Milieu

De artikelreeks BETROUWBARE CIRCULAIRE ECONOMIE zoekt naar de kern van transitie: 'wat moet er nu gebeuren?' Hoe pakken we de vele systemische problemen van de wereld aan en creëren we een echt duurzame economie?

BETROUWBARE CIRCULAIRE ECONOMIE - INLEIDING | Stikstof, klimaat, ongelijkheid, misbruikte hulpbronnen, falende overheden, overal kreunen samenlevingen onder het langdurige zware economische mistasten. Veel sneller moet de transitie naar een betrouwbare stabiele economie – circulair en maximaal hernieuwbaar – zo cruciaal dat Pala er een stevige artikelreeks aan wijdt.

Het nieuws dat het aantal inwoners van China voor het eerst in 60 jaar is gedaald, viel op 17 januari in haast alle media aan te treffen. Die beklemtoonden bijna allemaal dat dit de economische groei kan aantasten; voordelen van een bevolkingskrimp lieten zij compleet onvermeld.

Als acht miljard mensen een veiliger toekomst willen, maken ze best doodnuchter de stand van zaken op: mondiaal versnellen vele crises, ze doen meer pijn en de antwoorden voldoen niet. Zo vermijden zij de illusie goed bezig te zijn... en ontdekken gelukkig ook dat duurzame veranderingen soms beginnen lukken.

Als politiek een archislechte beurt maakt - in vele landen en in de EU - kan een lezing en samenspraak over een boek getiteld '11 politieke dwaasheden' verloren energie lijken. Slechts stimulerende verhalen zouden duurzame veranderingen in gang zetten. Maar dat klopt dus niet helemaal.

Kunnen politici zich na hun ten gronde mislukte klimaatconferentie - er blijft veel te grote uitstoot van broeikasgassen - herpakken op de Biodiversiteitsconferentie in Montreal? Want voor biodiversiteit zitten we nog meer in het rood.

“Alleen bevlogen teksten en goede intenties in het begin van conferentie”. Afgevaardigden van het Europees Parlement weten waarom ze de eerste week van de klimaatconferentie in Egypte aan zich laten voorbijgaan. (Foto - overstromingen Pakistan 2022 treffen tientallen miljoenen)

Nog altijd bedreigt de inname van grond het meest de natuur. Maar klimaatverandering wordt snel de grootste oorzaak. Dat de populaties van wilde dieren in nog geen vijftig jaar gemiddeld twee derde daalden toont hoe dramatisch de biodiversiteit instort. Hoog tijd voor meer natuur.

Economie is de kunde om de schaarste te beheren. Vreemd dat politici en economen daar zo weinig over te zeggen hebben nu exploderende gasprijzen, droogteperiodes met slinkende watervoorraden, honger en inflatie annex economische crisis toeslaan.

In de media zijn verontrustende geluiden te horen en te lezen over hoe, zelfs goed ingelichte personen, zich stilaan lijken neer te leggen bij het onafwendbare van de planetaire crisis die de mensheid wereldwijd als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangt.

Indrukwekkend was de grote slavernij-herdenking: goede woorden, mooie beelden, indringende zang en natuurlijk het onderkennen van de vreselijke geschiedenis die onze voorouders hebben veroorzaakt. Met ongekend leed en negatieve gevolgen tot vandaag: de 'doorwerking' zoals het terecht werd genoemd. Wanneer herdenken we dan de 'Footprints' van de rijken?

Hoe zou wereld eraan toe zijn als ze klimaat en andere crises tijdig zou aanpakken? Die oefening onthult onze meest waarschijnlijke toekomst: we zullen de zwaarste prijs betalen voor te laat handelen. Lichtpuntje: er bestaan samenlevingen die heel ver vooruitkijken én handelen.

Waar slaan we de hernieuwbare energie uit zon en wind op die niet direct nodig is? Pompcentrales bieden veruit de grootste opslagcapaciteit. Noorwegen en Zwitserland hebben dat goed begrepen, alsook de VS, India en China. De EU scoort slecht, ondanks een fel gemediatiseerde Green Deal.

Wie wil weten waarom klimaatverandering leidt tot langere en nog hetere hittegolven, langdurige droogten, heviger bosbranden en waterbommen, kan een geïllustreerde degelijke uitleg goed gebruiken. Sommige massamedia bieden die ook.

Het is goed nieuws als zoet water nacht en dag te oogsten valt uit de lucht; nog beter als dit geen energie vergt. Die vitale oplossing hebben onderzoekers in Zurich uitgedokterd.

Opnieuw treft honger minstens 800 miljoen mensen en kraakt de wereldwijde distributie van eten. Corona en de oorlog in Oekraïne verergeren de voedselcrisis en maken het falen van het mondiale voedselsysteem heel zichtbaar. Een Long Food Movement ziet oplossingen… al vertoont ze ook grote blinde vlekken.

Een oliebedrijf wil honderden miljoenen schadevergoeding van Italië omdat het niet langer mag boren aan de Adriatische kust. Het Verdrag over het Energiehandvest maakt dit mogelijk. Het Europees Parlement eist een volledige terugtrekking uit dat verdrag als de Commissie niet over de brug komt met een aanvaardbare aanpassing.

50 jaar geleden waarschuwt 'De grenzen aan de groei' dat de dominante economische dynamiek onhoudbaar is en zal botsen op de draagkracht van de aarde. De raad om, liefst snel, te evolueren naar een evenwicht is niet gevolgd.

Nog altijd is er maar één iets waarvoor alles moet wijken: klassieke oorlog. Hoe kunnen politici uitleggen dat ze pas bij verwoestend wapengeweld echt energietransitie uitvoeren? Hoog tijd om de ‘nieuwe oorlogen' tegen milieucatastrofes, moordende ongelijkheid en voortdurende aanslagen op mensenrechten te voeren en te winnen.

Wie had het durven dromen? Dat er in enkele maanden 94 organisaties meedoen aan de Duurzame Doorbraak. Platform Duurzame en Solidaire Economie en Werkgroep Voetafdruk Nederland staan er naast vakbond FNV, OxfamNovib en Urgenda.

2000-2021 is de droogste periode in het zuidwesten van Noord-Amerika sinds 800. In deze megadroogte zit de door de mens veroorzaakte klimaatverandering voor veel tussen.

We gooien de aarde zo snel vol met bergen plastics, met nu al 350.000 chemische stoffen, met zware metalen, ggo’s en andere ‘nieuwe entiteiten’ dat we de risico’s en gevaren daarvan niet langer meester is.

Deze selectie van markante momenten en evoluties in 2021 lijkt soms op een klassiek jaaroverzicht maar meestal niet. Ze is ingebed in de lange termijn, kijkt geregeld vooruit en zet een duurzaamheidsbril op.

Een reactie uit academische hoek “dat een zeeniveaustijging van 1 of meer meter in een eeuw eigenlijk niet kan” nodigt uit tot vergelijken met het IPCC rapport en het verduidelijken van mogelijke snelle niet-lineaire verandering.

In mei 2021 stoot het Exxon management op klimaatverzet en moet drie nieuwe bestuurders aanvaarden. Maar het bedrijf, lang een ontkenner van de opwarming, vaart nog steeds geen aanvaardbare klimaatkoers.