Globalisering

De manipulatie door Monsanto om Roundup wetenschappelijk ‘veilig’ te maken is de zoveelste waarschuwing. Wereldwijd zitten landbouw en voedselvoorziening in de agro-industriële greep van grote concerns. Het resultaat is desastreus. Wat nu?

Het Greenpeace rapport over de milieukost van smartphones kreeg terecht veel aandacht. Veel minder aandacht is er voor de archislechte arbeidsvoorwaarden bij de grootste producent Samsung.

We kennen al lang de voordelen van kennis delen, denk aan boeken en bibliotheken. Maar blijft dat lukken nu vooral Google, Facebook, Uber, Airbnb … niet ophouden hun elektronische prikkeldraad te plaatsen in wat eigenlijk de publieke ruimte van internet is?

De hoogtijdagen van de multinationals, ooit de drijvende kracht achter globalisering, liggen al enkele jaren achter ons. The Economist wijst de wereld op dit niet zo bekend fenomeen.

Er schuilt veel ironie in de reacties op de America First politiek van Trump. Plots horen we vrijwel alleen uitgesproken positieve stemmen over globalisering en vrijhandel… alsof er niet al minstens 20 jaar stemmen zijn die waarschuwen voor de negatieve kanten ervan.

Volgens sommigen gaan we er alleen maar op vooruit, anderen zien de ineenstorting nabij. Verwarrend is dat. Op zoek naar een wereld waarin nog meer mensen beter kunnen leven is meer nuance nodig, en vooral inzicht in wat juist de wereld humaner en duurzamer maakt.

Er is een groeiende ongerustheid over manipulatie via het internet. De allergrootste aandacht zou  moeten gaan naar Google dat vrijwel synoniem staat voor ‘zoeken’ maar toestaat dat de resultaten blootstaan aan de grofste manipulatie.

Een nieuw wereldwijd akkoord tussen management en vakbond met onder andere een mondiale ondernemingsraad maakt ENI tot een voorloper in de energiesector.

Eigenlijk hoort het economische akkoord dat de Europese Unie en Canada willen sluiten op één pagina te kunnen. En vooral, het mag niet ondersteboven worden geschreven: samenleving en milieu staan voorop, binnen hun grenzen functioneert de economie.

Komen er een pak nieuwe industriële jobs aan? Dat beeld strookt niet met de huidige economie die, zoals bij Ford Genk of Caterpillar, vele van die jobs ten dode opschrijft. Maar… klopt dat wel? Of zijn we toe aan herindustrialiseren, weliswaar in een heel andere 'kringloop' economie?

Er was een tijd dat schulden en crises van het Zuiden de geldmarkten zware koortsaanvallen bezorgden. Al enige jaren moeten Europeanen wennen aan geldcrises in de eigen regio. Intussen gaat nog heel weinig aandacht naar de schuldenlast van vele ontwikkelingslanden. Dat is niet terecht.

Knorr, Lipton, Becel, Zwan, Ben & Jerry’s, allemaal merken van Unilever. Sinds 2010 mikt dat mondiale voedingsconcern op duurzaamheid met het Unilever Sustainable Living Plan. Het rapporteert forse vooruitgang. Toch zijn de doelen ecologisch onvoldoende ambitieus, en is onduidelijk hoe de zwaksten in de productieketen hun rechtmatige deel zullen krijgen.

Af en toe, zoals met de instorting van de Rana Plaza textielfabriek of de sluiting van Ford Genk, worden we brutaal herinnerd aan de globalisering van onze economie. Maar hoeveel mensen werken in wereldwijde productieketens? En gaan hun inkomens erop vooruit?

De consensus in de Verenigde Staten dat vrijhandel altijd goed zou zijn, is doorbroken in de campagne voor de presidentsverkiezingen. Voert de VS straks een meer protectionistische koers?

Er is ernstige kritiek op de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Anderzijds, die doelen zijn al veel beter dan de millenniumdoelen, een mondiaal bestuur is broodnodig om wereldproblemen aan te pakken en de Economische en Sociale Raad van de VN zou daarin een eersterangsrol moeten spelen.

De Europese Unie en de Verenigde Staten onderhandelen sinds juli 2013 over een Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag. In het Engels is dat het Transatlantic Trade and Investment Partnership, vandaar de stilaan bekende afkorting TTIP.

Als ze in tijden van dolgedraaide globalisering een meer ecologische, sociale en democratische wereld ambiëren, moeten sociale bewegingen veel meer internationaliseren. Alleen in een nationale of lokale context werken, volstaat al lang niet meer.

Na deel 1 en deel 2 kon u even laten bezinken hoe hard samenleving, milieu en democratie onder vuur liggen. Mogen we hopen dat we nog deze eeuw kunnen schrijven: we leefden gevaarlijk?

Outsourcing groeit sterk in de mondiale economie van de 21ste eeuw. In 2000 was deze activiteit 45 miljard dollar waard, in 2012 maar liefst 99 miljard. Al die tijd steeg ook de twijfel over het nut ervan.

Vandaag heeft ons eten de geur van petroleum. We hebben veel aandolie en aardgas nodig om eten op ons bord te krijgen. Met een landbouw en voedselvoorziening die afhankelijk is van een eindige energiebron die slechts uit een beperkt aantal landen aangevoerd wordt, zijn we kwetsbaar. Is het mogelijk om de wereld van voedsel te voorzien met minder fossiele brandstoffen en zo ook de broeikasgasuitstoot te beperken?

Vergeet dat echte democratie mogelijk is als we geen greep hebben op ons economische bestaan. Een reuzengrote bedreiging voor deze economische democratie, en dus voor onze democratie, blijft de vrijwel ongecontroleerde en ongecontesteerde macht van multinationals. Een kleine reis door tijd en ruimte.