PALA Woordenboek

haalt de top 5 van landbouwproducten en is wat de pot schaft voor miljoenen mensen. Bij ons ooit héél exotisch fruit, nu al met de paplepel verorberd.

Zowat 20 procent van de bananenoogst belandt op de wereldmarkt, vooral gecontroleerd door multinationals als Chiquita en Dole en door supermarktketens. Overproductie leidt tot dalende prijzen, lagere inkomens en slechte werkomstandigheden. Welke zullen we dan eten?

Er was een bananenoorlog tussen dollarbananen uit Latijns-Amerika en ACP-bananen uit Afrika i of de Cariben die van een Europees voorkeurtarief genieten; de toekomst daarvan blijft onduidelijkheid.

Fair trade i bananen garanderen een eerlijke prijs maar halen slechts een beperkt marktaandeel.

Interessant is dat Chiquita, vroeger symbool van al wat fout liep, zich nu werpt op duurzame bananenteelt met respect voor o.a. milieu en arbeidsrechten. Voor de eigen plantages lukt dat al, bij de onderaannemers nog niet volledig.

Dirk Barrez is auteur en hoofdredacteur van Pala i.be, een website/nieuwsbrief die hij startte in 2001/2003 en antwoorden zoekt voor een meer sociale, ecologische en democratische wereld. Van 1989 tot 2011 was hij VRT-tv-journalist en reportagemaker voor Panorama en Terzake. In totaal schreef hij 18 boeken.

Opvallende boeken zijn
11 POLITIEKE DWAASHEDEN. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici,
Transitie. Onze welvaart van morgen, 
Coöperaties. Hoe heroveren we de economie,
Van eiland tot Wereld. Appèl voor een menselijke samenleving,
De antwoorden van het antiglobalisme en
Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw, het boek dat aan de basis ligt van de Pala i website en nieuwsbrief

Een overzicht van zijn boeken en DVD's vindt u hier

Vooral voor VRT maakte hij meer dan 50 documentaires en lange tv-reportages waaronder Het Gezicht van de Honger, Het Mondiale Uitzendkantoor en Koe 80 heeft een probleem.

Hij stond (mee) aan de wieg van diverse maatschappelijke initiatieven, zoals o.a. TransitieNetwerk Middenveld i en het TransitieFestival, NewB, Energiedemocratie Vlaanderen, dewereldmorgen, MO*magazine, mondiaal/travailmondial, 11.11.11 uitgeverij, wereldinbeeld.be, ikwilniet.org dat later uitgroeide tot Pala i.be ... soms onder het motto: “We maken onze structuren om er kwaad op te kunnen zijn. Anders kunnen we enkel janken van onmacht.”
Zijn jongste initiatieven zijn CoopWijzer. Geld voor de toekomst en het e-boek 10.000 doden & lockdown. Waren ze te vermijden?

Het basisinkomen i is een inkomen dat iedereen individueel krijgt, van de geboorte tot de dood, onvoorwaardelijk.

Waarom? Omdat alle mensen recht op waardig leven hebben. Dat is in mondiaal perspectief wellicht het belangrijkste pro-argument.

Meer lezen - Pala i artikels over het basisinkomen i en mondiaal basisinkomen i (selectie)

Voor iedereen een mondiaal basisinkomen van minstens een kwart euro per dag  - deze Pala i bijdrage uit 2003 biedt een gebalde kijk op het concept, heeft aandacht voor zowel de bezwaren als de voordelen ervan, en bekijkt ook de financiële haalbaarheid.
Deze Pala i bijdrage is gebaseerd op een hoofdstuk uit Ik wil niet sterven aan de XX^ste eeuw (1999) wat meteen illustreert dat pleitbezorgers van het basisinkomen i al langer actief zijn.

Het pleidooi voor een basisinkomen i wordt verder uitgewerkt in het boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, p. 139-145 (artikel 25 van het Programma voor een menselijke samenleving)

In 2018 verschijnt de actualisering Mondiaal basisinkomen sterkste troefkaart voor leefbare wereld als derde deel van de Pala i artikelreeks Migratie en ontwikkeling: de olifanten in de kamer.

Geef de armen gewoon geld - een idee dat wereldwijd veld wint (2009)
Geef dat geld, 175 euro per maand, direct aan de burgers (6-5-2015)
Basisinkomen, iedee in opmars (2016)
Tegen zombie mensenrechten bepleit VN-rapporteur basisinkomen (2017)
Raad van Europa spreekt zich uit voor basis- of burgerschapsinkomen (2018)

vormen een belangrijke motor van de huidige globalisering i.

Flink geholpen door technologische (r)evoluties zijn zij op de vrijgemaakte markten de drijvende kracht achter economische globalisering i. Ze dragen onmiskenbaar bij tot de welvaart op onze wereld. Weinigen weigeren hun producten of diensten.

Maar we worstelen met hun steeds minder geremde concentratie- en monopoliezucht en met hun honger i om van alles koopwaar te maken. Ook hun principes van concurrentie i en winststreven, die binnen het economische terrein een zeker nut hebben, overwoekeren snel hele sectoren van de samenleving.

Publieke dienstverlening, cultuur, media i, wetenschappelijk onderzoek, ja zelfs onderwijs en sociale zekerheid i in sommige landen worden gekoloniseerd door economisch en bedrijfsmatig denken. Veel meer dan vroeger speelt ook hier de markt, komen ze onder verregaande invloed van bedrijven i of gaan ze (deels) over in hun handen.

zie ook maatschappelijk verantwoord ondernemen i

onder de toelichting overzicht van belangrijke Pala i artikels met link

Zonder belastingen i geen goede samenleving. Welvaartsstaten zijn maar mogelijk omdat ze vooral via een progressieve inkomensbelasting de inkomens deels kunnen herverdelen, de sociale zekerheid i (mee) financieren en investeren in o.a. goed onderwijs, gezondheidszorg en best ook een duurzame economie i met nuttig werk i voor iedereen. Te weinig belastingen i heffen is zo veel als zeggen dat vlot auto’s van 100.000 euro of meer kunnen kopen belangrijker is dan werkverschaffing of inkomen voor talloze minder bedeelden.

In onze globaliserende wereld zijn ook mondiale publieke goederen nodig, denk maar aan controle op en vernietiging van massavernietigingswapens, een VN politiemacht om o.a. massamoorden te voorkomen, stoppen van de overbevissing i en vervuiling i van de zeeën, afdwingen van minimale sociale regels zodat alvast kinderarbeid i en slavernij niet meer kunnen, onderzoek naar armoedeziekten, een tegenwicht om multinationals te controleren. Er is ook internationale inkomensherverdeling nodig zodat alle mensen minstens genoeg hebben om menswaardig te leven.

En dus moeten we mondiale belastingen i heffen om dit alles te kunnen betalen, vooreerst bij wie rijker is en via heffingen op activiteiten die sociaal, ecologisch en economisch schadelijk zijn. In die logica heffen we mondiale belastingen i prioritair op internationale financiële verrichtingen en – zolang die er zijn – op de uitstoot van broeikasgassen, op de miskenning van sociale rechten en op monopolistische winsten.

Enkele Pala i artikels over belastingen i

Fiscale oneerlijkheid. Sterke schouders dragen lichte lasten |2-5-2019

De politiek is weggegleden van zelfs maar de schijn van eerlijke fiscaliteit. Dat ondermijnt sociale rechtvaardigheid en milieuvriendelijkheid, zo belangrijk voor goede samenlevingen.

Corona nodigt uit om belastingen deels te begraven | 23-6-2020

We gaan de coronacrisis toch niet alleen met belastingen i betalen? Want er is een prima alternatief. Zet de corona relance miljarden grotendeels om in aandelen van bedrijven i, dan zorgen die straks voor overheidsinkomsten.

De wonderjaren van de VS zijn lang voorbij. Toen werden miljardairs echt belast | 26-6-2019

Als Amerikaanse miljardairs pleiten om meer belastingen i te betalen, refereren ze naar de wonderjaren van de VS. Toen werden superrijken als vanzelfsprekend zwaar belast en genoot het hele land van goede infrastructuur.

Apple betaalt (bijna) belastingen | 19-9-2018

Apple heeft 14,3 miljard euro op een geblokkeerde rekening gestort. Dat is de volledige som aan achterstallige belastingen i en intresten die het bedrijf aan Ierland moet betalen... als het ook in beroep ongelijk krijgt.

De Apple miserie is helemaal terug: fiscale concurrentie | 16-7-2020

Het Europees Gerecht heeft geoordeeld dat Apple toch geen 13 miljard euro belastingen i moet betalen aan Ierland. De miserie van fiscale concurrentie i tussen verschillende landen ligt weer volop bloot.

Meest rampzalige industrie betaalt amper belastingen | 8-3-2018

Rio Tinto omzeilt voor de door haar gecontroleerde Oyu Tolgoi mijn in Mongolië 700 miljoen dollar aan belastingen i in Canada en Mongolië … Dit betreft slechts één van de vele mijnen die worden uitgebaat.

Voor wanneer lage emissie havens en luchthavens? | 17-4-2018

Ja, waarom zijn er eigenlijk nog geen lage emissiezones voor schepen en vliegtuigen? Want hun groeiende belasting voor de planeet en bedreiging voor het klimaat zijn niet te harden.

De ongecontroleerde macht van multinationals  | 3-12-2013

Echte democratie vereist greep op ons economische bestaan. Een zware bedreiging voor economische democratie i, en dus voor democratie, blijft de vrijwel ongecontroleerde en ongecontesteerde macht i van multinationals.

Leve de fiscus... nu ook nog wereldbelastingen | 24-6-2004

Het is voor u misschien een verrassende manier van kijken. Wat een geluk dat de fiscus er is!

Zie ook fiscale concurrentie i

2000 deelnemers zorgden op zaterdag 21 september 2002 voor een vliegende start van het Belgisch Sociaal Forum i. Meer dan 150 organisaties hadden vooraf hun handtekening gezet onder de beginselverklaring van het Forum. Belgische vakbonden i, NGO's, klassieke en nieuwe sociale bewegingen vonden elkaar voor een gemeenschappelijk project.

Met het forum hopen ze de dynamiek die sinds januari 2001 op het Wereld Sociaal Forum i te Porto Alegre is ontstaan, verder te zetten en te verspreiden in steden, dorpen, wijken, bedrijven i, organisaties en scholen in België. De slogan “Een andere wereld is mogelijk” blijft de centrale leuze die het streefdoel vertolkt, namelijk het globaliseren van rechtvaardigheid, vrede en solidariteit.

Grote ontmoetingsdagen van het Belgisch Sociaal Forum i zijn er na 21 september 2002 nog op 10 mei 2003, vlak voor de parlementsverkiezingen van dat jaar, en op 16 december 2006.

zie ook Europees Sociaal Forum i, Wereld Sociaal Forum i

zijn we met te veel? In 2015 telt de wereld 7,350 miljard mensen. In de toekomst kijken is niet makkelijk, maar omstreeks 2050 zullen we in de medium schatting meest waarschijnlijk met zowat 9,73 miljard zijn. Ongeveer zoals vandaag zouden 1,29 miljard mensen in de nu rijke, vooral industriële landen leven, daar komt vergrijzing van. De nu veel armere landen zien hun bevolking i aangroeien van goed 6,18 tot wel 8,44 miljard, met volgens sommigen dreigende overbevolking. Tegen 2100 zou de groei stevig terugvallen met een wereldbevolking van dan waarschijnlijk 11,21 miljard.

Het is waar dat te veel mensen voor problemen kan zorgen, zeker in landbouweconomieën die het moeilijk krijgen om voedsel i en inkomen mee te laten groeien. Geboortebeperking is een stukje van de oplossing, maar enkel op vrijwillige basis en in combinatie met veel meer onderwijs, gezondheidszorg en zelfbeschikking voor vrouwen.

De andere – veel minder vertelde - kant van het verhaal is dat een Noord-Amerikaan 50 tot 100 maal meer verbruikt dan een Afrikaan. Niet enkel geboortebeperking is nodig, vooral een rechtvaardiger verdeling van de welvaart dringt zich op. 

www.un.org/popin/

http://esa.un.org/unpd/wpp/

Dieren en planten waren nooit veilig voor de mens maar hun uitstervingsritme ligt veel hoger dan ooit, een rijkdom die wellicht voor altijd verloren gaat.

Heel vreemd want ons overleven hangt volledig af van de natuurlijke verscheidenheid van levende organismen en hun ecosystemen. Ze leveren cultuurgewassen, vlees en vis om te eten, industriële gewassen als rubber, katoen of hout, ook energie, geneesmiddelen en, niet te vergeten, ze bieden rust en recreatie. De meest productieve gewassen zijn veredeld en hebben behoefte aan regelmatige kruising met hun uitstervende primitieve voorouders.

De biodiversiteit i behouden is de boodschap, in de eerste plaats de zogenaamde Vavilov-gebieden die de grootste plantenrijkdom herbergen, bijna allemaal in zuidelijke landen gelegen zoals Peru, Ethiopië of Zuid-Oost-Azië i. Het Biodiversiteitsverdrag i uit 1992 moet ons daarbij helpen. Het trad in werking in 1997.

Lees meer of raadpleeg

Pala i artikels

Hoe behouden we dieren en planten? Biodiversiteit - Planetaire grenzen 2 

Al wat leeft op aarde, de cijfers die meest van al tellen 

Het RUND in de kamer 

Late media-ontdekking: zesde massale uitsterving dreigt

Website Living Planet Index

Website Global Environment Outlook 

Het Biodiversiteitsverdrag i ziet het levenslicht op de VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling i in juni 1992 in Rio de Janeiro.

Dat verdrag wil de natuurlijke soortenrijkdom beschermen en een duurzaam gebruik ervan mogelijk maken.

Het beoogt ook de opbrengsten van genetisch materiaal billijk te verdelen.

De soortenrijkdom behoort door dat verdrag toe aan de soevereine landen, die ook moeten zorgen voor het voortbestaan ervan.

Bron: Transitie. Onze welvaart van morgen, p.24-25

Convention on Biological Diversity - Officiële website | Wikipedia   

Overzicht Biodiversiteitsconferenties - officiële website | Wikipedia

Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework –  Officiële website | Wikipedia

zie ook biodiversiteit i, duurzaamheid i, Klimaatverdrag i, VN-Conferentie over Milieu en Ontwikkeling i

Basmati rijst is lekker, geurig en voedzaam. Dat is zo omdat tientallen generaties van Indiase landbouwers die rijstsoort hebben verbeterd en veredeld tot wat die nu is. Maar nooit is een landbouwer op het idee gekomen: ik heb die plant verbeterd en nu is ze van mij. Altijd is deze rijst het gezamenlijke bezit van de Indiase boeren en boerinnen gebleven, het was hun collectieve erfgoed, zelfs dat van de hele wereld. In 2001 verkreeg een Amerikaans bedrijf het patent i op enkele varianten van Basmati rijst, tot ontzetting van vele Indiërs. Zij verzetten zich tegen wat zij ervaren als het wegkapen of inpikken van hun gewassen. En zij vrezen voor hun inkomen doordat ze minder zullen kunnen verkopen in het buitenland. Mogen stukjes plant, dier of mens, levend materiaal dus, privé-eigendom worden via patenten? De biotechnologiebedrijven zijn voor want die biodiversiteit i vormt hun economische en commerciële basis. Vele boerenbewegingen i, milieubewegingen en wetenschappers zijn tegen het verhandelen van genen en monopoliseren van gewassen, o.a. omdat het kleine boeren en inheemse volkeren zwaar benadeelt. De Indiase wetenschapster en activiste Vandana Shiva is één van de bekendste tegenstandsters.

zie ook biodiversiteit i, patent i, TRIPS i

zie bruto nationaal product i

Boerenbewegingen i zijn de meest succesrijke antiglobalisten in de rijke landen. Daar slagen ze erin om de landbouw i in grote mate buiten de wereldmarkt te houden. Zo verwerven ze een leefbaar inkomen.
 

Wereldwijd pleiten boerenbewegingen i voor een leefbaar platteland via de afscherming van regionale markten en raken ze het erover eens dat ze elkaar niet de duvel mogen aandoen met exportsubsidies.
 

Samen met de arbeidersbeweging en de milieubeweging vormen ze de sterkste motors van de andersglobaliseringsbeweging i.

Na de beurscrash van 1929, de economische crisis en zelfs ineenstorting wereldwijd, de massaal door dictaturen weggespoelde democratieën en het inferno van de Tweede Wereldoorlog dat 52 miljoen mensenlevens eist, kan de mensheid eindelijk puin ruimen.

Voor de heropbouw en om de wereldeconomie in betere banen te leiden, worden in 1944 in het stadje Bretton Woods i (VS) het Internationaal Monetair Fonds i en de Wereldbank i opgericht. Tientallen jaren lang is de evaluatie van deze Bretton Woods i instellingen eerder positief.

Al vlug is er ook kritiek te horen op hun exclusief op groei gericht ontwikkelingsmodel. Duurzame ontwikkeling i, armoedebestrijding, inkomens(her)verdeling en mensenrechten i komen laat of niet in hun blikveld en blijven meer intentie dan werkelijkheid.

Vooral na 1980 worden ze onder vuur genomen voor hun acute en eenzijdige hang naar volledig vrije markten en privatiseringen.

Zie ook Internationaal Monetair Fonds i Wereldbank i

Het natuurlijk broeikaseffect i zorgt ervoor dat het op Aarde i lekker warm is met gemiddeld 15°C.

Maar te veel CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer versterken dat broeikaseffect i en vele wetenschappers vrezen voor een extra opwarming en voor klimaatverandering i.

Ze raken ervan overtuigd dat vooral industrie, verwarming, vervoer i en dus de mens – die overmatig veel steenkool, olie en gas verstookt - verantwoordelijk zijn voor die extra broeikasgassen.

En ze wijzen op de gevaren van o.a. een stijgende zeespiegel i, toenemend natuurgeweld en (te) snel opschuivende klimaatzones.

Om dit risicogedrag, het grootste ecologische deficit van de huidige globalisering i, tegen te gaan is er het Kyoto Protocol dat de uitstoot van broeikasgassen beperkt en inwerking trad in 2005. Maar het is bijna zeker onvoldoende en dus maar het begin van een adequaat antwoord.

www.ipcc.ch

zie ook klimaatverandering i

Het bruto nationaal product i of bnp i telt gewoon op wat er zoal aan goederen en diensten is voortgebracht in een land. Of rekent die productie om per inwoner van dat land, gemiddeld natuurlijk.

Maar wat het resultaat daarvan is, daar vertelt de meetlat niets over. Of die inwoners lang leven of vroeg sterven, ziekelijk zijn of niet, geschoold of ongeschoold, of er superrijken zijn naast hopen ondervoede drommels of vooral een redelijk verdienende middenklasse, daar vertelt de hoogte van het bnp i weinig of niets over.

Ronduit kortzichtig is dat het bnp i geen rekening houdt met het verlies van natuurlijk kapitaal i dat onze economie i veroorzaakt.

Lees meer over het bruto nationaal product i of bnp i het artikel
Geen krommere meetlat dan het bruto nationaal product (bnp) - eerste artikel in de reeks 'Hoe duurzaamheid i meten?'

Zie ook de term ontgroei i 

Weinig menselijke realisaties zonder organisatie, denk aan scholen, overheden, spoorwegen, multinationals of NGO’s.

Maar, het is al te waar, geen menselijke organisaties zonder bureaucratie i, een steeds dreigend fenomeen van immobilisme en nutteloze hiërarchie, zowel in de privé, bij de overheid als in de civiele samenleving i.

Het bureaucratische onvermogen van vele organisaties om buiten de oude krijtlijnen oplossingen te zoeken leidt ertoe dat nieuwe mondiale problemen veel te lang zullen voortwoekeren, dat we b.v. voorlopig vruchteloos wachten op mondiale belastingen i, inkomensherverdeling, afdwingbare milieunormen of een permanente VN-politiemacht.

zie ook

De Aarde i, ons huis, staat in brand. De feiten onder ogen zien heeft niets met pessimisme te maken: de mens verwarmt de Aarde i op nooit geziene wijze, zorgt voor riskante klimaatwijzigingen, laat planten en dieren minstens honderd maal sneller uitsterven dan normaal, put de natuurlijke hulpbronnen uit en vergeet dat onze economie i deel uitmaakt van het ecosysteem Aarde i. De globalisering i van de huidige economie i veroorzaakt in grote mate die ecologische ravages. Maar wanneer we ons natuurlijk kapitaal i opsouperen en de ecologische productie of biocapaciteit vermindert – van water, voedsel i, energie, allerlei grondstoffen i – beleven we uiteindelijk een onvermijdelijke terugval in economische productie, van onze welvaart dus. Het is veel slimmer om ons grootste kapitaal i, de Aarde i, te bewaren; en nog slimmer is om dat kapitaal i opnieuw te laten aangroeien.

zie ook Aarde i, ecologische voetafdruk i

Hoeveel heb je nodig van de Aarde i om al hetgeen je verbruikt, te produceren? Dat is wat jouw ecologische voetafdruk i vertelt. Ook voor een stad, een land of de volledige wereld is het mogelijk de voetafdruk te meten op basis van wat ze consumeren aan energie, voedsel i, water enzovoort. In cijfers voor het jaar 2010: iedere mens beschikt over ongeveer 1,7 hectare. Dat is het evenwicht waarbij het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen van de Aarde i niet sneller verloopt dan ze zich kunnen herstellen. Het wordt ook wel Eerlijke Aarde i-aandeel genoemd.

Maar wat toont de werkelijkheid? Een inwoner van de Europese Unie i heeft gemiddeld bijna 4,5 hectare nodig, iemand uit Noord-Amerika vrijwel 7. Iemand uit Afrika i heeft gemiddeld voldoende aan 1,5 hectare en iemand uit Azië i of de Pacific 1,7. En dat zijn nog maar gemiddelden. Er zijn dus enorme verschillen in de mate waarop mensen hun belangrijkste kapitaal i, de planeet Aarde i, belasten.

En de gemiddelde wereldburger? Die legt beslag op 2,6 hectare. Sinds 1970 verbruiken we allemaal samen meer van de Aarde i dan ze kan (ver)dragen. In 2010 is dat al de helft meer. Met die niet-duurzame aanpak handelen we dus alsof we anderhalve Aarde i tot onze beschikking hebben. Dat is het groeiende ecologische deficit, of in het Engels overshoot. Het gaat nog steeds de verkeerde richting uit. In 2015 leggen we beslag op 1,6 Aardes. Wanneer er een paar miljard mensen bijkomen en de gemiddelde mens nog meer zou verbruiken, hebben we twee of zelfs drie Aardes nodig – en die zijn er echt niet.

Lees meer in hoofdstuk 7 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen

www.footprintnetwork.org

Voor ‘oorsprong’ en ‘meer lezen’
naar beneden scrollen

Wat is economie i eigenlijk?

We zitten in de rats, zelfs in de val, met onze huidige productie- en distributiesystemen. Ze brengen welvaart voort op een allerminst duurzame wijze en ze verdelen die welvaart heel onrechtvaardig. Het is wel opletten om het begrip ‘economie i’ niet in de verdomhoek te stoppen. Want dat is niet haar plaats, we hebben haar nodig. Laten we eerst de economie i terug omarmen door ons eraan te herinneren waarvoor dat begrip hoort te staan. Wat is economie i eigenlijk?

Zowel creatie als verdeling
van welvaart en welzijn

Economie i omvat alles wat met de creatie, bevordering en verdeling van welvaart en welzijn te maken heeft. De economie i is de draaischijf voor onze behoeften en ambities, zowel van de mens als van de samenleving. Het gaat erom de schaarse middelen zo goed mogelijk te gebruiken om aan de behoeften en ambities te voldoen. Economie i is dus kiezen: kiezen welke behoeften vervuld worden en welke ambities worden nagestreefd, en welke niet.

Wat, hoe en voor wie?

De economie i leert ons ‘wat’ we produceren, met andere woorden, welke goederen en diensten we voortbrengen; ze leert ons hoe de productie daarvan gebeurt en voor wie we produceren.

De ‘hoe-vraag’ maakt ons wijzer over de manier waarop de productiefactoren – arbeid i, grondstoffen i, kapitaal i en kennis – ingezet worden. Die vraag herbergt of verbergt dus ook het ecologische vraagstuk: hoe graag sommigen het ook willen ontkennen, de economie i kan maar zo groot zijn als de Aarde i kan (ver)dragen.

De vraag ‘voor wie’ herinnert ons aan het verdelingsvraagstuk.

Economie i is kiezen en dus politiek

Telkens worden er keuzes gemaakt. Geloof vooral niet dat die opgelegd zijn door zogenaamde economische wetmatigheden. Of een samenleving de weg plaveit voor steeds meer Ferrari’s of voorrang geeft aan sociale woningbouw, of Coca-Cola wereldwijd meer verspreid is dan zuiver water, of mobiliteit vooral aangedreven is door fossiele brandstoffen of door hernieuwbare energie, of we onze hernieuwbare energie zelf in handen nemen of ons blijven onderwerpen aan concerns, of belastingen i zorgen voor goede publieke diensten en infrastructuur en een duurzame economie i in de hand werken dan wel ongelijkheid bevorderen, of we ons enkel blindstaren op bruto productie dan wel oog hebben voor echte welvaart, welzijn en welbevinden… al die keuzeprocessen verlopen allerminst ‘neutraal’ of ‘waardevrij’.

zie ook duurzame economie i, duurzame ontwikkeling i, economische groei i

Oorsprong van deze omschrijving

Deze definitie van economie i is overgenomen uit 'Op weg naar een duurzame economie i', hoofdstuk 8 van Dirk Barrez, Transitie. Onze welvaart van morgen, 2016, p.55-57

De omschrijving verscheen voor het eerst in 1999 in ‘Economie i, draaischijf voor onze behoeften en ambities’, hoofdstuk 5 van het boek Dirk Barrez, Ik wil niet sterven aan de XX^ste eeuw. Over leven in de 20^ste eeuw, p.79-93. Dit boek is integraal te lezen op Pala.
Markant: economie i komt na het hoofdstuk ‘Kan de mens leven?’. De gehanteerde logica is duidelijk: de economie i is een middel in dienst van mens en samenleving, geen doel.

Ze sluit nauw aan bij de reeds in 1991 ontwikkelde zienswijze op economie i, in het afsluitende hoofdstuk ‘Is er een alternatief’’ van het pamflet De Val der Engelen. Waarom ontwikkelingsorganisaties falen (1991). Dat veelbesproken pamflet was aanleiding voor en is gepubliceerd in het boek Het Orkest van de Titanic. Werken aan andere Noord-Zuid Verhoudingen, 1993.

Meer lezen

Op Pala i verscheen reeds eerder een meer uitgebreide versie - zie
Op weg naar een duurzame economie | Pala i 5-7-2019

Dat eerste artikel van de reeks ‘Waar moet het naartoe’ werd aangevuld met drie artikels gebaseerd op hoofdstuk 9 van Transitie. Onze welvaart van morgen, 2016, p.58-66. Samen vormen ze de kern van een ecologische en sociale economie i.
Ecologisch duurzame schaal | Pala i 12-7-2019
Rechtvaardige aanspraken in een menselijke samenleving | Pala i 12-8-2019
Architectuur van een duurzame economie | Pala i 10-9-2019

Democratie krijgt pas echt betekenis wanneer het gelijkheidsbeginsel niet enkel politiek maar ook economisch krachtig doorbreekt en dus zowel de politieke democratie als haar economische tegenhangster sterk ontwikkeld en heel levenskrachtig zijn.

Het recht op kapitaal i en het recht om welvaart te creëren – basisrechten voor alle mensen - vormen fundamenten van die economische democratie i.

Wanneer de mens zijn of haar arbeid i inbrengt in een breder productieproces komt het erop aan die essentiële doelstelling van het democratiseren van onze economie i waar te maken. Ze krijgt uitwerking door medebeheer, zelfbeheer, coöperatieve samenwerking, gezamenlijke eigendom van productiemiddelen en andere democratische economische organisatievormen.

(gebaseerd op boek Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving, hoofdstuk 11)

In een wereld vol noden is vanzelfsprekend veel welvaart nodig. Eigenlijk fungeert de economie i vooral als een grote draaischijf tussen onze economische mogelijkheden aan de ene kant en onze behoeften en ambities aan de andere kant. Om die behoeften en ambities te stillen is de economie i en de economische productie hard nodig.

Vandaag is die productie groter dan ooit, ze is nog nooit zo fel gestegen als in de jongste zestig jaar. Merkwaardig genoeg zijn we veel minder intens bezig (geweest) met onze behoeften en ambities. Welke behoeften eerst voldoen, en voor wie, zijn vragen waarvoor de aandacht veel minder is gegroeid dan de explosie van de economische productie zou laten vermoeden. We zijn als het ware gefixeerd op economische groei i en veel minder op waarvoor die dan wel moet dienen. En dus krijgt de welvaartsverdeling veel te weinig aandacht.

We verzuimen ook ernstig bezig te zijn met de vraag hoe aan onze behoeften voldoen, hoe produceren dus. En we leren maar slecht dat in een per definitie eindige wereld waarvan we de draagkracht nu volop overschrijden, economische groei i altijd op grenzen zal botsen. Meer en meer wordt duidelijk dat wat wij groei noemen, nu al in landen als de VS, GB of Nederland tot minder in plaats van meer welvaart leidt. Op een bepaald ogenblik wordt de groei oneconomisch.

Probleem is dat onze meetlat uiterst slecht is om echte en duurzame welvaart te meten. Volgens het bruto nationaal product i (BNP i) worden we rijker van alle kosten die een kettingbotsing meebrengt, of de vervuiling i van waterlopen, of tandbederf. Alles wat mensen of de natuur gratis presteren telt dan weer niet mee.

Het is dringend tijd om volop te zoeken naar en over te schakelen op een duurzame economie i die werkelijk welvaart voortbrengt om voor iedereen een goed leven mogelijk te maken zonder onze planeet pijn te doen of te overvragen.

de EPA’s (van het Engelse Economic Partnerschip Agreement) zijn regionale handelsakkoorden die de Europese Unie i wil sluiten met de 77 zogenaamde ACS-landen uit Afrika i, de Caraïben en de Stille Oceaan, waaronder heel veel van de armste landen. Het zijn eigenlijk vrijhandelsakkoorden. De bedoeling ervan was om op 1 januari 2008 de grenzen te openen en de douanetarieven op bijna alle Europese goederen af te schaffen.

Al ruim dertig jaar genieten deze landen van een voordelige toegang tot de Europese markt. Maar dat mag niet van de Wereldhandelsorganisatie i. En dus moet die voorkeursbehandeling verdwijnen.

Dit maakt het voor deze landen in grote mate onmogelijk hun landbouw i te beschermen en hun eigen economieën uit te bouwen. En ze verliezen daarenboven de inkomsten die de douanetarieven opleverden waardoor ze nog armer achterblijven.

Daarom komt er veel kritiek op die EPA’s, zowel in de ACS-landen als in Europa van o.a. NGO’s voor ontwikkelingsorganisaties en milieuorganisaties. Eind 2007 is duidelijk dat Europa niet van wijken wil weten. Toch raakt er slechts met één regio een echt EPA-akkoord rond, met de Cariben. De andere regio’s moeten toezien hoe Europa interimakkoorden begint te onderhandelen met de afzonderlijke landen. Twintig landen hebben zulke akkoorden intussen aanvaard, met 41 landen is er geen akkoord bereikt. In 2008 worden de onderhandelingen hervat.

lees meer over EPA’s en de interimakkoorden

het Economisch en Sociaal Comité van de Europese Unie i telt 344 leden. Dat comité geeft advies over ieder ontwerp van richtlijn, aanbeveling of actieprogramma van de Europese Unie i en dit voor om het even welk onderwerp. Bestaande nationale economische en sociale comités vormden het model voor Ecosoc.
Er zitten vertegenwoordigers in van drie groepen: de nationale werknemersorganisaties, de nationale werkgeversorganisaties en een groep diversen die vertegenwoordigers telt van o.a. de consumenten en de landbouwers.
Het zijn de lidstaten die de vertegenwoordigers voordragen maar meer en meer coördineren de Europese sociale partners de werkzaamheden van Ecosoc.

zie fair trade i

Wanneer, los van elkaar, nieuwe initiatieven ontstaan die zich vervolgens verbinden tot een netwerk en uitgroeien tot sterke praktijken, kunnen daaruit plots nieuwe systemen ontstaan met een heel eigen kracht. Dat proces heet emergentie i.

Transitiekringen hechten veel belang aan de dynamiek van emergentie i om tot grote transities te komen. Velen gaan ervan uit dat de economie i een heel complex systeem is dat enkel door zo’n emergentie i fundamenteel kan veranderen.

Lees meer in hoofdstuk 16 van het boek Transitie. Onze welvaart van morgen

Dit Amerikaanse energieconcern was de grootste financier van de eerste kiescampagne van president Bush junior. Wanneer Enron i frauduleus failliet gaat in 2002, verliezen de mensen die er werken niet alleen hun job en daarmee hun maatschappelijke status, ze spelen ook hun spaargeld kwijt want dat zijn Enron i aandelen, ze zien zelfs hun pensioenen in rook opgaan want ook die bestaan uit Enron i aandelen. En wanneer ze het faillissement zien aankomen, wordt het hen zelfs verboden om hun aandelen nog voor een beetje geld i te verkopen. Dat is in zeker opzicht nog erger dan slavernij, want de heer die zijn slaaf niet kon onderhouden had de plicht hem vrij te laten.

Film Enron i, The Smartest Guys in the Room - www.enronmovie.com

zie Europese Unie i

zie ook Europees model i

Democratische rechtsstaten die niet langer oorlog i voeren en met een vrije markteconomie die in grote mate sociaal gecorrigeerd is, en meer en meer ook ecologisch.

Niet alle prijzen komen volledig vrij op de markt tot stand. Wat betaald wordt voor nogal wat landbouwproducten, brandstoffen, sigaretten, geneesmiddelen, huishuur, arbeid i, doktersbezoek enzovoort is in veel landen gereglementeerd.

Te langzaam dwingen we onze economie i ook om ecologisch duurzamer te zijn.

Overheden nemen sommige diensten zelf in handen, openbaar vervoer i b.v., of laten privéspelers werken binnen een bindend publiek kader, dikwijls ook spelers zonder financieel winstoogmerk, denk aan scholen of mutualiteiten. Zo genieten we van goede en heel betaalbare gezondheidszorg en onderwijs.

Het Europees model i is deze vrij succesvolle en pragmatische middenweg tussen de bijna verdwenen planeconomie en het falende neoliberalisme. Dat laatste blijkt heel dikwijls de rechte weg naar sociale ongelijkheid, armoede i,en milieuvernietiging en verlies aan democratie.

Dit Europese model is bewonderd in de hele wereld. Vraag is of deze sociale markteconomie overeind kan blijven in een mondiaal model van volledig vrije markt waar sociale correcties niet verplicht zijn en in vele landen maar moeilijk of zelfs niet afgedwongen geraken.

En hoe haalbaar blijft het om ecologische correcties te eisen van economische sectoren die bloot staan aan felle mondiale concurrentie i? Dan spreken we niet eens over de ombouw naar een echt duurzame economie i.

In navolging van het Wereld Sociaal Forum i ontstaan al gauw ook continentale en regionale sociale fora. Het eerste Europees Sociaal Forum i dateert al van in 2002 en grijpt plaats in het Italiaanse Firenze. Later volgen Parijs in 2003, Londen in 2004 en Athene in 2006. Tienduizenden vertegenwoordigers van sociale bewegingen uit heel Europa debatteren over de strijd voor een democratisch, sociaal en solidair Europa en over de rol van Europa in de wereld. Een Europees Sociaal Forum i neemt meestal vier tot vijf dagen in beslag. De tienduizenden aanwezigen voeren het debat met elkaar over de toekomst van de beweging en gaan na of er gemeenschappelijke campagnes mogelijk zijn. Ze treffen elkaar in duizenden workshops, seminaries of in grote meetings. Op die manier ontstaan er steeds sterkere Europese netwerken rond een heleboel uiteenlopende thema’s. De sociale bewegingen blijven zeker en vast ook actief op het nationale en lokale niveau, maar nu zeventig procent van nieuwe nationale wetgeving het gevolg is van Europese richtlijnen en afspraken, moet meer dan ooit ook op Europees niveau een sociale tegenmacht worden opgebouwd. zie ook Belgisch Sociaal Forum i, Wereld Sociaal Forum i

bij het verdrag van Maastricht hoort ook een sociaal protocol. Daarin staat dat over ieder voorontwerp van Europese wet en initiatieven inzake sociaal beleid de Europese Commissie de representatieve Europese werknemers i- en werkgeversorganisaties moet consulteren. Voor de werknemers i is dat het Europees Vakverbond (EVV) en voor de werkgevers UNICE en CEEP. Als het over sectorale aangelegenheden gaat, zijn de Europese vakbondsfederaties bevoegd. Op die manier zijn de sociale partners van bij het begin betrokken bij de besluitvorming.
De Europese sociale partners kunnen ook Europese collectieve arbeidsovereenkomsten sluiten. Op hun voorstel of dat van de Europese commissie kan de Europese Commissie die Europese CAO’s algemeen bindend verklaren.
Sinds 2002 zijn de Europese sociale partners nog meer betrokken bij de strategie voor werkgelegenheid en sociale bescherming. Hun tripartiete sociale top komt minstens één maal per jaar samen. Ze tekenen er hun gemeenschappelijk werkprogramma uit.

In de jaren vijftig van vorige eeuw groeit de idee om de Europese vakbonden i te groeperen. Met de oprichting van de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) is het noodzakelijk voor de vakbeweging om de gemeenschappelijke problemen te kunnen aanpakken met een representatieve organisatie. In 1972 raakt men akkoord over de oprichting van een nieuwe organisatie, het Europees Vakverbond (EVV).

Alles samen vertegenwoordigt het EVV vandaag meer dan 50 miljoen werknemers i uit 33 landen. De professionele pijlers van het EVV zijn de Vakbondsfederaties (zoals metaal, transport, openbare diensten, hout en bouw,...). Ze hebben de taak om de vakbondsacties uit hun sector te coördineren.

Binnen het EVV worden ook de Europese ondernemingsraden georganiseerd. De Europese richtlijn inzake voorlichting en raadpleging van werknemers i in transnationale bedrijven i betekent een grote stap vooruit voor het Europese syndicalisme. Ze geeft de vakbeweging immers de kans om zich in de multinationals beter te structureren, haar actievermogen te versterken en op termijn gemeenschappelijke acties op te zetten. Het EVV coördineert ook hier de vakbondsstandpunten en waakt erover dat deze richtlijn in de verschillende landen op een coherente en homogene wijze wordt omgezet in regelgeving.

Europees vakverbond

Al te dikwijls loopt het economische ver voor op het sociale. Ook al zijn we terecht fier op onze sociaal gecorrigeerde vrije markteconomie, toch is dat ook zo bij de Europese integratie. Vanaf de jaren vijftig internationaliseert de economie i volop in de West-Europese ruimte. We krijgen meer en meer grote bedrijven i die zich Europees ontplooien en het vroegere nationale kader ontgroeien. Zo raakt het nationale recht op informatie en raadpleging van werknemers i snel achterhaald. In de jaren zeventig gaan er stemmen op om de werknemers i meer zeggingschap te garanderen in Europees gestructureerde ondernemingen, om dus ook te werken aan sociale internationalisering. Het kost enorm veel tijd vooraleer er regelgeving komt. De Europese besluitvaardigheid botst op de vereiste unanimiteit omdat zeker Groot-Brittannië niet wil weten van sociale regels.

Pas op 22 september 1994 keurt de Ministerraad de Europese richtlijn 94/45/EG goed. Dat kan omdat met het verdrag van Maastricht unanimiteit geen absolute voorwaarde meer is.

De nieuwe richtlijn regelt de instelling van een Europese ondernemingsraad i of van een procedure ter informatie en raadpleging van de werknemers i. De goedkeuring betekent de start van een Europese sociale dialoog die is afgestemd op de Europees gestructureerde concerns.

In het Belgische recht is de bevoegdheid van de standaard Europese Ondernemingsraad i beperkt tot het verstrekken van informatie en tot raadpleging over wat van belang is voor het hele concern of voor minstens twee vestigingen in verschillende lidstaten. Bovenop moet het gaan om materies die te maken hebben met vestigingen in de lidstaten van de Europese Unie i.

Wat slechts voor één vestiging van belang is, wordt nu dus niet als transnationaal beschouwd. Dat is enkel zo indien er gevolgen kunnen zijn voor de hele groep.

Het Europees vakverbond zou de transnationale kwesties liefst ruimer willen definiëren bij een eventuele herziening van de richtlijn.

zie ook Europees vakverbond, internationale kaderovereenkomst i

Meer dan in andere continenten hebben de (meeste) Europese landen werk i gemaakt van hun gemeenschappelijke belangen en hun samenwerking soms verregaand uitgebouwd. Over het belang van en de uitdagingen voor hun Europese Unie i handelen volgende PALA i artikels:

Na de Brexit. Hoe kan EU presteren en ons vertrouwen verdienen?
Europa is nodig, maar dan wel een ander Europa
Wat nu Europeanen? Een nieuwe koers voor Europa
Het ziekbed van Europa. Van crash tot succes tot crisis
Hoe gebruiken we geld het best? 
Europese sociale pijler krijgt vorm 

zie hoger in dit woordenboek - Europees model

(verwijzingspagina)

Voor informatie over extremisme i kan u terecht in:

- het artikel Extremisme veronachtzamen | 6-6-2019 - gebaseerd op hoofdstuk negen uit 11 politieke dwaasheden

- het hoofdstuk ‘Nieuwe en oude bedreigingen voor vrede en democratie’ in Barrez Dirk i, Ik wil niet sterven aan de XXste eeuw. Over leven in de 21ste eeuw, 1999, p.175-185 (boek is uitverkocht) of in het gratis toegankelijke E-boek pala.be/e-boek-ik-wil-niet-sterven-aan-globalisering-over-leven-de-21ste-eeuw p.153-162

- het essay Beeldenstorm. Essay 'We leven gevaarlijk' - 1 Extremisme i is terug van nooit weggeweest | 14-1-2015