Overslaan en naar de inhoud gaan
Over vrijheid en zekerheid – boek in de kijker
donderdag, 29 december 2016 - 19:53
Het loont om uit te kijken naar een nieuw boek van Dirk Holemans. Vrijheid & zekerheid. Naar een sociaalecologische samenleving verschijnt zeventien jaar na Ecologie en Burgerschap. Pleidooi voor een nieuwe levensstijl (1999). Spontaan maak ik dezelfde bedenking bij het lezen: opvallend hoeveel overeenkomsten er zijn in wat we denken en schrijven, toen met Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw, vandaag met Transitie. Onze welvaart van morgen.
Het is boeiend en verrijkend om te ontdekken hoe een verwante geest met datzelfde transitiethema omspringt, met de uitdaging om “alles te moeten veranderen om een zekere toekomst uit te bouwen” zoals de inleiding vermeldt; en ook te zien welke verschillen opduiken.
Weg met armzalige tweedeling tussen staat en markt
en burgers werkloos aan de kant
Het boek draait rond hoe vrijheid en zekerheid morgen te combineren; jawel, de titel slaat volledig op de inhoud. De auteur vat wat achter ons ligt naar het einde van deel 2 nog eens samen: “Na een eerste periode met weinig vrijheid, ontstaat na de Tweede Wereldoorlog de tweede periode met een overheid die de regie voert over samenleving en economie
i; dit leidt tot de opbouw van de sociale welvaartsstaat. De derde periode is die waar de neoliberale markt centraal staat als sturend principe, met de overheid als dienstmaagd.”
Om vervolgens naar de toekomst te kijken: “De vierde periode, die net begonnen is, is die van de burgers die – na dertig jaar overheid en dertig jaar markt – de tijd doen aanbreken van de commons
i." Niet dat de overheid of bedrijven
i geen rol te spelen hebben. Maar zoals in hoofdstuk vijf ‘ideologie en ecologisme‘ geargumenteerd, is het onzinnig om gevangen te blijven zitten in een armzalige tweedeling tussen staat en markt met de burgers werkloos aan de zijlijn.
Neen, zo betoogt Holemans, en hij staat daar niet mee alleen: het is tijd om werk
i te maken van een ondersteunende partnerstaat en ruimte te bieden voor het autonome initiatief vanuit de samenleving, voor samenwerking – coöperatie
i – van burgers en voor hun commons
i. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe energiecoöperaties, aan Wikipedia of Linux. Niet toevallig spreekt hij over Linus Torvalds als “zijn held”.
We zien allebei hoopgevende krachtige evoluties in Duitsland – de energiewende - en andere landen. Holemans schat wel de slagkracht van de nieuwe burgerinitiatieven bij ons sterker in dan ikzelf. Maar ook hij ventileert de duidelijke kritiek dat er geen systeemverandering komt met enkel lokale transitie
i-initiatieven en met verenigingen die gedepolitiseerd zijn geraakt: “Wil de onderstroom de transformatie naar een sociaalecologische samenleving realiseren, dan zal hij de strijd moeten voeren met de dominante bovenstroom.”
Een interessant verschil in zienswijze
op het verschijnen van het autonome burgerinitiatief
Daarbij komt een interessant verschil in zienswijze bovendrijven. Dirk Holemans acht (p.140-141) “de as ‘links-rechts’ typisch voor de moderne industriële samenleving”. De uitbreiding met het autonome burgerinitiatief zou dan “horen bij de huidige postindustriële samenleving die andere vormen van participatie aan het sociale leven stimuleert dan die van het geld
i en het werk
i”.
Dat is om meer dan één reden een gedachtewisseling waard.
Vooreerst omdat dit toch voorbijgaat aan een opvallende vaststelling. Meer dan welke beweging ook in de 19de, 20ste en 21ste eeuw konden net de oude sociale bewegingen al vanaf de 19de eeuw heel sterk die door Holemans betrachte autonome dynamiek vanuit de civiele samenleving
i gestalte geven. Het is de burger- of samenlevingskracht van hun mutualiteiten, vakbonden
i, boerenbonden, volksbanken en andere coöperaties
i die, zelfs verzwakt, ook in de 21ste eeuw nog ongeëvenaard is.
Waren zij dan begaan met werk
i en geld
i? Gelukkig wel, want het zijn hun vernieuwende ideeën en mobilisatiekracht die de welvaartsstaat invulling hebben gegeven. Zij waren en zijn echter allesbehalve alleen daarmee bezig, maar evenzeer met vrije tijd en gezondheid, met vorming en voedsel
i voor de geest, met media
i en cultuur, met emancipatie en participatie… en altijd ook met politiek. Tot vandaag is hun historische transitiekracht ongezien.
De transitiekracht van de oude sociale bewegingen
blijft tot vandaag ongeëvenaard
Met de volgens mij onjuiste voorstelling dat het autonome burgerinitiatief pas zou opduiken in de huidige postindustriële samenleving riskeert Holemans ecologisten onnodig te scheiden van de enorme kracht die schuilt in de oude sociale bewegingen. Deze beschikken nog altijd over vrij stevige en relatief autonome sociale structuren. Dat kan jammer genoeg niet worden gezegd van tal van jongere en nieuwe initiatieven. Daarin zijn we het dan weer wel eens, ook in het boek duikt de cruciale 'vraag naar de veerkracht
i van die instituties' op (p.241).
Natuurlijk moeten de oude sociale bewegingen zich voor een goed deel heruitvinden in de 21ste eeuw en zich vooral de ecologische grenzen eigen maken. Dat is niet makkelijk maar die oefening is volop bezig. Tegelijk is het zoeken naar hoe zich te verbinden met de meest beloftevolle en krachtige nieuwe(re) burgerinitiatieven.
Waarin we mekaar zeker vinden, is dat de zwaarste motor voor de noodzakelijke duurzaamheidstransitie vooral uit de samenleving zal moeten komen. Wie volop wil begrijpen waarom, die heeft aan Vrijheid & zekerheid een boeiende kluif.
Dirk Barrez - hoofdredacteur van Pala
i.be en auteur van het pas verschenen boek Transitie. Onze welvaart van morgen
Dirk Holemans. Vrijheid & zekerheid. Naar een sociaalecologische samenleving, 2016, 374 p., verkrijgbaar in de boekhandel en via oikos.be
Uw doordachte reacties zijn heel welkom op het emailadres infoATpala.be
Tot het einde gelezen? En het artikel gewaardeerd?
Dan kan Pala
i misschien op uw steun rekenen.
We verwelkomen u graag als steungever - klik hier
Een goed artikel? Interessant nieuws? Schenk vrienden, familie, kennissen of collega’s een gratis abonnement, dan hoeven ze Pala
i nooit te missen. Gebruik daarvoor het geschenkabonneeformulier – klik hier
Lees ook
woensdag, 8 november 2017 - 09:37
Digitalisering maakt het mogelijk om wereldwijd te werken aan het ontwerpen van nieuwe, liefst zinvolle producten, die vervolgens lokaal kunnen worden vervaardigd. Dat kan zelfs in een digitale deeleconomie. Neem bijvoorbeeld een handprothese.
zaterdag, 23 september 2017 - 16:46
Al 20 jaar verwondert me hoe vele massamedia niet voorbij het losse zand van talloze gebeurtenissen, fait divers, non-events, gratuite meninkjes, misleidende berichtgeving, nonsens of zelfs leugens geraken… terwijl er nooit zoveel kansen waren om de wereld begrijpelijker te maken.
zondag, 25 juni 2017 - 15:23
De Aziatische economie is er deze eeuw sterk op vooruitgegaan. Maar de groei van 7 procent is voor een fiks gedeelte ten koste gegaan van het milieu, van de gezondheid van vele mensen en van verspilling van natuurlijke rijkdommen.
maandag, 12 juni 2017 - 14:55
Nu al moeten overheden hun inwoners in laaggelegen gebieden vertellen tegen welke stijging van de zeespiegel hun woongebieden zijn bestand of zullen worden beschermd: twee meter?
vrijdag, 19 mei 2017 - 16:21
In een wereld die vele boeren tot wanhoop drijft, hebben burgers sleutels in handen om voedsel milieuvriendelijk te laten produceren en boeren daarvan fatsoenlijk te laten leven. Zo kopen Fransen boerderijen en grond voor duurzame landbouw.
Economie omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.
Eerst een ultrakorte definitie. In essentie gaat het bij commons of gemeengoed om alles wat mensen delen.Of, net iets langer, het zijn hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn of gedeeld worden door gemeenschappen.
vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering.Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.
Betaald werk is op onze wereld nog altijd de belangrijkste wijze om aan een inkomen te raken. Zowat overal is het werken geblazen om te kunnen leven.Let wel, werk of arbeid is lang niet alleen contractuele loonarbeid voor een werkgever.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Eerst een ultrakorte definitie. In essentie gaat het bij commons of gemeengoed om alles wat mensen delen.Of, net iets langer, het zijn hulpbronnen die gemeenschappelijk bezit zijn of gedeeld worden door gemeenschappen.
Als zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven in crisis verkeren, moeten we ze allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat hele proces noemen we transitie.Het is een volledige en coherente ombouw van onze huidige economie en samenleving - die een onhoudbare ecologische voetafdruk hebben, sociaal onrechtvaardig zijn en vaak ook ondemocratisch - naar een sociaalecologische en democratische samenleving en economie.
Vind Pala artikels die inzoomen op de rol van geld, financiële crisis, falen van grootbanken en alternatieven.Onder Dexia zijn meer artikels te vinden over de ineenstorting van deze wereldwijd opererende fantoombank.
Betaald werk is op onze wereld nog altijd de belangrijkste wijze om aan een inkomen te raken. Zowat overal is het werken geblazen om te kunnen leven.Let wel, werk of arbeid is lang niet alleen contractuele loonarbeid voor een werkgever.
Het loopt niet altijd even vlot, maar overal ter wereld geven steeds meer mensen uiting aan hun emancipatiedrang. Werknemers, boeren, vrouwen, landlozen, consumenten, minderheden, activisten voor milieu, mensenrechten, cultuur... ze verenigen zich in tal van organisaties. Op dat maatschappelijke middenveld tussen individu en overheid - de civiele samenleving dus - wordt het gelukkig alsmaar drukker. Daar is er met andere woorden veel sociale beweging.
Nog altijd zijn vakbonden, samen met boerenbewegingen, veruit de grootste sociale organisaties die de wereld kent. Nog altijd zijn vakbonden het allerbeste instrument voor werknemers om hun belangen te verdedigen. Samen staan ze sterker om goede loons- en arbeidsvoorwaarden af te dwingen, om er met andere woorden voor te zorgen dat zij fatsoenlijk kunnen leven van hun werk en dat zij kunnen werken in behoorlijke en veilige omstandigheden. Slechts als ze samen optreden, kunnen werknemers beletten dat hun loons- en arbeidsvoorwaarden achteruitgaan of hun werk zelfs verdwijnt, en daarmee ook hun inkomen.
Wanneer consumenten, producenten, werknemers of gewoonweg mensen zich vrijwillig verzamelen en samenwerken in een autonome vereniging om hun gemeenschappelijke behoeften te bevredigen, vormen zij een coöperatie. Die is economisch bedrijvig maar niet om maximale geldelijke winst na te streven voor haar aandeelhouders. Ze halen er voordelen uit die ze onmogelijk individueel zouden kunnen realiseren.
Betaald werk is op onze wereld nog altijd de belangrijkste wijze om aan een inkomen te raken. Zowat overal is het werken geblazen om te kunnen leven.Let wel, werk of arbeid is lang niet alleen contractuele loonarbeid voor een werkgever.
Vind Pala artikels die inzoomen op de rol van geld, financiële crisis, falen van grootbanken en alternatieven.Onder Dexia zijn meer artikels te vinden over de ineenstorting van deze wereldwijd opererende fantoombank.
zie landbouw en voedsel waar heel wat Pala artikels zijn verzameld over dit themazie ook landbouw
'Van wie zijn de media? De media zijn van ons'; 'Een democratische samenleving koestert betrouwbare media'; 'De mediatoekomst is aan encyclopedische journalistiek'; 'Een goede publieke omroep is best voor iedereen'; 'De openbare omroep moet dan wel de best mogelijke informatie garanderen'Vind deze artikels en nog andere over media en het belang van een goede publieke omroep op Pala.
Veerkracht is het vermogen van elk systeem om grote veranderingen of schokken op te vangen zonder zijn kwaliteiten te verliezen of zelfs in te storten. Dit begrip van veerkracht is allereerst van toepassing op ecosystemen. Even belangrijk is het om de veerkracht van onze sociale, economische en culturele systemen te bewaken. Want grote veranderingen, schokken of crises kunnen ook hun weerbaarheid aantasten.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.
gratis e-brief en vrij toegankelijke website over globalisering. PALA zoomt regelmatig in op de problemen van onze globaliserende wereld, op de mogelijke alternatieven en op hoe de wereld werk maakt van verbetering. De website bevat een wiki woordenboek dat duidelijk en liefst kort belangrijke begrippen verheldert; en biedt ook een kijk op de boeken die hoofdredacteur Dirk Barrez schreef waarvan vele sterk samenhangen met de website.