PALA Woordenboek

gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.

www.pala.be  Website PALA.be

Dit zijn de PALA nieuwjaarsbrieven waarvan de eerste aanzet verscheen in januari 2020, telkens met de bijbehorende link.

2023. Aarde, mensen en hun rechten | Nieuwjaarsbrief 2024

De mensen in 2022. Weinig klaar kijkende soort | Nieuwjaarsbrief 2023

2021 zwaar voor democratie, samenleving en milieu. Zet toch duurzaamheidsbril op | Nieuwjaarsbrief 2022

Snel leren van anderen zou mooi zijn. Is zelfs gewenst | Nieuwjaarsbrief 2021

Best voorbij de bosbranden kijken in de aanstormende jaren twintig | 16-01-2020

Wie iets uitvindt, kan daar een patent of octrooi voor krijgen, meestal voor zowat twintig jaar. In die periode heeft alleen de uitvinder het recht om de vruchten te plukken van die uitvinding, als een vergoeding voor de geleverde inspanningen.
Dat lijkt fair maar die periode is zo lang dat er dikwijls superwinsten kunnen worden gemaakt, vele malen meer dan de investeringskost. Farmaceutische bedrijven en ook heel wat softwarebedrijven behoren niet toevallig tot de meest winstgevende.
Die winsthonger kan vele mensenlevens kosten, denk bijvoorbeeld aan de weigering van bedrijven om de prijzen voor hun aidsmedicijnen in vele ontwikkelingslanden te laten zakken.
De gecreëerde monopolies riskeren ook vernieuwingen in de samenleving te blokkeren. Zeker in het geval van computerprogramma’s vormen zogenaamde sotwarepatenten een rem op innovatie en zijn deze nadelen veel duidelijker dan de voordelen. Vandaar de opkomst van de beweging voor opensource software.
Daarmee belanden we bij nog een andere kritiek: er kan gewoonweg veel te veel gepatenteerd worden. Nu zijn zelfs patenten mogelijk op het leven zelf, op stukjes plant, dier of mens. Biotechnologische en farmaceutische bedrijven hebben de jacht geopend op genen of stukken van genen waarvan ze denken dat ze die nuttig kunnen gebruiken, en waarmee ze dus geld hopen te verdienen. Bekend is het verhaal van Myriad Genetics dat in 2001 het octrooi verwerft op een borstkankergen. Volgens het bedrijf mogen de borstkankertests alleen nog in de VS worden gevoerd… en dan moeten vrouwen tien keer meer betalen. Zo bedreigen stijgende kosten onze gezondheidszorg en de solidariteit waarop zij steunt; ze halen het principe onderuit dat iedereen recht heeft op de beste gezondheidszorg.
Vandaar de fundamentele vraag: kan de genetische rijkdom van planten, dieren en menselijk leven wel geprivatiseerd worden – want daar draait het om bij dit soort patenten - of is dit alles gemeenschappelijk eigendom van de mensheid? Tot waar reikt het privé belang, en waar begint het algemeen belang? Die discussie is hard nodig.

zie ook biopiraterij, privatisering,TRIPS

Na de uitleg vindt u overzicht met links
naar artikels over planetaire grenzen

Respecteren we de draagkracht van ons belangrijkste systeem Aarde? De jongste jaren luidt de vraag steeds meer: blijven we binnen de planetaire grenzen? Dat concept introduceerden Johan Rockström en zevenentwintig andere gerenommeerde wetenschappers in 2009. (1)

Blijven we met andere woorden binnen wat de planeet aankan zodat de mensheid zich veilig mag voelen en gerust mag zijn in haar voortbestaan?

Waar staan we met de klimaatverandering? Hoe vergaat het dieren en planten? Verzuren onze oceanen? Zetten we niet te veel grond om in akkerland? Brengen we de waterkringloop niet in de knoei? Iedereen zal snel begrijpen dat het naderen of doorbreken van de ene grens, zoals klimaatverandering, gevolgen meebrengt voor de toestand met betrekking tot andere planetaire grenzen, zoals biodiversiteit, verzuring van de oceanen of de waterkringloop. De wisselwerkingen zijn talrijk en impactrijk.

Natuurlijk is het altijd mogelijk een discussie te voeren over waar die grenzen exact liggen. Ze bieden geen absolute zekerheid of de situatie aan de ene kant van de grens veilig is en aan de andere kant onveilig. De wetenschappelijke wereld is het er wel over eens dat die grenzen bestaan. En wetenschappers gebruiken de meest recente en relevante kennis om ze zo goed mogelijk te bepalen.

Pala artikelreeks biedt satellietvlucht langs planetaire grenzen

Wie de planetaire grenzen snel wil verkennen, kan terecht in een artikelreeks van Pala die een heuse satellietvlucht biedt over de grootste milieu-obstakels:

Planetaire grenzen en politiek: moeilijk, moeilijker, moeilijkst - PLANETAIRE  GRENZEN - INLEIDING

Staat ons ruimteschip Aarde in brand? Klimaatverandering - PLANETAIRE  GRENZEN 1

Hoe behouden we dieren en planten? Biodiversiteit - PLANETAIRE GRENZEN 2

Geknoei met biochemische kringlopen - PLANETAIRE GRENZEN 3

Verzuurde oceanen - PLANETAIRE GRENZEN 4

Moet er nog aarde zijn? Grondgebruik - PLANETAIRE GRENZEN 5

Zoet water - PLANETAIRE GRENZEN 6

Nog planetaire grenzen: ozon, chemische verontreiniging, aerosols - PLANETAIRE GRENZEN 7

Massavernietigingswapens - PLANETAIRE GRENZEN 8

Lees ook het vervolgartikel op 7 Explosie chemicaliën en andere ‘nieuwe entiteiten’: nog een planetaire grens overschreden | 22 januari 2022

zie ook Aarde, Aardegebruiksrecht

(1) Rockström, J., W. Steffen, K. Noone, Å. Persson, F. S. Chapin, III, E. Lambin, T. M. Lenton, M. Scheffer, C. Folke, H. Schellnhuber, B. Nykvist, C. A. De Wit, T. Hughes, S. van der Leeuw, H. Rodhe, S. Sörlin, P. K. Snyder, R. Costanza, U. Svedin, M. Falkenmark, L. Karlberg, R. W. Corell, V. J. Fabry, J. Hansen, B. Walker, D. Liverman, K. Richardson, P. Crutzen, & J. Foley, 2009, Planetary boundaries: Exploring the safe operating space for humanity. Ecology and Society, 14(2), 32.

Vanop Pala.be kan u artikels makkelijk verder verspreiden via sociale media en mail. U vindt de buttons onder elk artikel.

Toch blijft de Pala website voor bezoekers even privacyvriendelijk als tevoren.

In tegenstelling tot de meeste mediasites en vele websites geeft Pala.be geen gegevens door over bezoekers aan een troep op uw gegevens jagende internetconcerns.

Eigenlijk hoort dit de norm op internet te zijn.

Vormt samen met liberalisering en deregulering het trio-tje dogma’s van het neoliberalisme. Heel weinig mensen kanten zich tegen privé-bezit. Het eigendomsrecht behoort gelukkig tot onze universele mensenrechten.
De belangrijke vraag is echter tot waar privé-bezit zich allemaal kan uitstrekken.
Is het normaal dat mensen zich héél alleen eigenaar kunnen noemen van een oppervlakte grond ter grootte van een halve provincie wanneer miljoenen landlozen hun recht op grond en dus op inkomen en overleven door de neus geboord zien?
Aanvaarden we dat collectieve voorzieningen zoals watervoorziening of publiek transport of de informatiesnelweg geprivatiseerd worden?
Zijn we het ermee eens dat we geen publieke banken meer nodig hebben?
Is het te verantwoorden dat het algemeen belang inzake bv. gezondheidszorg ondermijnd kan geraken omdat een privé-bedrijf eigenaar kan zijn van een kanker- of ander gen?
Want dat is nieuw in deze tijden van neoliberale globalisering, dat er blijkbaar nooit genoeg geprivatiseerd kan worden, dat steeds meer goederen en diensten in privé handen terechtkomen, tot water toe, tot zelfs de privé eigendom van stukjes plant, dier of menselijk leven.

zie ook biopiraterij, deregulering, liberalisering, neoliberalisme, patent, TRIPS

Voor meer Pala lectuur zie
overzicht met weblinks onderaan

Wanneer overheden en burgers samen de netwerken - voor energie, water, internet enzovoort - en andere publieke diensten gaan besturen, creëren we het momentum om onze democratie diepgaand te vernieuwen en de kloof tussen politici en burgers te dichten. Dat is een kans om niet te missen.

Vandaag rijpt meer en meer het besef dat distributienetwerken en vele overheidsbedrijven commons of publiek goed vormen. Zij horen in handen te zijn van de samenleving, zowel van (lokale) overheden alsook rechtstreeks van burgers die zich verenigen in hun coöperaties.

Deze publiekciviele samenwerking biedt het beste antwoord om weinig transparante overheidsstructuren (bv. intercommunales) en overheidsbedrijven (bv. spoorwegen) om te vormen tot nieuwe transparante publieke bedrijven die politici en burgers samen beheren. Dat politici daar zetelen is vanuit democratisch oogpunt een goede zaak, maar zij kunnen het niet alleen. In de 21ste eeuw is het pakken intelligenter om de burgers veel nauwer te laten participeren en hen voluit te betrekken bij het bestuur ervan. Zo versterken representatieve en participatieve democratie elkaar.

Dit is pas nieuwe democratie, als burgers en besturen samen het publiek goed beheren. Als burgers worden betrokken én met hun geld én met hun expertise én met effectieve zeggenschap.

Zie ook publiekscoöperatie en commons

Meer Pala lectuur en weblinks

Publiekscoöperaties voor Proximus, Belfius en VRT de betere oplossing (22/1/14)
Dit is het oorspronkelijke voorstel voor publiekscoöperaties als concrete vennootschapsvorm voor publiekciviele samenwerking, zoals verwoordt in het boek Coöperaties. Hoe heroveren we de economie? (janurari 2014)

Gidsland voor publiekciviele samenwerking? Beheren overheden én burgers hun energienetwerken? (5/10/17)

Waar blijft de echte burgerparticipatie? Waar blijft de politieke moed? (19/10/17)

Intercommunales. Politici kunnen het niet alleen, haal burgers erbij (17/2/17)

EANDIS en de onzichtbare olifant (4/10/16)

Samenleving die zich respecteert, zorgt zelf voor haar infrastructuur (6/9/16)

Wie het conservatisme inwisselt voor enige inventiviteit, ontdekt dat coöperaties vandaag de betere oplossing kunnen bieden voor overheidsbedrijven zoals Belfius, bpost, Telenet, Proximus, VRT, FLuvius (het vroegere Eandis en Infrax).

Hoe dan wel? Geef overheidsbedrijven het statuut van coöperatie met exact altijd evenveel vennoten als er Belgen zijn… plus de overheidsvennoten, in dit geval minstens de Belgische staat.

Zo creëren we de mengvorm van de publiekscoöperatie, een beloftevolle formule om maatschappelijk te ondernemen. Dan blijft deze publiekscoöperatie voor de helft in handen van één of meer overheden, en tegelijkertijd zijn alle burgers onvervreemdbaar eigenaar van de andere helft. Zij kunnen hun aandeel niet verkopen. Zo wordt het onmogelijk voor politici om dit nieuwe gemeengoed te verkopen aan privébelangen. De overheid deelt het eigendomsrecht immers met ruim 11 miljoen burgers en kan hen daarvan niet beroven.

Overheid en burgers moeten dus hun publiekscoöperaties samen beheren. Ze leveren daarom elk evenveel bestuurders. Deze twee soorten vennoten delen ook de eventuele winst van hun gezamenlijke bedrijf. De helft van de dividenden gaat dan naar de overheid, de andere helft is voor alle Belgische burgers die, hun gelijkheid indachtig, allemaal evenveel ontvangen.

Dit is het oorspronkelijke voorstel voor publiekscoöperaties, zoals verwoordt in het boek Coöperaties. Hoe heroveren we de economie? (janurari 2014) en in de bijdrage Publiekscoöperaties voor Proximus, Belfius en VRT de betere oplossing (22/1/14).

Zo geven we concrete vorm en inhoud aan echte publiekciviele samenwerking.

Zie ook publiekciviele samenwerking en commons

zie publiekscoöperatie