Recente inhoud op Pala

De recente uitbarstingen van geweld tegen buitenlanders in Zuid-Afrika heeft de aandacht getrokken op de grote breuklijnen die bestaan in de Zuid-Afrikaanse postapartheidssamenleving. Vooral de extreme armoede waarin vele miljoenen dagelijks moeten overleven in de townships rond de grote steden is schrijnend. De fors gestegen prijzen voor basisvoedsel deden de ketel ontploffen. De analyses van de oorzaken van het xenofoob geweld lopen evenwel sterk uiteen.

Zowel vakbonden als werkgeversorganisaties zijn het erover eens dat de buitenlandse arbeidskrachten een essentiële rol spelen in de Zuid-Afrikaanse economie. Indien het geweld zou aanhouden en zou leiden tot een massale uittocht van de buitenlanders kan dat de economische sleutelsectoren diepgaand ontwrichten.

Over de zin en onzin van ontwikkelingssamenwerking voor de échte ontwikkeling van de armste landen, vooral dan in Afrika, zijn al talloze rapporten volgeschreven. Meestal beperken die zich tot ontwikkelingshulp in de strikte zin: financiële transfers van Noord naar Zuid. Op 26 en 27 mei buigt de EU-ministerraad voor Algemene Zaken en Buitenlandse Betrekkingen (GAERC) zich in Brussel over de vraag hoe de Europese ontwikkelingsinspanningen effectiever kunnen bijdragen tot het bereiken van de VN-Millenniumdoelstellingen in de armste landen. Volgens Concord, de koepel van Europese NGO's, is er reden tot grote ongerustheid. Ondanks herhaalde beloften om de officiële hulp op te voeren, daalde die van de EU-landen van 0,41 procent van het BNP in 2006 tot 0,38 procent in 2007.

Dan mag de algemene alfabetiseringsgraad in ons continent met 96 procent hoog zijn, het probleem is niet weg. Zo kunnen 9 miljoen volwassenen in Centraal- en Oost-Europa lezen noch schrijven. Denk niet dat enkel minderheden zijn getroffen. Heel veel doorsnee mensen beheersen onvoldoende de vereiste basisvaardigheden. We mogen niet vergeten dat het om meer draait dan enkel het lezen van tekst. Het gaat er evengoed om informatie te kunnen gebruiken op meer dan één wijze, ook grafisch of op de computer of rekenkundig.

De gevolgen kunnen zwaar zijn. De werkloosheidsgraad in Duitsland en Slovenië is dubbel zo hoog bij wie slecht scoort op deze vaardigheden dan bij wie gemiddeld of goed scoort.

Sinds de fel gecontesteerde verkiezingen van 29 maart zinkt Zimbabwe elke dag een beetje verder weg in het moeras. In de laatste aflevering van de machtsstrijd van president Robert Mugabe tegen de oppositie moeten nu ook de vakbonden het ontgelden. Vorige week werden voorzitter Lovemore Matombo en algemeen-secretaris Wellington Chibebe van het Zimbabwe Congress of Trade Unions (ZCTU) gearresteerd en opgesloten in de centrale gevangenis van Harare. Daarbij is de politie bijzonder hardhandig te werk gegaan. Er wordt gevreesd dat beide mannen in de gevangenis zullen worden gemarteld. ZCTU is de belangrijkste onafhankelijke vakcentrale van het land. Hun misdaad?

In Mao's China was in principe iedereen gelijk. In feite waren de partijbazen met hun privileges beter af, en hadden ook de stedelingen het beter. In het China van Deng Xiaoping begon de kloof tussen arm en rijk, boeren en stedelingen, minderheden en Han-Chinezen snel te groeien. In het China van Jiang Zemin keerde de oude klassenmaatschappij helemaal terug, met tussen de rijken en de armen een vanuit het niets opgekomen middenklasse. In het huidige China is de kans op een sociale explosie zo groot geworden dat de communistische partij Confucius' ideaal over de harmonieuze samenleving heeft omhelsd. De erkenning van het gebrek aan harmonie had niet duidelijker kunnen zijn.

In het kader van Amsterdam Wereldboekenstad organiseert het Nederlandse Tropenmuseum op 15 mei een lezingenmiddag met debat over ‘visies op de ontwikkeling van Afrika'. Auteur, dichter en bezieler van de Afrikaanse romanreeks ‘In de Knipscheer', Jan Kees van de Werk, presenteert er zijn kijk op Afrikaanse vraagstukken en oplossingen. Van de Werk geeft in zijn nieuwste boek Sahara, stad en savanne zijn persoonlijke indrukken weer tijdens een maandenlange reis door zijn geliefde West-Afrikaanse landen Mali en Niger. Landen van dichters en koraspelers, nomaden, grote afstanden, droogte, slechte en stoffige wegen, en conflicten met de Toeareg-bevolking. Vraagstukken over de zin en onzin van ontwikkelingshulp gaat hij daarbij beslist niet uit de weg.

Over de hele wereld trekken mensen naar de rijke gebieden: Mexicanen en Salvadoranen naar de Verenigde Staten, Argentijnen naar Italië en Spanje, Egyptenaren en Pakistani naar het Midden-Oosten, Zuidoost-Aziaten naar Zuid-Korea en Japan. Wereldwijd is de allergrootste migratie die van platteland naar stad, meestal binnenin landen.

Europa was lange tijd een emigratiecontinent, zelfs tot na de Tweede Wereldoorlog. Vooral na 1965 vestigen miljoenen buitenlanders zich in West-Europa. Ze komen uit het Middellandse Zeegebied, vanaf de jaren tachtig ook uit het verdere Azië en Afrika, en na de val van het IJzeren Gordijn komen ook Oost-Europeanen en inwoners van de voormalige Sovjetunie. We wonen nu in een immigratiecontinent, maar willen het nog niet echt erkennen.

Regionale integratie en vrijhandel, het kan een succesvolle route zijn naar meer welvaart en welzijn. Kijk maar naar de Europese Unie of naar de Oost-Aziatische landen en hun Asean.

Maar hoe zou het met Mexico zijn dat zich vijftien jaar geleden liet verleiden of overtuigen om met de Verenigde Staten en Canada het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag (NAFTA) te sluiten? Want de toekomst beloofde alleen maar rozig te zijn: goedkoper voedsel voor de consumenten, meer efficiënte bedrijven en dalende migratie omdat de levensstandaard in Mexico zou toegroeien naar die van de noordelijke partners.

Van alle lidstaten van de Europese Unie is het kleine Cyprus misschien wel het meest bizarre land. Al sinds 1974 leven de twee grote gemeenschappen van het eiland, de Griekse in het zuidelijke deel en de Turkse in het noordelijke deel, gescheiden door de Green Line die wordt bewaakt door VN-blauwhelmen. Velen hadden gehoopt dat met de toetreding tot de EU in 2004 ook de ‘kwestie-Cyprus' eindelijk zou opgelost geraken. Maar een ruime meerderheid van Grieks-Cyprioten verwierp in het referendum van 24 april 2004 het plan van voormalig VN baas Kofi Annan dat voorzag in een federale staatsstructuur voor het hele eiland. Ondanks het feit dat de Turkse gemeenschap massaal vóór stemde, kon van het verdeelde Cyprus alleen het Griekse deel effectief toetreden tot de EU.

De wedloop om Afrika's natuurlijke rijkdommen beperkt zich niet tot de ondergrond. Ook op het vlak van waterkracht biedt het continent enorme mogelijkheden en met de extra stimulans om de CO2-uitstoot terug te dringen, worden grootschalige stuwdamprojecten opnieuw een aantrekkelijk perspectief voor de niet aflatende energiehonger van industriële groepen. Neem nu Inga op de Congostroom in het westen van de Democratische Republiek Congo. De bouw van de stuwdammen Inga I en II stond tijdens de Mobutujaren haast symbool voor ‘witte olifanten': grootschalige infrastructuurprojecten waarvan de bevolking allerminst de vruchten plukte, maar die wel bijdroegen tot de groei van de staatsschuld en de corruptie.

Het begint al 's morgens. Je bent goed op tijd om nog een koffie te kunnen drinken of iets te eten. Maar de fabrieksbazen, meestal Koreanen, manipuleren hun uurwerken om je vroeger dan zeven uur te laten beginnen. In sommige fabrieken is het de hele dag lang verboden te drinken, dan hoeft wc-bezoek geen tijd te kosten. En vaak ben je verplicht om na vier uur in de namiddag nog overuren te presteren, onbetaald. Men sluit zelfs de deuren tot de geplande productie is gehaald. Dat is het ergst, men voelt zich een gevangene, een slaaf. Want je weet niet hoe lang je zal moeten doorwerken, soms is het tot halfacht, soms zelfs tot halfelf 's avonds.'

Nog tot 26 april loopt de 13de editie van het Afrika Filmfestival in Leuven en andere gemeenten van Vlaams-Brabant. Naast het grote aanbod aan speelfilms gemaakt door Afrikaanse regisseurs en documentaires over Afrika en de Afrikaanse diaspora, biedt het festival zijn expertise ook aan in de vorm van wetenschappelijke publicaties.

Vorig jaar verscheen i.s.m. Africalia het boek ‘Images & Démocratie' over de film en audiovisuele sector in Congo. Dit jaar wordt het filmverleden en heden van Rwanda en Burundi belicht onder de titel ‘Images & Paix'.

Twee jaar nadat grote concurrent China een topontmoeting met Afrikaanse leiders organiseerde, was het vorige week de beurt aan India om de banden met Afrika nauwer aan te halen.

De allereerste India-Africa Forum Summit van 8 en 9 april in New Delhi kwam er in de eerste plaats omdat het Indiase bedrijfsleven beseft dat het zonder extra inspanningen de concurrentieslag met China aan het verliezen is in de wereldwijde zoektocht naar grondstoffen en energiebronnen. De handel tussen India en Afrika is de laatste vier jaar fors toegenomen tot 30 miljard dollar of goed voor ruim 8 procent van de totale Indiase buitenlandse handel, maar dat is toch nog maar net de helft van het Chinese handelsverkeer met Afrika.

Conferentie over Handel en Ontwikkeling van de Verenigde Naties, daarvan is Unctad de Engelse afkorting. Ooit een forum dat wereldwijde aandacht trok voor de discussie over de verhoudingen tussen Noord en Zuid en over de noodzaak van een nieuwe, rechtvaardige internationale orde. We zijn nog altijd op zoek naar die orde, maar de stem van Unctad krijgt maar weinig aandacht meer.

Hoe dan ook loopt van 20 tot 25 april in Accra (Ghana) Unctad XII, de twaalfde Conferentie over Handel en Ontwikkeling. ‘Kansen en uitdagingen van globalisering voor ontwikkeling' is het thema. Toegegeven, dat is een passe-partout titel die al heel déjà vu klinkt. Veel kans dat het de zoveelste mondiale bijeenkomst is die de wereld niet echt vooruithelpt.

Het is een lastig dilemma voor China. Het oude ontwikkelingsmodel van geforceerde economische groei loopt vast, terwijl het nieuwe model van duurzame groei niet goed van de grond komt. Nog altijd ligt er veel meer nadruk op groei dan op duurzaamheid. Het is niet zeker of de overgang zal slagen, maar uitgesloten is het niet. Het is de Chinese communistische partij al vaker gelukt een cirkel te kwadrateren zonder politieke hervormingen uit te voeren. Want dat valt op: de hele maatschappij verandert, behalve de politiek. De wil van de partij om haar machtsmonopolie te behouden, blijft groot.

In elk geval bouwt China zijn macht verder uit. Wat heeft deze aanstormende supermacht dan voor met de rest van de wereld?