Transitie

Op zoek naar hoe de wetenschap en de samenleving onze economie en politiek een duurzame richting kunnen uitsturen? De 'Union of Concerned Scientists' biedt al meer dan vijftig jaar inspiratie.

We gooien de aarde zo snel vol met bergen plastics, met nu al 350.000 chemische stoffen, met zware metalen, ggo’s en andere ‘nieuwe entiteiten’ dat we de risico’s en gevaren daarvan niet langer meester is.

Deze selectie van markante momenten en evoluties in 2021 lijkt soms op een klassiek jaaroverzicht maar meestal niet. Ze is ingebed in de lange termijn, kijkt geregeld vooruit en zet een duurzaamheidsbril op.

Elektrische auto’s verschijnen vanaf de jaren 1880. Zelfs de snelle batterijwissel is 100 jaar oud. Maar waarom het vandaag gemakkelijk doen als moeilijk ook kan? De wereld verslikt zich in de loodzware investeringen, materiaalverspilling en maatschappelijke kosten van laadpalen.

TRANSITIE. HOE HET NIET MOET 1. Vóór 1900 reden er al elektrische auto’s. Ze werden vlug industrieel geproduceerd. Weinig illustreert beter de aberrant trage, inefficiënte aanpak van duurzaamheidstransities dan de huidige herinvoering van de elektrische auto.

Op 15 november kon de Franse spoorcoöperatie Railcoop een eerste goederentrein laten rijden tussen Toulouse en Capdenac. Het werd een blikvanger.

De pandemie toont klaar het onvermogen van vele politici om zelfs met de meest dringende crisis om te gaan. Het laat zich raden hoe slecht ze de klimaat- en andere crises aanpakken die minder snel evolueren. Ongefundeerd optimisme zal niet helpen om deze gevaarlijke non-politiek te doorbreken.

In september verkrijgt de Franse coöperatie Railcoop de licentie van spoorwegbedrijf… in oktober ziet ze zich verplicht haar eerste reizigersactiviteit uit te stellen: de samenwerking met de infrastructuurbeheerder loopt mank.

Er is meer oog voor de korte termijn dan voor de lange. Meer gericht op het bedrijfsleven dan op de staat van de biosfeer: de basis van alles, ons huis. Het is noodzakelijk om die ramp te voorkomen. Maar hoe?

Het voormalige hoofd duurzaam beleggen van de grootste vermogensbeheerder in de wereld waarschuwt voor de gevaarlijke illusie van duurzaam investeren.

Labels, normen, duurzaamheidsrapportering, codes … Het is een bijna onmogelijke opgave om door dat bos aan initiatieven te ontdekken welke bedrijven echt duurzaam ondernemen, zowel sociaal, ecologisch, democratisch als financieel-economisch. Stopt eindelijk die wildgroei?

Al heel lang groeit het besef dat louter economische groei niet te rijmen valt met een ecologische verantwoorde en sociaal rechtvaardige economie. Daarom vragen Nederlandse organisaties aan media om niet langer te juichen over BNP groeicijfers.

Het hoogtij van de antiglobaliseringsbeweging speelt zich twintig jaar geleden af met het Wereld Sociaal Forum en massabetogingen in Genua en elders. Wie ze wil zien herleven en echt impact hebben - want slechte globalisering is erger dan ooit - kent best de lessen van een lange geschiedenis.

Zijn er redenen om de wetenschapswereld te wantrouwen? Niet voor het analyseren van problemen, wel voor de aangeboden oplossingen. Zeven wetenschappers zijn bezorgd over het dominante pleidooi voor het doodlopend pad van eenzijdige technologische innovatie.

Het chiptekort in de mondiale productieketen van auto’s slorpt alle aandacht op. Voor het vele onheil dat de winning van bauxiet, nodig om aluminium te maken voor al die voertuigen, meebrengt, is er amper belangstelling.

De urgentie van biodiversiteit, klimaat en mondiale rechtvaardigheid vereisen dat Nederland zijn voetafdruk al in 2030 heeft gehalveerd. Die moet vervolgens nogmaals bijna halveren om tot een Eerlijk Aarde-aandeel te komen.

Na 50 jaar milieubeleid staat Nederland voor min of meer onmogelijke opgaven. De gevaarlijke klimaatontwrichting, dramatisch gekelderde biodiversiteit en verspreiding van schadelijke stoffen zijn verre van opgelost. Kan de overstap naar een welzijnseconomie zorgen voor een ommekeer?  

Een nieuwe studie ziet de circulaire economie als groeimotor voor jobs in Vlaanderen. Ze telt al minstens 43.000 werknemers. Al rijst de vraag hoe circulair onderhoud van motorvoertuigen is.

Om het wereldwijde verlies aan biodiversiteit tegen te gaan, wil Nederland de mondiale voetafdruk van zijn consumptie halveren in 2050. Het Planbureau stippelt de weg uit maar critici wijzen op tekortkomingen. Vooral wil de Werkgroep Voetafdruk Nederland de halvering al in 2030.

De achteruitgang van bossen, grasland, drasland én akkers gebeurt overal op aarde. Het herstel ervan is dringend voor het welzijn van de menselijke soort. Goede voorbeelden tonen dat het kan.

Wie verzekert morgen onze welvaart? Welke overheden zijn in de zwaarste crisis sinds tachtig jaar nog te vertrouwen voor het behoud van de welvaartsstaat? Vormen beurs en vooral platformreuzen echt een alternatief?

De ooit onaantastbare managers van ExxonMobil, Royal Dutch Shell en andere oliemultinationals zijn in het verweer gedreven voor hun klimaatpolitiek. Rechters en aandeelhouders laten hen niet langer ongemoeid.

Meest bekend is TransitieNetwerk Middenveld voor drie succesvolle Transitiefestivals, meest belangrijk is zijn toekomstbeeld voor een duurzame samenleving. Nu TNM verdwijnt, overschouwen we zijn betekenis. Nuttig want samenleving, politiek en econonomie worstelen met tal van manke systemen: de nood aan transitie is groter dan ooit.

Zijn lucht en elektriciteit zo beloftevol om voedsel voort te brengen dat ze de millennia oude landbouw compleet hertekenen? Zonder dat er nog plant of dier aan te pas komt? En met vele malen minder gebruik van grond?

Railcoop wil spoorvervoer aanbieden. Want treinen zijn minder milieubelastend maar de Franse spoorwegmaatschappij bedient vele streken niet en vervoert te weinig goederen. Goed idee!?