR.

Terwijl het leger van Myanmar zijn aanvallen en luchtaanvallen voortzet, dringt APHR er ook bij de ASEAN-lidstaten op aan om te helpen voorzien in de onmiddellijke behoeften van ontheemden in het land en alle personen die asiel zoeken te beschermen.

De Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR) schat dat sinds 1 februari 61.000 mensen in eigen land zijn ontheemd en dat meer dan 12.000 vluchtelingen Myanmar zijn ontvlucht.

“Het leger begaat niet alleen ernstige mensenrechtenschendingen, maar veroorzaakt ook een humanitaire en vluchtelingencrisis. ASEAN moet er bij het leger op aandringen om alle humanitaire organisaties en agentschappen in Myanmar en over de grenzen onmiddellijke, onbelemmerde en ongehinderde toegang te verlenen tot alle mensen in nood”, zei Piromya (https://aseanmp.org/2021/06/02/ahead-of-expected-visit-asean-must-hold-myanmar-military-accountable/ ).

‘Verraste’ juntaleider

Juntaleider Min Aung Hlaing zei midden mei in een interview bij Phoenix TV in Hong Kong verrast te zijn dat zoveel mensen bezwaar maakten tegen zijn staatsgreep. Hij verklaarde dat de tijd nog niet rijp was om ASEAN's vijfpuntenplan uit te voeren. Ook bleef hij ontkennen dat  de leiders en de Nationale Liga voor Democratie (NLD) die hij omverwierp met zijn staatsgreep tijdens de verkiezingen van november 2020 tenminste 80 procent van de parlementszetels hadden gewonnen ( https://www.bbc.com/news/world-asia-57212534 ).

Op 4 en 5 juni ontmoetten twee ASEAN-vertegenwoordigers juntaleider Min Aung Hlaing in Naypyitaw, de nationale hoofdstad, maar opnieuw werden geen concrete resultaten bereikt (https://asean.org/working-visit-chairman-asean-foreign-ministers-meeting-secretary-general-asean-republic-union-myanmar/ + https://www.reuters.com/world/asia-pacific/exclusive-amid-divisions-asean-leaders-plan-myanmar-visit-this-week-2021-06-01/ ). Critici beweren dat de verzoeken van ASEAN te zwak en tandeloos zijn. “We hebben weinig vertrouwen in de inspanningen van ASEAN. Al onze hoop is vervlogen', zei Moe Zaw Oo, een plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken in de oppositie regering NUG die de junta 'terroristisch' heeft verklaard.

"Ik denk niet dat ASEAN landen een solide plan hebben voor hun geloofwaardigheid", zei hij.

Moe Zaw Oo sprak in een gestreamde persconferentie die in heel Myanmar werd verstoord door internetstoringen. Twee bronnen die op de hoogte waren van de storing, en om veiligheidsredenen weigerden geïdentificeerd te worden, vertelden aan Reuters dat de autoriteiten opdracht hadden gegeven tot de blackout ( https://www.aljazeera.com/opinions/2021/6/4/on-myanmar-aseans-empty-diplomatic-rhetoric-is-costing-lives ).

De juntaleider Min Aung Hlaing meldde op het door het leger gerunde Myawaddy TV dat de besprekingen gingen over de samenwerking van Myanmar op het gebied van humanitaire kwesties, het houden van verkiezingen zodra het land stabiel is, en zijn interpretatie van de onregelmatigheden bij de verkiezingen van vorig jaar die leidden tot de militaire interventie.

Zonder details te verstrekken zei hij dat de junta nieuwe verkiezingen zou houden wanneer "de situatie weer normaal is" ( https://theoneworldnews.com/asia/myanmar-junta-opponents-say-no-faith-in-asean-as-envoys-visit/ ).

Protest tegen ASEAN

Demonstranten in Mandalay gingen de straat op om het "nutteloze" tienkoppige regionale blok te veroordelen en de ASEAN-vlag te verbranden. "Toen we jong waren, werd ons verteld dat ASEAN een organisatie was die bedoeld was om eerlijk samen te werken tussen landen, maar nu beseffen we dat ASEAN de democratie i in de regio aan het vernietigen is", zei een studentenleider. Hij zei dat studenten in Mandalay zullen blijven vechten voor nationale vrijheid "zonder enige hulp van ASEAN of de VN te verwachten" ( https://asia.nikkei.com/Spotlight/Myanmar-Coup/Myanmar-coup-latest-Thailand-concerned-by-violence-inertia ).

Wat doet Thailand?

Alle ogen zijn nu gericht op Thailand. Sommigen wijzen erop dat de huidige 'heersende klasse' van Thailand zelf via een soortgelijke militaire coup 7 jaar geleden aan de macht i is gekomen, zij het met minder geweld, bloedvergieten of humanitaire crisis. De Tatmadaw kan dus nog heel wat leren van de Thaise grote broer. Op de vraag waarom Thailand niet meer voor  Myanmar doet, zei de regeringswoordvoerder dat de Thaise traditionele diplomatie stil en discreet is, en dat veel acties achter de schermen gebeuren, een strategie die volgens hem effectiever is. Hij herhaalde een oproep om zo snel mogelijk een einde te maken aan het geweld, de vrijlating van alle gevangenen en de "concrete implementatie van de vijfpuntenconsensus" ( https://www.bangkokpost.com/thailand/general/2127687/govt-concerned-about-myanmar-violence )

Jan Servaes

De auteur was UNESCO i-Chair in Communication for Sustainable Social Change aan de University of Massachusetts, Amherst. Hij doceerde ‘internationale communicatie’ en ‘communicatie voor sociale verandering’ in Australië, België, China i, Hong Kong, de V.S., Nederland en Thailand, naast verschillende korte projecten aan ca. 120 universiteiten in 55 landen. Jan Servaes is hoofdredacteur van het Springer ”Handbook of Communication for Development and Social Change’' (2020).

Uw doordachte reacties zijn welkom op het emailadres infoATpala.be

Overname van dit artikel toegelaten voor niet-commerciële en niet-gesubsidieerde organisaties met vermelding van auteur en bron, met weblink. Wij vernemen het graag | Commerciële en/of gesubsidieerde organisaties nemen voor publicatie contact op met info@pala.be

Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala misschien op uw steun rekenen: uw gift is welkom
op rekeningnummer BE66 5230 4091 1443 van Pala vzw – Leuven.
Of we verwelkomen u graag als vaste steungever - klik hier

Een goed artikel? Interessant nieuws? Neem een gratis abonnement op de Pala nieuwsbrief (maximaal 2 maal per maand), dan hoeft u geen enkel artikel te missen. Gebruik daarvoor het inschrijvingsformulier – klik hier